ZEVENDE HOOFDSTUR.
Grenzen en bevolking van Matan. — Vrije Dajaks. — De diamant Danan
Radja. — Luchtsgesteldheid , voorthrengselen en handel van Matan. — De
monden der Pawan-rivier. — De kampong Katapan. — De kampong Kajoeng
of Matan. — De Laoer cn vordere boventakken der Pawan-rivier. — Tooneelen
nabij de Kajoeng-rivier. — De Westkust van Matan en de Kandawangan-
rivier. — Ui vieren der Zuidkust. — Het landschap Djellei.
Mijne beschrijving is thans genaderd tot het uitgestrekte gebied
van Matan, dat alleen schier de uitgestrektheid van ons geheele
vaderland evenaart. Van alle deelen van Borneo’s Westkust is dit
het minst bekende, en de gewesten bezuiden de Pawan-rivier zijn
uiterst zeldzaam door Europeanen bezocht en zeker nimmer regel-
matig opgenomen en beschreven.
Het landschap Matan ligt niet gebeel ten Zuiden van Simpang en
Sukkadana; het springt ook längs de oostelijke grenzen van eerst-
genoemden Staat noordwaarts vooruit, totdat het bij den berg Mahm
de grenzen van Sekadouw en Sepahoe raakt. Vormt in het alge-
meen het Palongan-gebergte, als de waterscheiding tusschen de Simpang
en Pawan-rivieren, de grens tegen Simpang en Matan, meer
bepaald kan men als zoodanig eene lijn aanmerken, die längs den
regterarm der Pawan-rivier, de Laur of Laoer geheeten, tot aan bare
vereeniging met de Lehakan in de rigting van het Noorden naar het
Zuiden loopt, dan zieh, den loop der Lehakan volgende, westwaarts
wendt, en over den top van den berg Roman en daarna längs de
Sidoeh-rivier zieh in dezelfde rigting tot aan de zee voortzet. Het
noordelijk, achter Simpang vooruitspringend deel van Matan heeflt
tot oostelijke grens de waterscheiding tusschen de Pawan- en de
Pinoe-rivier tot aan den berg Pembaringan-badak. Van hier af
maakt eene lijn, zuidwaarts over de bergtoppen Batoe-hadji en Penampoengan
tot aan de Zuidkust voortloopende, de grens uit tusschen
Matan en het gebied van Rota-waringin J).
De bevolking van het uitgebreide in deze grenzen begrepen gewest
is slechts bij benadering te bepalen. Zij wordt door den heer
Melvill van Carnbee op 68,330 zielen geschat 2). Deze sebatting
is veel lager, maar waarschijnlijk nader aan de waarheid, dan die
van den heer Müller, die, bij zijne berekening alleen de weerbare
en voor den arbeid geschikte mannen teilende, 840 Maleijers, 1680
Orang-boekit, 100 Boeginezen, 12 Arabieren, 22 Chinezen en 12,000
aan den Vorst van Matan onderworpen Dajaks, en dus een totaal van
ongeveer 13,000 mannen verkrijgt, welke hij met hunne huisgezinnen
op 38 a 40,000 zielen stelt; maar bovendien eene nagenoeg vrije
Dajaksche bevolking van 30 ä 35,000 mannen, of, met hunne huisgezinnen,
80,000 zielen aanneemt, zoodat het generaal totaal 120,000
zou bedragen 3). De Dajaks in het gebied van Matan schijnen in-
derdaad vrij talrijk te zijn; de zendeling Thomson vond de distric-
ten längs de bovenarmen der Pawan-rivier veel sterker bevolkt,
dan hij verwacht had 4). En evenzeer blijkt het uit verschillende
getuigenissen, dat een groot deel dezer Dajaksche bevolking, met name
die van de oostelijke districten, slechts in naam aan de Matansche
vorsten onderworpen is , dat zij hun geene belastingen betaalt en
ten hoogste hun door den handel eenig voordeel verschaft, en dat
zij , van de verdrukking der Maleijers bevrijd, een gezonder en
sterker voorkomen en meer onafhankelijk karakter bezit en een
hoogeren graad van welvaart geniet, dan gewoonlijk met de Dajaks
der Westkust het geval is 5).
Van den Panembahan van Matan kan men nög getuigen, wat de
heer Tobias van den laatsten Sultan van dat rijk verzekerde, dat
hij de ärmste, onbeschaafdste en ellendigste van al de vorsten in
den oosterschen Archipel is 6). Nogtans is deze Vorst, zoo men
zieh op het volksgeloof mag verlaten, als afslammeling en erfgenaam
*) Volgens de kaart van Melvill van Carnbée en ten deele volgens het
regeringsbesluit van 28 Febr. 1 846, bij Temminck, p. 153.
*) Zie zijne statistieke kaart.
3) G. Muller, bl. 299—302. Tobias, bl. 2 2 , stelt de bevolking nog
hooger, t. w. op 150,000 Dajaks, 16,500 Maleyers, 20 Chinezen, en
daarbÿ nog 3800 inwoners voor Kandawangan, te zamen 170,320.
*) Thomson, p. 147.
’) G. Muller, bl. 2 8 4 , 2 9 8 , Tobias W ., bl. 5 , Thomson, p. 147, 148.
e) Tobias, bl. 6.