ten. Aan den ingang ligt het eilandje Datoe, welks noordelijke
punt slechts door een kanaal van 600 voet breedte en 4 ä 5 voet
diepte van den wal is gescheiden. Het bestaat uit een heuvel, die
omtrent 200 voet hoog en tot aan den top met zware boomen be-
dekt is. Het noordelijk gedeelte heeft een kleine vlakte met een
zacht glooijend strand; aan de Zuid-zijde is het met hooge graniet-
rotsen omringd. In de schaduw eeniger wilde notenmuskaatboo-
men van buitengewone grootte liggen hier de heilige graven van
drie pandita sT Mohammed, Ali en Hoesein, op welke men de ge-
wijde hoenders ziet rondloopen, die h u n , zelfs door de zwervende
zeeroovers, als offers worden gebragt. De omtrek der bogt, die
°°k zelve den naam van bogt Datoe draagt, wordt vooral tot inza-
meling van het hier zeer menigvuldige kajoe gahroe bezocht
Wat verder in zee liggen op deze hoogte de eilandjes Tjampe-
d ak , die ongetwijfeld den naam hebben naar den hier veelvuldig
voorkomenden vruchtboom , onder den naam van tjampedak (arto-
carpus polyphema). bekend. Deze boom is verwant met den nangka;
het vleesch der vruchten eet men raauw, maar de pitten worden
afgekookt en geroost genuttigd 2). De genoemde eilandjes zijn
twee in getal en worden naar het verschil hunner ligging Tjam-
pedak-laut en Tjampedak-darat, d. i. zee- en land-Tjampedak ge-
heeten 3). Op eenigen afstand zuid-westwaarts van deze eilanden
ligt Poelo Djoanta, en eene Duitsche mijl zuid-oostwaarts vandaar
de klip Karang-boerong (vogelklip),. die zieh 15 ä 18 voeten boven
het water verheft, en door de witkleurige vogelmest, die haar be-
d ek t, zelfs bij nacht van verre zigtbaar is 4).
Digter bij de kust, en schuins tegen over den mond der Sidoehrivier,
ligt het eilandje Sampadian 5) , een digt begroeide heuvel
van omtrent 500 voeten hoogte, rijkelijk van zoet water en eetbare
vruchten voorzien. Men vindt er den tjampedak, den nibong-palm ,
den koelit-lawang, den naga-boom, den struik trankenan en de
*) G. Maller, bl. 2 5 3 , 254.
) Hasskarl, Aanteekeningen over het nut door de bewoners van Java
aan eenige planten toegeschreven, bl. 116.
3) G. Müller, bl. 2 5 2 , 253.
4) G. Müller, bl. 2 4 0 , 241.
6) Of Sambadin, zoo als deze naam luidt in het regeringsbesluit van
18 Febr. 1 8 4 6 , bij Temminck, p. 152. Bovendien wordt daar een Sam-
badin-Iaut en een Sambadin-darat onderscheiden. Het in den tekst bedoelde
is het eerste en het andere schijnt van weini" "belang. / /
€_-» -w
slingerplant seraja, die wij allen reeds hebben leeren kennen. Aan
den zuidelijken hoek verhelfen zieh groote rotsen boven het water,
die gedeeltelijk met boomen bedekt zijn en ongeveer 400 vademen
in zee loopen. Vischreigers, ijsvogels, h erten , wilde zwijnen en
schildpadden worden zoowel op dit eiland als op het naburige
strand in overvloed gevonden 1).
De Sidoeh-rivier, ook Doelah-Sidoeh geheeten, ontspringt omtrent
20 uren ver in het hooge gebergte, en voert met snellen stroom
een bruinrood en drinkbaar, maar sterk met ijzerdeelen bezwangerd,
water af, dat nog op een vierde uurs afstand van den mond in zee
kan onderscheiden worden. De ingang is 160 ä 180 voet breed, en
het water heeft aldaar eene diepte van 7 ä 8 voet, maar hooger op
van verscheidene vademen. De oevers zijn met bakon- en boeteh-
boomen bezet; de nipa is er zeldzaam, een bewijs dat het land
vroeger is bewoond geweest. Inderdaad waren hier vroeger Maleijers
gevestigd, en ziet men in den omtrek, ook op het eiland Sampadian,
vele graven, die als sporen van den voormaligen bloei dezer
streek kunnen beschouwd worden. Op het voorgebergte Tandjong
pada Goenong, ten Noorden der rivier, liggen onder andere de kera-
mats van twee Islamietische heiligen, Padri Doelah en Ahmed. De
hoenders, die hier als olfers gebragt en vrijgelaten worden, hebben
zieh in in de wildernis voortgeplant en strekken vaak den leguanen
tot voedsel. Thans moet men de rivier twee ä drie dagen oproei-
je n , om eene Dajaksche bevolking te vinden, op een paarduizend
weerbare mannen geschat, die zieh hier op het bewerken en smel-
ten van het ijzererts toeleggen , hetwelk in 'staven van 15 tot 20
pond te Pontianak en elders wordt te koop gebragt 2).
Wij hebben hier de grenzen van het landschap Matan bereikt;
doch alvorens tot de beschrijving daarvan over te gaan, zij mij een
kleine uitstap gegund naar den Archipel van Karimata, eene groep
van meer dan zestig eilanden, die vöör de gansche groote bogt, welke
zieh van Tandjong Satei tot den mond der Pawan-rivier uilstrekt,
tusschen 1° 1 1' en 1° 46' Z. B. en ongeveer tusseken 108° 40'
en 109° 25' 3) 0. L. van Greenwich zijn gelegen. Van al de
*) G. Müller, bl. 2 5 0 , 252.
2) G. Maller, bl. 2 5 0 , 2 5 1 , 3 0 0 , 302.
3) G. Müller, bl. 360, Staat 108° 49' en 109° 58', en Temminck copieert
dit, bl. 428; doch behalve dat deze bepaling noch met de beste kaarten,
noch met Müllers eigene opgave omtrent de ligging der bijzondere