t!l
324
«Lissabon verbood» »), — «van daar rigtte misschicn Kornelis
«Houlraan in 1596, of van Neck in 1598 , of Koen bij zijnen
« terugkeer van de Moluksche eilanden 2), in de maand Mei, 1619,
« den vurig verlangenden blik naar deze blaauvi^ende bergen, naar
« dit binnenland, welks Strand hnn voet niet dan aarzelend
«betrad.» Ik zweeg stil, geheel verdiept in het aanschouwen van
het heerlijke tooneel, hoewel het snerpend koud was (52° Fahrenlieit).
«En thans» (zoo sprak Fritze verder) «enthans wap-
«pert hunne vlag op 10,000 voet hooge bergen, ver boven de
« wölken, even als zij zegeviert over den naijver harer vijanden, en
«16 natien, in alle deelen dezer eilandzee verspreid wonende,
((buigen zieh voor haar, een bewijs dat moed gepaard met
nvolharding eneen vast vertrouwen steeds tot het doel leiden. »
Op den Augustus, d843, beklom de Generaal-Majoor van
der Wyck, directeur der gmie, vergezeld van den Resident
C. L. Hartmann, dezen vulkaan, hoofdzakelijk met het doelom
geodesische en hypsometrische waarnemingen te doen. Ter vergelijking
der barometer-waarnemingen van dezen uitstekenden
aardrijkskundige met demijnen, 5 jaren vroegerbewerkstelligd,
möge het volgendo dienen :
Tijd
van den dog.
Barometer.
(miJIi meter.)
T H E R M O M E T E R
aan
den Barometer.
in
de lucht.
l l V t ure.
1 »
5 2 7 , 8 6
5 2 6 , 0 0
1 2 , 0 « Geis.
5 6 0» Fahr.
1 0 , 8 ° Geis.
5 6 , 0 ° Fahr.
l i l l . 8 A u s . l 8 4 3 , v . d . W i j c k . i | | g ^
f « "u o d
2 J u n i j , 1 8 3 8 , J u n g h u h n . ( ^ i ®
gSs
Js-f I I
De barometer-metingen komen bijna volkomen met elkander
overeen, dewijl wij beide goede Fortin'sche barometers bezigden;
de läge stand ten 1 ure is overeenkomstig den dagelijkschen
gang der oscillatie, —• zoodat de naar Littrow's formale berekende
hoogte, voor dit punt in den kraterbodem van 9,863 voet,
geene fout van eenig belang kan bevatten.
Ten j arc 1584.
') Over Japiira, — om — naar Batavia te Zeilen!
teiiMi
325
Mijne waarnemingen op de hoogste spits van het westelijke
gedeelte van den kratermuur, welks beklimming men slechts
beminnaars van steile rotswanden kan aanbevelen, waren daarentegen:
Tijd Barometer. T U E R M O M E T E R .
van den dag. (millimeter.) aan
den barometer.
lU
de lucht.
9 ure. 5 1 6 , 2 0 5 4 » , — 5 5 « , — H o o g t e 1 0 , 3 4 8 voet.
Deze laatste bar: waarneming is misschien niet geheel en al
juist, maar kan 0,30 tot 0,40 millimeters van de waarheid aiwijken,
dewijl er een sterke oostewind waaide en mijn instrument,
dat aan de takken van een Acacia hing, slechts met moeite stil
kon gehouden worden.
D. Gedaanteveranderingen.
Hoewel het geschiedverhaal de kennis van geene enkele uitbarsting
van den Soembing tot op ons heeft overgebragt, —
ZOO kunnen wij toch uit den tegenwoordigen toestand van den
berg en uit de gesteldheid van de verschillende deelen van denzelven
vier gevolgtrekkingen opmaken, die noodzakelijk daaruit
moeten voortvloeijen. •—
1». Dat de Soembing buitengewoon hevige uitbarstingen moet
ondergaan hebben. —• 2». Dat hij vroeger een kringvormigen
kratermuur had en dat het noordoostelijke stuk van dezen muur,
ongeveer een vierde gedeelte van den geheelen ring, bij gelegenheid
van eene dier uitbarstingen verbrijzeld werd. — S». Dat
de laatste geweidige uitbarsting van den Soembing vroeger plaats
heeft gehad dan de laatste groote uitbarsting van den Sindoro
en dat de Sindoro derhalve later^werkzaam was of, met andere
woorden, jonger is dan de Soembing. — 4o. Dat deze uitbarsting
echter niet ouder kan zijn dan 300 jaz'en. —
Ad. 1™. Ten bewijze daarvan strekt het bestaan dier ontzagchelijke
rotsbrokken met scherpe hoeken en kanten, welke op mIi