blik het tc verklären, hoe weinig wij ook met het stelsel van dat
handelsligchaam zijn ingenomen — is eene dwaling, die voor het
licht der historische wetenschap niet bestand is. Eeuwen voor dat
zieh Europeanen in de wateren van den Archipel vertoond hadden,
werden er de vreedzame liandelaars en kustbewoners door het ge-
weld der zeeschuimers geteisterd x). In den barbaarschen toestand
der volken, waarin ieders hand zieh opheft tegen allen, is de zee-
roof ook de natuurlijke medgezel der zieh ontwikkelende scheep-
vaart 2). De invoering van den Islam, wel verre van dit kwaad te
beteugelen, heeft het gevoed door aan de prikkels van strijdlust en
winstbejag dien van het godsdienstig fanatisme toe te voegen. De
profeet van Mekka — dit is de gewone meening zijner volgelingen —
leerde onverzoenlijken krijg tegen de ongeloovigen; en deze naarn
komt niet slechts toe aan de Europeanen, maar ook aan_ tallooze
stammen van den Archipel, die de nieuwe godsdienst niet hebben
omhelsd. Kruistogten tegen de zoodanigen ondernomen kunnen te
allen tijde verzekerd zijn van de goedkeuring der talrijke Arabische
Sjeikhs en Seijids, alom in den Archipel gevestigd 3). En zoo is
de zeeroof ten deele slechts een bijzondere vorm van den heiligen
krijg, gelijk die ook in het.Westen, sedert het verval van het rijk
der Khalifen, in de strooptogten der Barbarijsche roofstaten ont-
aardde. De vrome Imam roept op het bloedig handwerk den zegen
des hemels in , en wie het met zijn leven betaalt, gaat, als mar-
telaar voor de zaak Gods, de paradijsvreugde te gemoet 4).
Ik ontken geenszins dat het zelfzuchtig en bekrompen stelsel
der Compagnie het kwaad heeft bevorderd, hetwelk zij alleen door
den inboorling te beschaven en zijne nijverheid te ontwikkelen in
den wortel had kunnen aanlasten. ’t l s echter onmiskenbaar, dat
zij het te gelijker tijd met krachtige hand te bedwingen wist, en
*) Zie b. v. de Sedjara Melajoe, uitgave van Singapoera, bl. 199—202,
of de vertaling in Leydens Malay Annals, p. 199 ff., of eindelijk-het-uittreksel
van den heer Koorda van Eysinga in T. v. N. I ., jaarg. V I , D.
I I I ,.b l. 258. Het daar verhaalde feit behoort tot de 15ä® eeuw; maar
reeds tien eeuwen vroeger moest de bemanning van het schip, waarmede de
Chicesche pelgrim Fa-Hien van Ceylon naar China terugkeerde, längs Sumatra’s
Westkust varende, zeer op hare hoede zijn tegen de aanvallen der
zeeroovers, die deze wateren onveilig maakten. Zie T. v. N. I . , jaarg. I I I ,
D. I I , bl. 310. Vgl. in het algemeen Raffles, History of Java, I , p. 259.
s) Vgl. hier Brumund, Indiana, D. I , bl. 69.
3) Zie Raffles, t. a. p., Muntinghe, bl. 174— 176.
*) Vgl. G. Muller, bl. 2 8 0 , 306.
343
de zeeroof eerst stouter het hoofd opstak, toen, in de laatste helft
der vorige eeuw, de teekenen van haar toenemend verval den eer-
bied begonnen te onder mijnen , dien zij tot dusverre aan vorsten
en volken had weten in te boezemen. Het is hier de plaats niet
om dit breeder te bewijzen; doch de geschiedenis van Borneo zelve
levert er ons een voorbeeld van. In de vroegere eeuwen vinden
wij zeldzaam van zeerooverij gewag gemaakt, en het begin der
loopbaan van Sjerief Abdoe’r-rahman levert ons het eerste voorbeeld
van een roover-hoofdman, die zijn handwerk op genoegzaam groote
schaal en met genoegzaam schitterenden uitslag dreef, om daardoor
zijnen naam aan de geschiedenis te vermaken. Maar naauwelijks
had de Compagnie zieh van Börneo’s Westkust teruggetrokken, of
zij werd herschapen in een rooversnest, waar de vorsten schepen
voor de kaapvaart uitrustten , hunne onderdanen vrijwillig of ge-
dwongen de zee schuimden, en de rampzalige slagtoffers, die aan
het moordstaal ontsnapten, gedurende het overschot huns levens in
harde slavernij verkwijnden.
De middelen waarvan zieh de Compagnie tot onderdrukking van
den zeeroof bediende, waren het onderhouden van kruisers, waartoe
sedert 1755 kleine vaartuigen gebezigd werden, geschikt om zoowel
door riemen als door zeilen te worden voortgestuwd, en onder den
naam van Duizendbeerien bekend, en het handhaven eener strenge
policie ter zee, die aan zeer bepaalde voorschriften gebonden was,
en onder andere een maximum voor het getal der bemanning en
passagiers op inlandsche schepen vaststelde, in verhouding tot de
grootte, en, wat de laatste betreft, verschillend, naarmate de gesteld-
heid der plaats van herkomst meer of min stof tot bekommering
opleverde. Een besluit van 1705 schreef voor, dat een vaartuig
van 30 last van Borneo körnende niet meer dan 9 , en een van 60
last niet meer dan 13 passagiers mögt vervoeren, en als een bewijs
hoezeer reeds toen dit eiland in kwaden reuk stond, kan strekken
dat deze cijfers lager dan voor Celebes, Sumbawa, Bali en Malakka
waren gesteld 1) . ' r - '
Wij hebben reeds gezien, dat het verval van de magt der Compagnie
zieh vooral openbaarde sedert den in 1780 uitgebroken
oorlog onzer republiek met Engeland; en het is vooral sedert d;t
tijdstip, dat wij in de wateren, die Borneo’s Westkust en de Oost