was 1). De Heer Tobias verhaalt een ontzettend voorbeeld van de ver-
raderlijke inborst zoowel als van de vermetelheid dezer roovers. Een
hoofd der Ilanons, Datoe Sabandhar geheeten, had in 1821 met
eenige zijner volgelingen acht dagen doorgebragt aan boord van het
Engelsche schip Seaflower, een ten oorlog uitgerust scheepje van
16 stuk, met eene équipage van 60 man, grootendeels Europeanen,
en door een oud-kapitein der koninklijke marine gekommandeerd.
Gedurende al die dagen had de Datoe aan des kapiteins tafel gege-
ten en in zijne kajuit geslapen ; nogtans zag hij niet zoodra de
kans günstig, of hij beraamde een aanslag om het schip af te loo-
pen. Gelukkig werd zijn misdadig voornemen in tijds ontdekt.
Hij zelf werd met 12 der zijnen afgemaakt, terwijl de overigen
over boord sprongen. Van de équipage bleven 4 man en werden
velen gekwetst. De kapitein zelf werd op 12 plaatsen gewond en
verloor voor altijd het gebruik zijner regterhand , — het loon der
gastvrijheid jegens een eervergeten booswicht 2).
Ik mag van deze algemeene schets van de zeerooverij längs Bor-
neo’s Westkust, — die het volgende hoofdstuk en ten deele ook het
verhaal der gebeurtenissen na het herstel van het Nederlandsch gezag
met vele bijzondere feiten zal aanvullen, — niet afslappen, zonder
ook aan den toestand van Broenei met betrekking tot den zeeroof in-
dachtig te zijn. De Vorst van dat rijk speelde sedert Jiet laatst der
vorige eeuw eene soortgelijke rol op de Noordkust, als die van Sam-
bas en Matan op de Westkust. Zijne hoofdplaats werd eene schuil-
en ververschingplaats voor roovers van verschillende soort, die
geneigd waren zijne gunst met een deel van hunnen buit te koo-
pen. Broenei was voor hen eene veel bezochte m a rk t, waar niet
slechts visschersbooten en inlandsche slaven, maar Europesche
vaartuigen met rijke ladingen bevracht, openlijk in het gezigt
van des Sultans paleis verkocht werden 3). Hierbij bleef het
echter niet. Er werden te Broenei ook groote praauwen uitgerust
, die van 80 tot 90 kojangs hielden, goed gewapend en
met 60 tot 140 koppen bemand, die, met passen van den Sultan
voorzien, tot Kajoeng handel dreven, maar niet schroomden, wan-
neer de gelegenheid günstig was, het vreedzaam beroep van den
koopman met dat van den zeeroover te verwisselen 4). Oostwaarts
1) G. Müller, bl. 247.
*) Tobias H S ., bl. 71 , 7 2 ; ook bij Cornets de Groot, p. 232.
- 3) St. John I I , p. 141 , 142.
*) G. Müller, bl. 2 4 7 , 2 9 7 , Logan, p. 5 1 2 , 615.
van Broenei waren Mangkabo, Tawarran, Tampasoek, stations der
Ilanons en Soeloerezen, en men rekende dat te Tawarran 50, op
de beide andere plaatsen ieder ongeveer 20 rooverspraauwen te
huis behoorden *). Westwaarts wonen längs de rivieren, tot in
de nabijheid van Tandjong Datoe, de vreesselijke zee-Dajaks, onder
welke de stammen van Seribas en Sekarrau, door de verdelgings-
oorlogen, die Radja Brooke tegen hen gevoerd heeft, zulk een
treurige vermaardheid hebben erlangd 2). Bij deze woeste stammen
is de zucht om koppen te snellen tot een onbegrijpelijke
hoogte gestegen; en het hoofddoel waarmede zij de naburige wa-
teren afschuimen, schijnt alleen te zijn om weerlooze visschers of
handelaars onverhoeds te overvallen en hunne hoofden als zegetee-
kenen met zieh te voeren. Van hunne woeste neiging tot moord
en plundering maken Maleische en Arabische hoofden gebruik om
hen op grooter schaal tot den zeeroof uitterusten, en met hunne
ligte en snelle vaartuigen, die in de menigvuldige kreken der moe-
rassige kust gemakkelijk aan alle vervolging ontsnappen, voegen zij
zieh dikwijls in grooten getale bij de rooversvloten der Maleijers,
Soeloerezen en Ilanons, tevreden zoo zij, als hun aandeel van den
buit, het ijzerwerk en de hoofden der verslagenen mogten met zieh
voeren 3). De bloedige bezoeken door deze zee-Dajaks aan de Westkust
gebragt, schijnen' echter geheel tot later tijdvak te behooren.
Aan de Zuidkust van Borneo vonden de roovers eene schuilplaats
in het onmiddellijk aan Matan grenzende Kota-ringin 4) , en längs de
Oostkust, waar het voorname tooneel was der gruwelen van Raga,
de »prins der zeeroovers” bijgenaamd, te Pegatan, Passir en Koetei 5).
Zoo waren de kusten van schier dit geheele schoone eiland bijna
zonder ophouden het tooneel van jammeren, die alle verbeelding te
boven gaan, en van gruwelen, die de pen weigert te beschrijven.
*) Tobias HS.', bl. 7 1 , ook bij Cornets de Groot, p. 232. In het HS.
is bij den naam Mangkabo aangeteekend: „hetzelfde Mangkabo waarover
vroeger een Patih van Java regeerde.” Hier nu is Mangkabo zonder eeni-
gen twijfel hetzelfde als Mankaboeng op de Kaart van Melvill van Carnbée,
en mijne gissing in noot 2 op bl. 182 wordt hierdoor zekerheid.
s) Ygl. Inleiding, bl. LXXIII.
s) Earl, p. 312—3 1 4 , St. John I I , p. 175— 182, Low. p. 165, 191,
1 9 2 , 2 1 6 , 2 1 7 , Ritter, bl. 132— 134.
*) Zie Inleiding, bl. LXI.
“) Inleiding , bl. LXIV—LXVI.