Alles vloog in de wapenen , eenen onverhoedschen aanval
van den vijand vreezende; doch toen die trein zoo digf.
genaderd was, dat men eenige der naar de zuidkust van
Ceram vertrokkene lotgenooten herkennen kon , stormde
v T o e io ec a b e s ie in allerijl naar beneden. Het was zijn scherpziend
oog niet ontgaan, dat die lieden iets met veel moeite
naar boven droegen, en hij bevroedde daardoor, dat er
eene ongewone omstandigheid moest plaats gegrepen heb-
ben, welke hun tot eenen overhaasten terugkeer genoopt
had. Hij vreesde het ergste en vond ook dat ergste be-
waarheid, toen hij, ter halverwege des bergs, zijn schoon-
vader , den dapperen P a t iw a m , met de doodskleur op het
gelaat en zweinmende in zijn bloed , uitgestrekt op eene
S' “i balei-balei, - het voorwerp , hetgeen zoo veel moeite
om te dragen veroorzaakte , — voor zieh zag liggen. Diep
getroffen en treurig staarde hij zijn schoonvader aan ,
doch , als hadden zij elkanders gedachten geraden , geen
woord ontvloeide hunne lippen en alleen een innige hand-
druk vergezelde dien treurigen aanblik.—En weldra klonk
door alle huizen en hutten de droeve mare: » P a t iw a m
is gewond ; — P a t iw a m sterft !” En weldra stroomden
allen naar de woning van den held, welke , op zijne
lögerstede neergelegd, te vergeefs rust verzocht voor
zijn veeg ligehaam, — te vergeefs smeekte zijn laatste
uur niet te verbitteren door het ten hemel stijgend wee-
geklag der mannen , door het onafgebroken geschrei der
vrouwen, die allen toevloeiden en wanhopig over zijn’
hopeloozen toestand hem handen en voeten kosten. Maar
de aandoeding, de zedelijke smart was te groot, te
algemeen, dan dat de anders steeds geeerbiedigde stein
van den grijsaard, nu gehoor zou hebben kunnen ver-
werven, en zijn hart brak, toen hij ook de eerst on-
langs moeder geworden Se T ie d ja , met hären zuigeling
aan de borst, zijne legerstede zag naderen. Afgemat
door den togt opwaarts , doodelijk verzwakt door het
bloedverlies en getroffen door de om hem heen heerschen-
de algemeene en opregte deelneming, bezat hij op dat
oogenblik geen gemoedskalmte genoeg om haar te troos-
ten : zelfs niet om haar aan te spreken. Hij was genood-
zaakt T o e l o e cAb e s ib ’ s hulp in te roepen om zoowel haar,
als de hem omringende menigte te verwijderen, en enkel
eenige der vertrouwste mannen in zijne tegenwoordigheid
te doen yerblijven. Zijn schoonzoon voldeed aan zijn
verzoek, en toen nu P a t iw a m een kwartier uur rust
genoten had, rigtte hij zieh pijnelijk en moeijelijk in zijne
legerstede op , riep de aanwezigen om zieh heen en
zeide met eene half gebrokene stem:
» Mannen van H ito e ! mijn einde nadert; — Gods
goedheid schonk mij een lang leven, dat ik geheel hem
en zijnen Profeet heb toegewijd. Seder.t de eerste dagen
mijner jeugd, voor zoo ver ik mij die herinneren kan,
tot nu toe , — tot nu ik gekromd ga onder den last der
jaren , heb ik mij opgeofferd voor zijne zaak , — voor
de zaak onzer vrijheid. Ik weet h e t, aan mij ne handen
kleeft veöl bloed ; — misschien veel onschuldig bloed
zelfs; — maar, Hij zal het mij gewis vergeven , om het
doel, waarom het vergoten is , en ik hoop in zijne heme-
len de belooning te smaken , die elken regtgeloovigen Ma-
homedaan is toegezegd. Ook gij , mannen ! die mij nu
omringt, hebt u verbonden om voor hem, voor zijne
dienst en voor die vrijheid te leven en te sterven. Yolgt
mijn voorbeeld en even als ik, zult gij uwe laatste oogen-
blikken kalm en gerust te gemoet gaan. Blijf getrouw
aan uw woord; — verlaat nimmer, hem, dien gij u in
dezen strijd tot uw opperhoofd gekozen hebt. Eerbiedig
zijne bevelen en laat u noch door ligehamelijke folterin-
ge'ri , noch door de grootste ontberingen afschrikken en
verleiden tot verloochening van uwen God en van uw