kon, Pontianak, ging sedert over op de hier gestichte stad. Men
verhaalt dat Abd’oel-Rahman , om den bijgeloovigen schrik zijner
volgelingen te overwinnen, de piek twee uren lang door al zijne
praauwen met scherp liet beschieten, om deze hersenschimmige
vijanden te verdrijven, alvorens hij met zijn hakmes aan wal
sprong en een aanvang maakte, om met eigen handen het digt
geboomte en struikgewas te kappen, waarin hij spoedig door zijne
onderhoorigen gevolgd werd *). ’t Is intusschen aan geen twijfel
onderhevig, dat de verschrikkingen dezer plaats niet enkel denk-
beeldig waren, maar zÿ den zeeroovers tot schuilplaats verstrekte,
die hier loerden op de praauwen, waarmede de bewoners van de
oevers der Kapoeas hunne waren naar Mampawa ten handel bragten.
De groote schepen moeten vôôr de monding der rivier van Pontianak
blijven liggen, wegens de bank aan hare uitwatering. Zon-
der deze belemmering zouden die van bet zwaarste kaliber tot
vôôr de stad en aanmerkelijk hooger kunnen opvaren. De breedte
van dezen trotschen stroom is vôôr het Nederlandsch établissement
te Pontianak omirent 1200 voet 2). De toondelen die de rivier bij
het opvaren naar de twee af drie uren 3) boven hären mond gelegen
stad aanbiedt, zijn trotsch en indrukwekkend. Längs de oevers
vertoont zieh aanhoudend de ons reeds bekende nipa fruticans en
daartusschen allerlei struik- en plantgewas, door hoog en digt geboomte
overschaduwd. De plantengroei is onbeschrijfelijk welig,
en ofschoon men nergens woningen bespeurt en de ontmoeting van
menschelijke wezens zelden of nimmer de plegtige stilte verstoort,
wordt echter het tooneel nu en dan door prächtig gevederde vo-
gelen en gansche heirlegers van apen verlevendigd 4). Omirent
halfweg tusschen de uitwatering en de stad komt men aan den reg-
teroever längs de begraafplaats der Sultans, Batoe-lajang geheeten.
*) Hitter, bl. 199.
*) Van Lijnden N. T ., bl. 545.
*) Francis bepaalt den afstand op vier Dnitsche mijlen; doch dit is
blijkbaar te veel, daar het verschil in lengte tusschen de uitwatering en
den vlaggestok v66t het residentie-huis zeker geene tien minuten bedraagt.
De uitwatering ligt op 109° 16' 15" Ooster-lengte van Greenwich, de
vlaggestok, volgens de bepaling van den lnit. ter zee Berghuis, op 109° 22'
30", en volgens die aan boord der stoomboot „Onrust” op 109° 25'. Het
verschil in breedte bedraagt slechts drie minuten , daar de uitwatering op
0° 2' N. B ., de vlaggestok op 0° V Z. B. gelegen zijn. Van Lijnden N.
T . , bl. 5 4 9 , met de aanteek. van Groll.
*) Van de V e ld e , bl. 63.
IS
Zij bestaat deels uit natuurlijke rotsbrokken, deels uit opgetrokken
muren, wordt door eene batterij beschermd en prÿkt met een aan-
lal graftomben in ruwen Arabischen stÿ l, met Arabische of Malei-
sche opschriften, en door statige Kananga-boomen 1), met hare geu-
rige, groengele bloesems, overschaduwd. De tombe van Sjerief
Abdoe’l-Rahman, den stichter der dynastie, wordt onder de Kerä-
mats of heilige graven geteld en met bedevaarten verëcrd. Op de
beide groote feesten van den Islam 2) vloeit de gansche bevolking van
Pontianak in feestgewaad derwaarts, en bestrooit, onder het störten
van tränen, het graf metbloemen, en wanneer op het Beiram-feest
de gele gordijn, die om dat graf hangt, vernieuwd wordt, betwist
men elkander het voorregt om een stukje der afgelegde te bezitten 3).
De stad zelve, aan de beide oevers der Pontianak-rivier, ter
plaatse waar zij die van Landak in zieh opneemt, gelegen, levert
een verrukkelijk gezigt op, wanneer zieh hare huizen, door vrucht-
boomen afgewisseld, op een afstarid tusschen het groen vertoonen.
Aan den linker oever ligt het Nederlandsch établissement, ’t welk
in 1830 verbeterd en naar ’s Konings doehter Marianne’s-oord geheeten
werd. Yroeger waren onze verdedigings-middelen te Pontianak
en de huisvesting van het garnizoen hoogst gebrekkig, terwijl
depogingen, om er een behoorlijk fort op te rigten, door het spons-
achlige en altijd wegzinkende terrein gedurig mislukten 4). Het
fort du Bus, tijdens de verbetering van het établissement opge-
worpen, en met den naam van den toenmaligen Opperlandvoogd
van Nederlandsch Indië beschonken, zal dus, ofschoon klein en
onaanzienlijk, vermoedelijk niet zonder groote moeite en aanzien-
lijke kosten zÿn tot stand gebragt. Het heeflt een aarden wal, een
ornheinde gracht, toereikende kazernen voor de gewone bezetting,
die bij besluit van 23 Maart 1833 op 4 oflicieren en 103 onder-
officieren en manschappen is gebragt 5) , en woningen voor ofS-
) Zie eene körte beschrjjving der uvaria cananga L. in Marsdens History
of Sumatra, p. 103.
*) T. w. ’Idoe’l-fitr of het feest van het eind der vasten , en ’Idoe’l-
korbän of het feest der offerande gedurende de bedevaart naar Mekka, welk
laatste wij gewoonlijk , in navolging der Türken, Beiram heeten. De Malei-
jers noemen die feesten Hari raja/en bepaaldelijk het laatste Hari rajaOiadji.
*) Bitter, bl. 207.
*) Van Grave HS. I I , bl. 2 , 3.
*) Off. stukk. H S ., bl. 35 3 ; vgl. Verwikk., bl. 276. In 1823 werd
bepaald, dat de blijvende bezetting van Pontianak, na volbragte regeling
van de zaken der Westkust, uit 3 oflicieren en 50 man zou bestaan (de