•1 /
Ii''
•1V 'r
i .
114
In JBergliaus,i. c. viadt meii gesclireven: «P.bekeiKl door
de groote uitbarstiug van den IS*'"' Aug. 1772, ten gevolgc
waarvan liet geheele land in den omtrek op eene lengte van drie
mijlen en eene breedte van vijf kwart mijlen verzonk; veertig
dorpen gingen onder.»
En Lyell zegt 1. c. «— - - voor dat de bewoners zieh door
de vlugt kondeia r'edden, zonk de grond in, een groot deel
des vulkaans viel daarin en — verdween.»
Is liet niet te bejammeren, dat in geologische werken van
den eersten rang, die met regt voor de beste gehouden worden,
van een «verzinlven» van eenen geheelen vulkaan, benevens40 dorpen,
als van eene ontwijfelbare daadzaak gesproken wordt,
xvaarvan geen tvoord ivaar is9
Had men gesproken van eene ophooging des lands, van eene
soortgelijke gebeurtenis, als Avaardoor Herculanum en Pompeji
bedekt werden, dan zou men digter bij de waarheid geweest
zijn. De gebeurtenis heeft zieh aldus toegech-agen:
De Papandaijang, die ontwijfelbaar reeds van het begin af
een vulkaan is geweest en Aviens grootere hoogte vöör 1772
geheel twijfelachtig is, barstte op dezelfde wijze uit als de Galoenggoeng
in j.822. Het is mogelijk dat daarbij een gedeelte
van den kratermuur en van den top ingestort is, hetwelk bijna
bij iedere nitbarsting b. v. van den G. Goentoer plaats heeft; —
de bodem des kraters werd door de opstijgende dampzuil opgeheven
en (even als de lading van een afgeschoten mortier)
in de lucht geslingejd, — lavamassa's volgden in ontzettende
hoeveelheid en verspreidden zieh (even zoo als zulks bij den
Galoenggoeng in 1822 en bijna altijd op Java gesehiedt, waar
de lava nimmer streepsgewijze i) afstroomt en nimmei' geheel
gesmolten, maar slechts roodgloeijend is) in nstroornen uitpuinhrokken))
over de afhelling des bergs naar die zijde toe, welke
den sterksten val had, namelijk naar het N. W., — waardoor
deze afhelling op eene lengte van 7 en grootste breedte van 4
JJiindförmig.
'J Van het raiflrlenpuiit (het hoogstc Z. oostelijke gedeelte) des kraters af gerekeiid.
geogr. minulen 50 tot (op enkele plaatsen) 100 voet hoogbedekt en
geheel in eene woestenij van steenen en rotsklompen veranderd
werd. Veertig dorpen, die op deze afhelling gelegen waren,
werden door de afstroomende lavabrokken en door de minder
talrijke, bij den aanvang der eruptie in de lucht geslingerde
en weder nedervallende lavastukken en rapilli overdekl, en
van de bewoners (die voor elk dorp ten minste op 300 kunnen
geschat worden, dus op 12000 in 't geheel) kwamen 29S7,
alzoo nog niet het vierde gedeelte om het leven; dit zullen
waarsehijnlijk zieken, ouden en kinderen geweest zijn, die niet
snel genoeg konden loopen; — velen zullen in de verwarring
ook niet geweten hebben, waarheen te vlugten, want het was
nacht. En evenwel hebben zieh nog meer dan drie vierde der
bewoners door de vlugt gered.
Behalve eene mogelijke afbrokkeling van den kratermuur,
Wiens fragmenten alsdan wederom uitgeworpen Averden of mel.
de lavabrokken afstroomden, waardoor de berg ten hoogste
1000 voet lager zoude kunnen geworden zijn, heeft nergens
eene instoiting plaats gehad en is nergens de bodem verzonken.
Juist zöö en historisch beAvijsbaar (zie hier onder) geschiedde
de uitbarsting van den Galoenggoeng, slechts mSt dit verschil,
dat zij uit vloeihare Stoffen bestond en de Papandaijang Avaarschijnlijk
alleen drooge Stoffen uitwierp, — dewijl in zijnen
krater geen meer lag,- met welks water zieh de asch, zooals
bij den Galoenggoeng, tot modder had kunnen vereenigen.
Deze wijze van voorstelling van de beroemd geAvordene gegebeurtenis
stemt evenzoo wel overeen met de ziensAvijze der
Javanen, die deze Streek bewonen en bij vvien de herinnering
van deze ramp nog niet geheel uitgeAvischt is, als met de ligging
en gesteldheid van het iiitAverpings-terrein, dat ik voor het eerst
in 1838 met Dr. Fritze en later herhaaldelijk bezocht, toen ik
niij (in afwachting eener uitbarsting van den Goentoer i) maanflen
lang in de nabijheid ophield. Het districts-hoofd Raden
Demang (Adi Koesoema) van Trogon, die met mij den Goentoer
') Die mij evenwel erg teleurslelde. daar zij ecrsl kort na mijn vcrtrek [ilaats had.
T
i . '
i Ti i:
r
H,1- -,•1
1 j
,'1i J