le au , hetwelk met plotselinge steilte afdaalt; terwijl nog verder
oostwaarts de Kini-Baloe — misschien de hoogste berg van den Indischen
Archipel — den noordelijken hoekpilaar van het hoog-ge-
bergte van Borneo schijnt te vormen J).
Over den mineralen rijkdom en de geschiktheid voor cultures van
het dal der Kapoeas vall het voor als nog moeijelijk te oordeelen,
dewijl de geologische gesteldheid nog weinig onderzocht i s . Slechts
de heer Groll, die in 1831 deze rivier tot Salimbouw bevoer, heeft
daaromtrent eenige opmerkingen medegedeeld. Gelijk in de Delta,
zoo is ook hooger aan de Kapoeas, op al de gronden die periodiek
onder water staan, de oppervlakte gevormd door het uit klei en fijn
zand, nu eens vermengd , dan gescheiden, bestaande s lib , ’t welk
veelal uitnemend geschikt is voor den rijstbouw; de hoogere dee-
len zijn daarentegen met een dünne laag zwarte aarde bedekt.
Daaronder vindt men over het geheele lan d , de heuvels gedeelte*
lijk uitgezonderd, een ouderen aanspoelingsgrond, waarvan klei
en kwarts-rolsteenen de hoofdbestanddeelen vormen. Het verschil
der onderlinge verhouding en de vermenging met andere mineralen
doen groot verschil in uiterlijk voorkornen ontstaan. De klei
is nu eens zuiver wit, dan eens zwart door inmenging van zwart
zand of koolhoudende stof, dan weder door ijzer-oxyde geel of rood-
achtig gekleurd. Kwarts- en andere rolsteenen komen somtijds
in hedden voor, nu eens ter grootte van kokosnoten , zoodat de
grond slechts met het houweel te hewerken i s , dan weder tot het
fijnste zand vergruisd; terwijl elders slechts met het vergrootglas
eenig kwartsgruis onder de klei kan bespeurd worden. Goud,ijzer-
ertsen, zwavel-antimonium en diamanten zijn zeer ongelijk in deze
gronden verspreid 2). Vele der menigvuldige heuvels, die bijna
overal op eenigen afstand van de rivier en hare takken worden aan-
getroffen, zijn met eene laag van 1 of 1 | voet zwarte tuinaarde
of leem van gele en witgrijze kleur overdekt, terwijl daaronder
eerst grof zand en vervolgens kwarts-steenen, met witte of geelach-
tige klei vermengd, gevonden worden, ’t Is in zoodanig terrein,
dat het stofgoud vooral wordt aangetroffen. De laag, waarin het
bevat i s , heeft eene dikte van 12 tot 18 voet en rust zelve op
eene laag van rood met wit gestreept leem. De Chinesche gravers
*) Zie Junghuhn , Java , deszelfs gedaante , bekleeding en structuur ,
2 äe A fd ., bl. 1 2 9 2 , 1293.
’) Groll aanteek. op van Lijnden N. T . , bl. 5 5 5 , 556.
beschouwen Sekadouw, Sintang en Silat als de landen, die het
rijkst aan dit metaal zijn 1). IJzer-oxyde-hydraat en ijzer-pyriet is
overal met de klei van den ouderen aangespoelden grond vermengd;
doch alleen aan de Seberoeang boven Silat en in Soeheid wordt
ijzeroer gezuiverd en bewerkt 2). Antimonium komt voor aan de
Sekajam en Merengkiang in Sangouw en aan de Melawi en Katoe-
ngouw in Sintang. Of de landen längs de Kapoeas ook koper en
tin bevatten is nog onzeker 3). Diamanten komen het meest in
de bovenlanden van Landak en Sangouw voor; wij zullen er in
een volgend hoofdstuk nader bij stilstaan. Onder de overige mineralen
merkt men o p : roode steenen met het aanzien van gebroken
tigchels, soms verspreid, maar meestal in horizontale lagen voorko-
mende; regtopsta&nde lagen koolhoudend zand, geheel tusschen
goudgrond ingesloten, aan de Tjempedeh, in het gebied van Tajan;
afgeronde stukjes steenkool in de diamantmijnen aan het riviertje
Ingis boven Sangouw en in de goudmijnen van Sintang. De dikte
van deze geheele laag aangespoelden grond is zeer ongelijk, daar vele
der kleine heuvels, die het golvend terrein maken, er geheel uit
bestaan, terwijl zij op andere plaatsen of weggespoeld of nimmer
voorhanden is geweest. Daar het goud, ofschoon de zwaarste stof,
echter meestal gelijkmatig door de massa verspreid is , en men in
de goudmijnen zeer duidelijk horizontale lagen van verschillende
zamenstelling onderscheiden k an , is het niet twijfelachtig of deze
grond is bezinksel van water, stroomende met ongelijke snelheid en
afwisselende rigting, en wel zöö, dat zelfs in het algemeen aan-
gaande de streek, waarvan het kwam, niets met zekerheid te bepa-
len valt 4).
Onder deze laag vindt men gronden en gesteenten van meerde-
re n , doch onderling weder verschillenden ouderdom. De heer Groll
had het geluk niet fossiele dieren of planten onder de oogen te krij-
gen, die hem in het bepalen van den ouderdom hadden kunnen
behulpzaam zijn. Vele heuvels bestaan uit klei en zandsteen, dui-
*) Van Lijnden N. T ., bl. 557. Over de goudwassching zal ik later
spreken bij de beschrijving der Chinesche mijndtablissementen.
*) Van Lijnden N. T ., bl. 5 5 7 , 613.
*) Van Lijnden N. T . , bl. 557, 558 , Rapporten betreffende de exploitatie
der mijnen in N. I. in Natuurk. Tijdschr. v. N. I. jaarg. I I , bl. 103,
Hartmann, HS. I I , bl. 2 , spreekt van tin in het gebied van Tajan en
Sangouw, doch wat het laatste betreff twijfelachtig.
*) Groll aanteek. op van Lijnden N. T . , bl. 556.