De handel van Matan, tot blooten kusthandel en misschien] eeni-
gen smokkelhandel met Singapoera bepaald, is tegenwoordig zeer
onbeduidend. Het sterkste verkeer is waarschijnlijk met Pontia-
nak, waar in 1847 een vaartuig van 17 last, in 1848 12 vaartui-
gen van 41 last, in 1849 4 vaartuigen van IS la s t, en in 18S0
een vaartuig van twee last van Matan aankwamen, terwijl in de-
zelfde jar'en 3 vaartuigen van IS last, 21 van 9S last, 13 van 80
last en 11 van 39 last, van Pontianak naar Matan vertrokken. Vroe-
ger voeren Ghinesche jonken de Pawan-rivier op, en nog zijn
eenige Chinesche waren, zooals thee, grof aardewerk en velerlei
huisraäd de voornaamste artikelen van invoer en worden tot zelfs
aan de verst in het binnenland wönende Dajaks verkocht x).
Wij hebben in het vorige hoofdstuk onzen togt längs de kust
tot aan de Sidoeh-rivier voortgezet. Vandaar tot aan den mond
der Pawan-rivier störten zieh slechts eenige weinige en onaanzien-
lijke stroomen in zee, waarvan de voornaamste Toelak beet 2). De
Pawan-rivier, welker boventakken wij straks nader zullen leeren
kennen, verdeelt zieh, bijna vier uren boven bare uitwatering, in
twee takken, van welke de noordelijke de Karbouw of Buffe] wordt
genoemd, naar de zonderlinge gedaante eener aldaar zieh vormende
landtong; de zuidelijke de Katapan, wegens de groote menigte van kata-
pan-boomen, die aan hare oevers groeijen. Hel delta-eiland, door deze
beide armen gevormd, draagt den naam van Kandang Karbouw (buf-
felkraal). Yöör de Karbouw-rivier ligt eene uitgestrekte zandbank
met kleine keisteenen, die bet binnenloopen zelfs voor vaartuigen
van 4 ä S voet diepgang moeijelijk maakt. Wegens die bank en
den harden steengrond wordt deze rivier minder bevaren dan de
Katapan, niettegenstaande ook laatstgenoemde door eene bank van
hard zand, doch zonder steenen, eenigermate gesloten wordt, zoodat
men haar slechts bij zeer hoog water met vaartuigen van 8 of 9
voet diepgang, al längs de bank heenkronkelend, kan binnenkomen,
terwijl deze wegens den zwaren stroom met het werp moeten getrok-
ken worden. Bij laag water blijven dikwijls vaartuigen, die niet die-
per gaan dan 3 | voet, op de bank zitten. Nogtans verzekert men,
’) Gr. Müller, bl. 2 8 8 , van Lijnden N. T . , bl. 621 en de daarbij
behoorende tabel.
8) Deze is de eenige aangeteekend op de kaart van Melvill van Carn-
b e e ; daarentegen heeft de kaart van von Derfelden de P o tr i, Tjamborakan
en Blandongan, die ook bij G. Müller, bl. 2 8 4 , genoemd worden. De
eerstgenoemde §chijnt dezelfde te zijn, als de Toelak. , /
dat tot in 1789 Chinesche jonken van 12 en 13 voet diepgang
deze rivier binnenliepen. Aan den hoek ten Noorden der Katapan-
rivier is het strand, tot meer dan een half uur landwaarts in, moe-
rassig en staat bij elken vloed bijna geheel onder water, terwijl
de oevers zoodanig met nipa^bedekt z ijn , dat het schier onmogelijk
is hier voet aan wal te zetten. Aan den zuidelijken hoek, die onder
den naam vau kaap Bri ver in zee steekt, rijst een stukje land,
welks oevers met zand bedekt zijn, drie à vijf voet boven den wa-
terspiegel. De heer Müller is van oordeel dat deze piek, indien niet
de harde winden, waaraan zij in het siechte saizoen is blootgesteld,
en de achter haar gelegen moerassen haar ongezond maakten, uitste-
kend geschikt zou zijn voor den aanleg van een établissement. Op
het puut der uitwatering ligt een klein eiland, Oedang geheeten,
dat nergens droogen of vasten grond heeft, maar alleen uit poelen en
onder water staande boomen bestaat. De watermassa, door de Pawan
rivier afgevoerd, is zoo groot, dat men bij ebbe voor hare mon-
dingen meer dan een uur ver in zee nog zoet water heeft 1).
Ruim een uur boven den mond der Katapan-rivier ligt eene Ma-
leische kampong, die in het jaar 1816 door den Boeginees Anakhoda
Kadar is aangelegd, en thans omirent 1000 inwoners, waaronder eenige
Chinesche en Boeginesche kooplieden, telt. Deze kampong heet
nu doorgaans Katapan; het door den heer Müller vermelde Beng-
adong, dat den laatsten Sultan van Matan, wanneer hij in on-
eenigheid was met zijne rijksgrooten, tot verblijfplaats plagt te
verstrekken, is van Katapan niet verschiffend, of misschien juister
voor een deel daarvan te houden. Beneden deze kampong vindt
men alleen op den linker-oever eenige plekken lands, die vrij van
overstrooming zijn, en waarop de grafsteden van onderscheidene
aanzienlijke personen staan, onder welke vooral de keramat van
zekeren Pandita Omar met bedevaarten vereerd wordt. Een tak der
rivier, de Katapan Ketjil genaamd, en zoo digt met ondoordring-
bare nipa begroeid, dat de over de rivier hangende bladeren naau-
welijks de zonnestralen doorlaten, vormt hier ook een klein eiland
met een stukje hoog land, hetwelk door de weinige Chinesche
huisgezinnen is iugenomen. Op den regter-oever begint zieh eerst
bij de kampong vaste grond te vertoonen. Op beide oevers zijn
eenige ladangs of drooge rijstvelden, die door Orang-boekit be-
, l) G. Müller, bl. 241—3 , 292, 2 9 3 , Dibbetz bij van Kämpen I I I , bl. 679.
Jfr i / /Z.— „ • /tr^l ¿/i /, <