tapan-rivier zelve niet vergeten, welke niet slechts bevaren werd
door vreemde roovers, die de oogluiking en begunstiging van den
Sultan kochten door hem een deel der geroofde goederen af te
staan, maar ook door rooverspraauwen te Kajoeng en Bengadong
door den Sultan en zijne rijksgrooten of bloedverwanten zelven uit-
gerust. Te midden der algemeene verarming en bij de heerschende
neiging tot het kostbare opium-rooken, waaraan bij met zijne gan-
sche familie verslaafd was, miste de Sultan de middelen tot be-
hoorlijk onderhoud van zijn talrijk gezin, en tot instandbouding
van den luister eener hofhouding, die met zijnen rang overeenkwam.
»De Sultan en grooten van Matan,” zegt een schrijver, die dit rijk
in 1822 bezocht, » onderhielden bestendig van zes tot acht groote
praauwen, die längs de kusten van Borneo, de Karimata-eilanden,
Blitong, Riouw, ja zelfs van Java op roof gingen. Buitendien
namen ook die praauwen van Matan, welke met koopmansgoederen
geladen op vreemde plaatsen voeren, op hare re is, zoo dikwijls zij
konden, de gelegenheid waar om zieh van andere vaartuigen mees-
ter te maken. Behalve deze vaste praauwen, lagen er doorgaans nog
acht of negen andere, die aan hoofdlieden uit andere streken van Borneo
toebehoorden, en door den Sultan of zijne rijksgrooten met krijgs-
benoodigheden en levensmiddelen werden voorzien, en daarvoor den
buit met den Vorst deelden, hetwelk dikwijls niet zonder onaange-
naamheden afliep. Elk gewoon roover eigende zieh zooveel toe, als
h i j , met zijne klewang in de hand en steunende op zijne eigen kracht,
meester kon worden. Niet zelden geraakten zij met elkander hand-
gemeen en de een ontstal den ander weder wat deze verborgen
had. Dikwijls vielen daarbij de goederen in het water, die d a n ,
grootendeels bedorven, weder opgevischt werden, zoodat zij meestai
slechts weinig voordeel van hunnen roof hadden. Wanneer de roovers
het over de verdeeling van den buit niet konden eens worden,
nam de S ultan, zoodra hij ben in de rivier of onder-'Zijn bereik
had weten te krijgen, alles weg en gaf aan elk zooveel als hem
raadzaam scheen 1). De meeste roovers waren arm en bezaten naau-
welijks genoeg, om te kunnen leven. De Sultan zeide mij zelf,
»dat de meeste koopwaren bedorven werden en God h em g e e n
» g e lu k o f z e g e n g a f , zoodat men zelden de gestolene goederen
»zoo lang kon bewaren, totdat men gelegenheid vond om ze te
* verkoopen.” Hij zeide bij dezelfde gelegenheid, » dat het staal
» in hunne handen door de roest verteerd en de rijst in hunnen
mond tot stof werd” *). Nogtans hebben zij geen ander regelma-
tig handwerk of bestaan, en schämen zieh om zieh op den land-
bouw toe te leggen, zoo lang zij nog gelegenheid hebben, om op
zee te zwerven. De meeste hoofden dier zeeschuimers behooren tot
het vorstelijk geslacht of zijn er mede vermaagschapt, en de Sultan
zo u , ook met den besten w il, buiten staat zijn om aan deze
rooverijen in eens een einde te maken 2).
»Gedurende mijn verblijf te Bengadong zag ik aldaar in ver-
scheidene huizen geroofde goederen, als Europesche koffers, linnen,
chitsen, katoenen, kisten met w ijn , drukletters, epauletten, horo-
logien enz., inzonderheid in de huizen van Anakhoda Deika uit
Broenei, Anakhoda Radar uit Matan, en bij Raga, een ßoeginees,
die ook eenige slaven in zijn huis had. De gevangenen, die tot
slaven gemaakt zijn, worden niet opgesloten, maar bebouwen de
ladangs of rijstvelden, kappen hout en gaan op de vischvangst uit.
Hetgeen zij winnen moeten zij grootendeels aan hunne meesters
afstaan, waarvoor zij eene zekere mate van vrijheid genieten. De
naam van slaaf en de herinnering des vaderlands maakt velen m
het begin zeer treurig; maar men laat hen, zoo spoedig mogelijk,
in het huwelijk treden, en neemt hen tusschenbeiden tot leden der
familie a a n , zoodat hunne zwaarmoedigheid langzamerhand over-
gaat, en velen, op deze wijze geworven, tegen hunne landslieden
als roovers medegaan 3).
»De Sultan onderhoudt zieh gaarne over zijne voorouders of over
oorlogen en gevechten te land en ter^ zee. Bij die gelegenheid
schermt hij met handen en voeten, trekt den kris, en geraakt
somwijlen in zulk eene geestvervoering, dat onderscheidene menschen,
die in zijne nabijheid zaten, daarbij het leven hebben verloren,
en de Panembahan van Simpang hem dikwijls de handen
moest vasthouden, om erger kwaad te verhoeden. Dit komt alleen
van het sterke gebruik van opium, waarop hij met zijne familie
zeer verzot is 4). Daar dit bedwelmende sap voor hem zoozeer
behoefte geworden is , gaf hij mij zijn verlangen daarnaar onbe-
‘) G. Müller, bl. 247.
s) G. Müller, bl. 306.
8) G. Müller, bl. 248.
*) G. Müller, bl. 310.