vlugtte naar Banjer-massin, en daaronder een zekere Cunningham,'
die tot heelmeester was opgeleid, en een groot liefhebber der natuur-
lijke historie was, maar weinig geschikt om de belangen der Compagnie
naar eisch te behartigen. Deze Cunningham kwam echter aan het
hoofd der faktorij, maar liet het beleid der zaken aan anderen, even
onbekwaam als hij zelf, over x). Inmiddels werd, volgens het plan
van zekeren kapitein du Barry, eene nieuwe faktorij aanwal, doch,
wegens het moerassige terre in , op in den grond geheide palen ge-
bouwd. Dit was een kostbaar en langwijlig werk, dat naauwelijks
ten halve voltooid was, toen eene noodlottige gebeurtenis aan de
Engelsche nederzetting te Banjer-massin een treurig einde maakte 2).
In 1704 was de Engelsche faktorij te Siam afgeloopen en de
bezetting grootendeels door de Siammers gekrist. Het opperhoofd,
William Thiens, werd zelf ligt gewond en gevangen gezet, doch
had het geluk te ontvlugten. Hij werd daarop tot opperhoofd der
faktorij te Banjer-massin benoemd, doch het duurde meer dan
twee jaren eer hij gelegenheid had zieh derwaarts te begeven. Ein-
delijk kwam hij den 28sten October 1707 met de sloep Mercurius
aldaar a a n , doch alleen om vier dagen later van de ver nielin g der
faktorij getuige te zijn 3).
De Engelschen hadden door hun trotsch gedrag te Banjer-massin
veel aanstoot gegeven, en ten laatste ook den Sultan, door het on-
derzoeken eener koninklijke boot, die eene vrouw van aanzien de
rivier af voerde, zoozeer beleedigd, dat hij geduchte wraak zwoer en
heimelijk een leger verzamelde, om de faktorij en op de rivier lig-
gende schepen der Engelschen aan te tasten. Dezen, de lucht ge-
*) Hamilton bij Logan, p. 510, Ritter, Erdkunde von Asien, Th. IV,
S. 1018, Sal. Muller, bl. 3 3 1 , Hunt B ., p. X X V I, LVIII, welke laatste,
vaak verregaand onnaauwkeurige schrijver niet aarzelt den moord der Engelschen
te Poelo Kondor toe te schrijven aan „Javaansche Soldaten, ge-
leverd door den Gouverneur-Generaal te Batavia.” Ritter zegt, zoo het
schijnt volgens Dampier, dat de vestiging te BaDjer-massin door de ontko-
menen aan den moord van Poelo Kondor was aangelegd; doch dit is met
de hierboven volgens Valentijn medegedeelde berigten niet overeen te bren-
gen, en wordt zelfs door Hamiltons verhaal genoeg wederlegd.
2) Hamilton bij Logan, p. 510.
3) Valentijn, bl. 250. Vgl. 1 1 1 :2 , c , bl. 76.
kregen hebbende van ’s konings voornemen, verlieten de faktorij
en borgen zieh op de schepen. Toen de nacht gekomen was, werden
zij door meer dan 100 praauwen en ongeveer 5000 man aan-
gevallen, van welke een deel aan land gingen en de faktorij en
versterkingen verbrandden, terwijl de overigen de schepen aanvie-
len, die zieh echter tot geduchten tegenweer bereid hadden. Na
eene wanhopige worsteling, waarbij de Banjerezen groot verlies le-
den, gelukte het aan den heer Thiens met twee groote, aan de
Compagnie behoorende schepen naar Batavia te ontsnappen, waar
zij in reddeloozen toestand aankwamen. Doch twee kleinere schepen,
aan bijzondere handelaars toebehoorende, waren minder geluk-
kig, en werden met een groot deel der bemanning door de Banjerezen
verbrand. Aan boord van een dezer scheepjes bevond zieh een
aanzienlijk Nederlander, de heer Jakob Hoogkamer, die in 1 7 0 1 ,
als afgevaardigde der Oost-Indische Compagnie aan het Hof van Per-
z ie , grooten Iof had ingeoogst, doch sedert te Batavia in twee proces-
sen gewikkeld en in zijn huis gegijzeld zijnde, aan boord van het
Engelsche scheepje was ontsnapt. Toen de brand in het vaartuig
gestoken werd, ontkwam hij met den Engelschen kapitein door de
kajuitvensters, en voer heimelijk met een bootje naar land, waar zij
zieh in de bosschen verscholen. Nadat de Banjerezen zieh verstrooid
hadden, noopte de kapitein den heer Hoogkamer zieh met hem naar
het strand te begeven, ten einde te zien of het hun nog gelukken
mögt zieh op een der Engelsche schepen te redden. Doch deze, door
zware koorts aangetast, was tot alle inspanning buiten staat. De kapitein
vertrok daarop alleen, onder belofte dat hij pogingen zou
aanwenden, om zijnen medgezel later af te halen. Het gelukte hem
de Engelsche schepen te bereiken; doch toen hij daags daaraan den
heer Hoogkamer kwam zoeken, vond hij slechts zijn lijk x).
Met het opbreken der faktorij was echter de handel der Engelschen
') Hamilton bij Logan, p. 5 1 0 , 5 1 1 , Valentijn, bl. 250 , 251 (vgl.
bl. 247 en V , 1 , a , bl. 2 8 5 , 2 8 6 ), Low, p . '101, Tobias B ., bl. 2 3 ,
Temminck, p. 1 7 8 , van Capellen, p. 165. Sommige schrijvers plaatsen
ten onregte de vernieling der faktorij in 1705. Zie Valentijn, bl. 251,
en Hist, beschrijv. d. reizen, X V II I, bl. 153.