De roof van den diamant was gewroken,' maar de schat zelf
bleef in Landen van Sultan Zeinoe’d-din x); en Landak verwisselde
slechts van opperheer, zonder zijnen toestand te verbeteren. Twee
stukken geschut, die vroeger aan Sukkadana behoord hadden,
werden door Bantam aan de Landakkers geschonken, ten teeken
dat bunne cijnsbaarheid aan Sukkadana had opgehouden 2); maar
daarentegen moesten zij eene overeenkomst met den Sultan van
Bantam aangaan , waarbij z ij, tegen de belofte zijner voortdurende
bescherming, hem als opperheer erkenden, en zieh verbonden hem
alle diamanten, die in het rijk gevonden werden, tegen de helft
der getaxeerde waarde af te staan. Men zegt dat deze overeenkomst
op koperen bladen gegraveerd werd, die later door een zwaren
brand gesmolten zijn. Van nu af versehenen jaarlijks in Landak
twee pentjalangs met eenige Bantamsche hoofden, van eene volmagt
om de diamanten te ontvangen en de noodige gelden ter afreke-
ning voorzien 3). Zij bleven daar tot zij werden afgelost, en moesten
tevens strekken om de zeeroovers af te schrikken van op de
Lawei-rivier eene schuilplaats te zoeken 4). De Vorsten van Landak
*) En geraakte geenszîns, zoo als bij Gronovius , bl. 340 , gelezen wordt,
in handen van Bantam. In het HS. echter staat, dat bij in het bezit kwam
van den nieuwen Vorst van Sukkadana, wat wel het alleronwaarschijnlijkst is.
s) Dit zijn waarschijnlijk de stukken, waarvan de heer Palm, bij Ra-
dermacher, bl. 1 2 4 , aldus spreekt : „ookbevinden zich op ’s prinsen (van
Landak) batterij, buiten eenige kleine metalen stukjes, twee achtpondërs
ijzeren kanons ; zijnde ’t eene met het Amsterdamsch Compagnies wapen,
en ’t andere met het Deensche voorzien. Doeh hoe zij die boven op
den berg hebben gekregen , kunnen wij onmogelijk begrijpen, van wege
de aanmerkenswaardige steilte.”
8) Ritter, bl. 1 7 9 , Gronovius, bl. 340; vgl. ook G. Muller, bl. 210.
Volgens Gronovius voldeed Landak trouw aan de overeenkomst. Muller
zegt, dat Bantam aanvankelijk slechts den voorrang erlaugde om de op-
brengst van drie diamantgroeven te koopen, maar allengs zijne eischen hoo-
ger stemde, en eindelijk de te koop aangeboden diamanten als schatting
vorderde. Aan dezen eisch zou de Vorst van Landak geweigerd hebben
zich te onderwerpen, en daarop zou een gezantschap van Bantam te Landak
gekomen zijn, met de bedreiging, dat, zoo de schatting nog langer uitbleef,
de Sultan die zelf zou komen halen. De Pangeran zou daarop geantwoord
hebben: „Indien de Tijger niet komt, roep ik hem ook niet, zoo hij
komt, vrees ik hem niet. De Tijger mag zijne klaauwen op het Stekel-
varken (Landak) beproeven.” Aan de bedreigingen van Bantam zou echter
geen verder gevolg gegeven zijn. Dit verhaal is ook medegedeeld door
Temminck, p. 1 5 9 , die tevens, door een verregaande achteloosheid, het jaar
1770 opgeeft, als dat waarin Landak, ten gevolge van den oorlog met
Sukkadana, aan Bantam cijnsbaar werd.
*) Hartmann HS. I , bl. 1.
schijnen van nu a f, in plaats van het verwoeste Monggo, de ne-
gerie Ngabang, die tevens günstiger voor den handel gelegen is ,
tot hunnen rijkszetel te hebben gekozen x).
De Oost-Indische Compagnie liet zoowel het oppergezag over Sukkadana
en Landak als den behaalden buit aan den Sultan van
Bantam over; maar vergenoegde zich met de ruime vergoeding der
gemaakte onkosten, en het geschenk van twee ladingen peper en
een zilveren schotel met aarde gevuld, ten bewijze dat de Sultan
het nieuw verworven grondgebied aan haren bij stand te danken
had. Ook vroeg en verkreeg zij dat hare schepen, als hewijs van
eer, door de pentjalangs van Bantam naar de reede van Batavia
zouden vergezeld worden, eer zieh iemand der bemanmng ont-
scheepte; doch voor het overige werden z ij, die voor den Sultan
hun leven gewaagd hadden, bij de uitdeeling zijner gunsten vergeten.
Dat de Compagnie geene verdere voordeelen voor haren bij stand aan
Bantam zou verworven hebben, zal niemand, die haar kent, waarschijnlijk
achten. Daar wij lezen, dat de handel der Engelschen
op Sukkadana omstreeks dezen tijd ophield 2), mögen wij het wel
als zeker stellen, dat zij den vrijen handel op de Bantamsche be-
zittingen op Borneo, met uitsluiting aller andere Europesche natien,
voor zich bedong; maar ofschoon die handel van nu af weder in
gewigt toenam, blijkt het niet dat op nieuw faktorijen op Borneo’s
Westkust gevestigd zijn 3). Daar echter Bantam zich slechts körten
tijd in de feitelijke uitoefening van het oppergezag over Sukkadana
kon handhaven, ging een deel der beoogde nitkomsten
weldra weder verloren.
De naar Kota-ringin gevlugte Sultan Zeinoe’d-din zocht hulp bij
den Sultan van Banjer-massin en eenige hoofden der Boeginezen op
Celebes, ten einde zijn verloren gezag te herwinnen 4). De bijstand,
hem "door de laatsten verleend, legde, gelijk wij zien zullen, den
grond tot de vestiging van Boeginesche kolonien op de Westkust,
gelijk die reeds sedert lang op de Oostkust aanwezig waren. Onder
de regering van Alaoe’d-din, Sultan van Goa of Makassar, na zij-
*) Dit schijnt men in de plaats te moeten stellen van hetgeen men bij
Gronovius, bl. 3 4 0 , le e st, dat de naam van het rijk, vroeger Monggo,
thans in Landak veranderd werd. De naam Landak komt reeds voor
bij Bloemaert en de Roy. Zie voor ’t overige boven, bl. 61.
s) Inleiding, bl. XLYI.
8) Ygl. boven, bl. 70 en 211.
*| G. Muller, bl. 338.