was opgevolgd 1) , beijverde zieh zeer orn den Sultan van Matan
tot dc erkenning en bekrachtiging van den afstand van Sukkadana
door Bantam aan de Oost-Indische Compagnie te bewegen; doch
deze Vorst kon of wilde den grond van hare aanspraken niet be-
grijpen, en de Resident moest zieh tevreden stellen met aan zijn
wrevel over des Sultans weerspannigheid lucht te geven in een
uitvoerig rapport aan den Gouverneur-Generaal Alting, gedagteekend
van Pontianak, 18 November 1789 2).
De laatste jaren, van Sultan Ahmed Kamaloe’d-din werden .niet
enkel vergald door de" rampen, die de vijandschap der Compagnie
over zijn rijk bragt; huisselijke twisten, welhaast door openlijken
krijg gevolgd, strekten om ze nog verder te verbitteren. Bij ze-
kere Njei Maas, dochter van [eenen Boeginees, Daeng Ambah ge-
heeten, had de Sultan twee hinderen, eenen zoon die hem later
als Sultan Mohammed Djamaloe’d-din opvolgde, en dien i k , onbe-
kend met zijnen vroegeren titel, reeds dadelijk bij dien naam zal
noemen, en eene dochter Oetin S an i, die hij uithuwelijkte aan
Pangeran Kraton , zoon van den rijksbestuurder Pangeran Koesoema-
ning-rat. Deze Njei Maas werd naderhand door den Sultan ver-
stooten of althans verwaarloosd, en vervangen door eene andere
gunsteling, Njei Maas Moeda, dochter van den anakhoda (schipper)
Saloe, die hem twee zonen baarde, van welke de oudste tot Pangeran
Mangkoe-rat Soema Inda verheven werd.
Daar Sultan Kamaloe’d-din geene kinderen had uit eene wettige
vrouw of Ratoe, wist Njei Maas Moeda hem te belezen, dat hij
haren zoon Mangkoe-rat tot troonsopvolger benoemde. Mohammed
Djamaloe’d-din, zijn leven en vrijheid in gevaar achtende, vlugtte nu
naar Simpang, bij zijnen zwager Pangeran Kraton, en deze omhelsde
zijne zaak met zooveel warmte, dat hij hem in staat stelde zijne
aanspraken op Matan met het zwaard in de vuist te doen gelden.
Door Pangeran Kraton vergezeld, vatte Mohammed Djamaloe’d-din
met een aantal gewapende vaartuigen post aan den mond der rivier
van Matan, zooveel mogelijk elk gevecht vermijdendei ten einde den
oorlog te rekken en zijne vrienden tijd te verschaffen, om zieh bij hem
te voegen. Het gelukte hem, vooral door de minzaamheid en de
moedige houding zijns zwagers, de rijksgrooten meerendeeis voor zieh
te winnen. Welhaast kozen zij openlijk zijne p a rtij, en Sultan Ka-
*) Hartmann HS. I , bl. 9.
s) G. Muller, bl. 2 1 5 , 348.
maloe’d-din zag zieh genoodzaakt zijnen zoon eerst als mederegent te
erkennen en hem kort daarna, in 1790, de regering geheel aftestaan.
Men verhaalt dat Sultan Kamaloe’d-din, gedurende de oneenighe-
den met zijnen zoon, tweemaal vertrouwde mantri’s naar Java ge-
zonden heeft, met oogmerk om den diamant Danau Radja te
verkoopen, en zieh voor den prijs buskruid en andere krijgsbe-
hoeften te verschaffen. Op de eerste reis werd het schip, dat de-
zen kostbaren last aan boord had, door een zwaren storm bescha-
digd en genoodzaakt terug te keeren ; en toen de Sultan het ten
tweedenmale waàgde, het palladium zijns rijks naar Java te zenden,
werd het vaartuig door een nog heviger storm beloopen en geheel
verbrijzeld, terwijl de vertrouweling des Sultans , die den steen
bij zieh droeg, zieh ter naauwernood redde en over land van Kota-
ringin naar Matan terugkeerde. De Sultan erkende nu dat het
Gods wil niet was, dat deze kostbare steen immer uit het bezit
van Matan en het regerende vorstenhuis geräken zou. Uit dit
voorbeeld blijkt op nieuw, hoe de verbeelding der inboorlingen ge-
durig werkzaam is, om de historische overlevering met de kleuren
van het buitengewone en wonderbare op té smukken.
Sultan Kamaloe’d-din trok zieh, nadat hij de regering aan zijnen zoon
Sultan Mohammed Djamaloe’d-din had afgestaan, terug naar de kleine
negerie Laja, waar hij in 1792 overleed en begraven werd 1).
De Compagnie, ofschoon van allen invloed op de zaken van het
Matansche rijk verstoken blij vende, had thans op de Westkust drie
punten, Pontianak, Landak en Mampawa, bezet; en schijnt er zelfs om-
streeks dezen tijd ernstig aan gedacht te hebben, om tot eene hernieuw-
de bezetting van Sambas over tegaan 2). Devorsten der aanzienlijkste
en het meest door den handel bloeijende staten erkenden hare Suprematie
en hadden contracten met haar gesloten, die de belangen van
haren handel verzekerden. Men zou verwachten dat z ij, na zooveel
inspanning, nu wat groots op Borneo’s Westkust zou verrigt hebben,
en hare opofferingen door rijke winsten zou hebben vergoed ge-
zien. Doch zoo ooit de parabel van den berg die baren zou en
een muisje ter wereld bragt van toepassing wa s, dan is het hier.
De kantoren op Borneo waren en hieven lastposten, en bragfen
*) G. Muller, bl. 349—351. .
s) Zoo althans beweert Hunt B., p. X X V , X X V II, doch te midden van
zoovele onnaauwkeurigheden, dat ik ook aan dit berigt geen onvoorwaar-
delijk geloof durf hechten.