vormd. Aan elke zijde had het een front van 264 voet, en de rivier
was zoodanig met zwaar paalwerk afgezet, dat de vaartuigen slechts
onder het bereik van het Nederlandsche geschut konden op- en af-
varen *)< Wat er thans nog van dat établissement overig is, kan
ik niet bepalen. Wegens den hoogen grond en de mindere koude
der nachten verdient Mampawa voor eene Europesche vestiging verre
de voorkeur boven Pontianak en Sambas 2).
De bevolking van de negerie Mampawa wordt, zeker eer te hoog
dan te laag, op 2300 Maleijers, 80 Boeginezen, 23 Arabieren en
30 Chinezen, te zamen 2433 zielen, geschat, die in den handel en
den landbouw hun levensonderhoud vinden Eenige vorstelijke graf-
tomben, met Maleische of Arabische opschriften, vormen de voornaam-
ste merkwaardigheid, die zij oplevert 4). De Vorst voert den titel van
Panembahan, en erkent, zoo als ons volgend geschiedverhaal nader
zal leeren , de Suprematie van den Sultan van Pontianak. Het geheele
aantal zijner onderdanen wordt op omstreeks 9300, waaronder bij-
na 6800 Dajaks, die in de binnenlanden verspreid zijn, begroot. 5) ,
Tusschen de rivier van Mampawa en de Doeri is de läge en
moerassige kust gedekt door eenige eilandjes, zoo als Sitenga,
Damar en Temadjoe. Nog digter aan het strand ligt Poelo Boengan.
Tegenover dit eiland is de kust met kokosboomen beplant, en er
zijn hier goede landingsplaatsen, vanwaar men het fort in een half
uur of drie-vierde uurs kan bereiken &).
l) Van Grave HS. H , bl. 1 , de Stuers H S ., bl. 9 6 , 9-7, Francis,
bl. 3 1 , Handleiding tot de aardrijksk. enz., t. a. p.
*) Tobias Bijl. H S ., bl. 11.
3) Francis, bl. 31. Hij rekent echter op bl. 4 in het geheele rijk slechts
1803 Maleijers en 9 Arabieren.
*) Blume, bl. 152.
') De opgaven van Hartmann HS. I , bl. 1 4 , en van Francis, bl. 3 1 ,
zijn nagenoeg gelijkluidend, die van Tobias, bl. 2 2 , ook dan wanneer men
de Chinezen bij Pontianak of Sambas rekent, veel hooger. Zie hier het
vergelijkend overzigt der drie opgaven.
Maleijers. Chinezen. Dàjaks. Totaal.
Tobias 6500 8000 20,500 35,000.
Hartmann 1803 914 6776 9493.
Francis 1918 808 6776 9502.
Bij de opgave van Francis heb ik 106 Boeginezen en 9 Arabieren, als
bij de andere opgaven niet afzonderlijk voorkomende, bij de Maleijers gevoegd.
Melvili van Carnbée’s statistieke kaart stelt de bevolking van
Mampawa op 12,000 zielen en de oppervlakte op 31,9 vierk. mijlen.
8) De Stuers H S ., bl. 9 8 , G. Muller, bl. 354.
V1JFDE HOOFDSTUK.
Het gebied der Sambas-rivier. — Grootte, bevolking en grenzen van Sam-
bas. — Loop der rivier. — De negerie Sambas. — Handel van Sambas. —
Het Nederlandsch établissement. — Tooneelen op dü rivier. — Fort Sorg. —
Pamangkat. — Rivieren bezuiden Sambas. — De Chinescbe mijn-districten. —
Mijnarbeid, b a n d e l, landbouw en visscberij der Chinezen. — De partijen van
Tai-kong en Sin-ta-kioe. — Sinkawang. — Koelor en Tengahan. — De vlaktc
cn h e t meir van Montrado. — De hoofdplaats Montrado. — Poelo Kabong en
Tandjong Batoe-Belat. — Districten ten Oosten en Noorden der rivier van
Sambas. — Tandjong Boegi-raja. — Tandjong Pajong. — De berg Palo. —
Likoe. — Tandjong Palo en de naburige eilanden. — Tandjong Api. —
Tandjong Datoe,
Het gebied der Sambas-rivier beslaat het noordelijk deel van
Borneo’s Wester-afdeeling, en wordt aan de kust door de voorge-
bergten Tandjong Datoe ten Noorden en Tandjong Batoe-Belat ten
Zuiden begrensd. De bergketen, die van den Bajang-Mioct of het
Krimbang-gebergte in noord-westwaartsche rigting naar Tandjong
Datoe loopt, en waartoe de toppen Goebang, Raja, Djangoel
en Koemei *) behooren, vormt de waterscheiding met het gebied
van de Serawak-rivier en eenige kleinere stroomen, die naar de
Noordkust afvloeijen, terwijl de reeds vermelde bergketen, die van
den Bajang-Mioet westwaarts naar Tandjong Batoe-Belat gaat, de
waterscheiding met de Kapoeas en de rivier van Mampawa vormt 2).
Binnen dezelfde natuurlijke grenzen is ook het rijk van Sambas
of de assistent-residentie van dien naam begrepen, behalve dat de
Chinesche kolonisten, tot Sambas gerekend, zieh ook ten Zuiden
*) De Koemei schijnt dezelfde te zijn, die bij Blume, bl. 1 3 7 , 139,
1 4 1 , naar George Mullers onleesbaar handschrift Kwooe en Kuaai is ge-
noemd. De kaart van Melvili van Carnbée heeft, ongeveer op de plaats,
waar ik den Koemei meen te moeten zoeken, den berg Pangi.
s) Eegeringsbesluit van 28 Febr. 1 8 4 6 , bij Temminck, bl. 151; vgl.
boven bl. 5 , 6.