overdekt is door het afzetsel van schoone en kronkelende stroomen,
die, verbazende watermassa’s met zieh voerende en tot ver in het
binnenland bevaarbaar, in alle rigtingen naar de stranden afvloeijen
en een weg banen tot in het hart des eilands. De grootste aan
de Noordzijde zijn die van Broenei, Redjang, Seribas, Batang-Ioe-
par en Serawak. Aan de Oostkust scheidt het oostwaarts loopende
Sakoeroe-gebergte het gebied der rivieren Boelongan en Berouw van
dat der magtige Iioetei-rivier, hetwelk ter andere zijde wordt bepaald
door de zuidwaarts loopende Meratoes-bergen, clie de oostelijke grens
van Banjer-naassin vormen. De trotsche rivier van Banjer-massin
of de Barito doorstroomt met de groote en kleine Dajak-rivier (ook
Kahajan en Kapoeas genoemd), de Mendawei, de Sampit, de Pem-
boewan, de Kota-waringin, het uitgestrekte bekken gelegen tusschen
de Meratoes-bergen en die Van Kaminting, welke de zuid-oostelijke
grens der Wester-afdeeling vormen. Deze laatste afdeeling heeft tot
hoofdstroom de Kapoeas of rivier van Pontianak, nevens welke in
deze algemeene schets nog slechts die van Sambas ten Noorden, en
die van Simpang en Pawan ten Zuiden opzettelijke melding verdienen
1). Al deze rivieren worden vooral gevoed door de werking
der uitgestrekte wouden, die schier de gansche oppervlakte van
Borneo bedekken, en ook als eene voorname oorzaak der betrek-
kelijk koele temperatuur zijn aan te merken. In de läge, alluviale
deelen des eilands zijn deze bosschen doorsneden van tallooze
waterloopen en meiren; en in de moerassige delta’s , die soms
honderden mijlen beslaan, ontwikkelen zij zieh onder de tropische
zon met verdubbelde kracht. Hier spreidt de natuur der keer-
kringlanden hare trotsche scheppingen in den mildsten overvloed
ten toon. Van den zeeoever af en zoo ver het oog in het binnenland
kan doordringen, vertoont zieh een golvende oppervlakte van
bladeren, gras en zieh gedurig vernieuwend gebloemte. Rhizopho-
ren en casuarinen, afgewisseld door de nuttige nipa fruticans,
*) "Wat den loop der bergen en rivieren betreft ben ik voornamelijk de
kaart van Melvill van Carnbde in bet dorde deel van den Moniteur des
Indes gevolgd.
bedekken mijlen ver de oevers der zee en der stroomen. De eeu-
wige friseliheid van het groen, de gloed der verwen — purper,
goud, karmijn, ivoor met rood afgezet — waärmede de tallooze
bloemen en bloesems getooid zijn, worden door geen land ter we-
reld geëvenaard l). Hier vindt men de schoonste der orchideën,
de phalaenopsis amabilis, welker bloemen bare bladeren uitsprei-
den als de vleugelen eens vlinders, en in digte, satijn-witte trossen
als een veder met onbeschrijfelijke bevalligheid längs den stam
der boomen afhangeif, schitterend afstekend bij het donkere groen 2).
Dââr rust het oog op Boschjes van veelsoortige planten, tot eene
digte massa zaamgepakt door slingerende melastomen, die ze met
hare stervormige bloemen bedekken 3). Ginds speelt de wind met
de buigzame ranken van verschillende soorten van nepenthes, ge-
sierd met bevallige, buis- of trechtervormige bekers, die met, in
de plant zelve afgescheiden water ten halve gevuld zijn 4). Eiders
weder verlustigt zieh het oog in de gloeijende verwen, die de
groote bloemtrossen der rhododendrons het gansche jaar door ten
toon spreiden, of in de prächtige bloesems der bauhinia’s en hoya
imperialis 5). De alluviale gronden van Borneo zijn eene opzettelijke
Studie der geologen ten volle waardig. Het lijdt geen twijfel of
sommige deelen der kust waren vroeger afzonderlijke eilanden,
die alleen door middel der aanslibbingen met het groote eiland
verbonden zijn, en de reeksen en groepen van eilanden, die thans
nog op vele plaatsen de kusten dekken, zullen vroeger of later op
dezelfde wijze met Borneo vereenigd worden, tenzij eene omwen-
teling in de natuur aan den nog steeds voortgaanden aanwas van
*) St. John, I I , p. 265. Zie over de bloemen van Borneo in het alge-
meen Low, p. 63— 70.
s) Adams, p. 4 7 7 , 478. Vgl. over de orchideen van Borneo Low, p. 63.
s) Temminck, p. 4 1 8 , Low, p. 6 7 , Korthals, Bijdrage tot de kennis
der Indische melastomaceae, in de Yerhandelingen over de Nat. Geseh. d.
Ned. overzeesche bezittingen, afd. Botanie, bl. 218— 255.
*) Adams, p. 2 6 6 , Low, p. 67—7 0 , Korthals, Over het geslacht
nepenthes in de Yerhandelingen, t. a. p., bl. 1— 44.
») Low, p. 65 , 67. Zie eenige bauhinia’s besehreven en afgebeeld bij
Korthals, t. a. p ., bl. 77—92.