zijn vervaardigd, moet ik hier in de eerste plaats noemen mijn hooggeachten
ambtgenoot en vriend, dm Hoogleeraar h . c. m i l l i e s , die de bouwstoffen, welke
hij s e lf reeds sedert jaren voor eene beschrijving en geschiedenis van Borneo
verzameld h a d , met de meeste bereidwilligheid te mijner beschikking heeft
gesteld. Andere belangrijke stukken ben ik verpligt aan de heeren Generaal-
Majoor n a h u y s v a n b u k g s t en Dr. w. B. b a k o n v a n h o e v e l l . Aan mijn
waarden Oom, den heer a . h . b ü c h l e b , en aan den hooggeachtm Bibliothekaris
der Leidsche hoogeschool dank ik het gebruik van eenige boekwerken, die mij
van niet geringe dienst zijn geweest. Van den heer A. v a n p e b s ontving ik
eenige schriftelijke mededeelingen, en bovendien een p a a r schetsen, waarvan voor
het tweede deel een dankbaar gebruik zal wordm gemaakt. Voor het plaatwerk
ben ik veel verpligt aan de goede diensten van mijn Schoonvader, den heer
D. D. b ü c h l e e , m van mijnen vriend den heer c . C. h u y s m a n s , leeraar der
Kon. Milit. Akademie te Breda. Indien het mij gelukt is een werk tot stand
te brengen, dat door inhoud en uitvoering eenigermate de aandacht van het
beschaafd publiek verdient, dan komt de eer daarvoor ongetwijfeld grootendeels
toe aan hen, die mijne pogingen zoo belangeloos hebben ondersteund.
Het gebruik eener kaart van Borneo’s Westkust mag bij dit werk hoogst
nuttig, zoo niet onmisbaar worden geacht. Ik hoop in staat gesteld te worden
om die later, hetzij bij o f na de uitgave van mijn tweede deel, aan dit
werk toe te voegen. He bouwstoffen echter, die ik tot dusverre bezit, acht ik
onvoldoende, om iets beters te leveren, dan reeds geleverd is , en bij de onze-
kerheid o f mij meerdere zullen toevloeijm, kan ik geene st eilige belofte geven.
Voorshands mem ik vooral het gebruik der kaart van Borneo van den heer
M e l v i l l v a n c a e n b ^ e te mogm aanbevelm.
I k eindig met den wensch, dat ook deze mijne poging tot de betere kennis en
waardering onzer schoone bezittingm in den Indischen Archipel möge by drag en
AMSTERDAM,
28 Junij 1854. P . J , VETH.
INHOUD
VAN HET. EEESTE DEEL.
INLEIDINGr. A l g e m e e n e s c h e t s v a n h e t e i l a n d b o r n e o 7 . b l. I.
Noodzakelijkheid eener algemeene schets van Borneo. —- Uitgestrektheid des eilands. — Kli-
maat. — Grondgesteldheid. — Bergen. — Alluviale vlakten. — Rivieren. — Bosschen. —
Bloemen. — Meiren. — Visschen. — Zoogdieren.— \ Vogelen. — Kruipende d ie r e n .— Een
nacht op B o rn e o lp - Dierlijke voortbrengselen voor den handel geschikt. — Kultuurgewassen. —
Borneo’s kust van verre en van nabij gezien. — Palmen. — Timmer- en reukhout. — Har-
seu en gommen. — Oliën. — Vezelstoffen. — Bamboe en rotan. — Andere gewassen. —
Delfstoffen. — Ontdekking van koper. — Cijfer der bevolking. —• Dajaks. — Maleijers. —
— Ontdekking van Borneo. — Namen van B o rn e o . De Portugezen
op Borneo. — De Spanjaarden op Borneo. — De Nederlanders op de Westkust en op
Banjer-massin. — Borneo in 1809 door de Nederlanders verlaten. — De Engelschen op Borneo.
— Vestiging te Balambangan. — Alexander Hare te Banjer-massin. — Herstel van het
Nederlandsch gezag op Borneo. —- Organisatie van Banjer-massin p— George Muller en John
Dalton op de Oostkust. — James Brooke te Serawak. — De Engelschen op Laboean. — Re-
geling. van de zaken der Oostkust. — Jongste*gebeurtenissen in den Soeloe-Archipel. — We-
tenschappelijke reizen. — Ontginning van steenkolen-mijnen. — Zendelingen en scholen m
Banjer-massin. — De heer Weddik, Gouverneur van Borneo. — Tegenwoordige staat der Ne-
derlandsche bezittingen op dat eiland. — Territoriale indeeling.
BORNEO’S W E STK U ST .
EERSTE BOEK. T o p o g r a p h i e e n s t a t i s t i e k .............................................b l . 1.
EERSTE HOOFDSTÜK : : . . . . : . . I " 3.
Gewigt der rivieren in de topographie van Borneo. — Natunrlijke verdeeling der Westkust*
landen. — Stroomgebied van de Kapoeas. — Bronnen van de Kapoeas. — Gebergten die haar
gebied bepalen. — Delta der Kapoeas. — Hare zes mondingen. — De staat Koeboe. — De
kust en het vaarwater. — Het rijk van Pontianak. — De hoofdstad. — Tooneelen op de
rivier van Pontianak. — He t Nederlandsch établissement. — He t Chinesche kamp. —r Do
moskee en het vorstelijk paleis. — Maleische en Boeginesche kampongs. — Handel en industrie
van Pontianak. — Landbouw en veeteelt. — Klimaat. — H e t zingen der rivier.
TWEEDE HOOFDSTUK..........................................................................bl. 24.
Rigting van de boven-Kapoeas. — Hydrographische bijzonderheden. — Hoogte en gedaante
der bergen in het Kapoeas-gebied. — He t Maleische meir. — De grensgebergten. — Minerale
rijkdom van het gebied der boven-Kapoeas. — Steenkolen. — Vegetatie. — Rijstbouw. —
Andere kultures. — Yerlaten vestigingen. — Dieren. — Klimaat.
DERDE HOOFDSTUK........................ ..................................................... bl. 41.
Verschillende staten längs de Kapoeas. — Tajan. — Meliouw. — Sangouw. — De Sekajam-
rivier. — Oudheden van Sangouw. — Sekadouw. — Blitang. — Sepouw. — Sintang. — De
boven-Melawi. — Pinoe. — De beneden-Melawi.Jr^ De Katoengouw-rivier. — Silat. — Soe-
heid. — Salimbouw. — Piassa. — Djongkong. — Boenoet. — De Malo-rivier. |— De Madei-
rivier. — Verdere woonplaatsen der Parische Dajaks. — Woonplaatsen der Manketans en
Poenans. — Communication.