• r
I '
i ,::
ii:
1Î
26(5
oostwaai'ts liggen de kalksteenbanken met de schilderachtige,
diepe beekUoof en het hol (gowah) Draijoe Toor den voet van
den Prahoe en den Oengarang. Door deze Streek en door dat
gedeelte van het dal der kali Poeti, waarin Singho rodjo gelegen
is, loopt een weg, welke van Seiokaton naar Bodja voert.
De langte van genen brekzie-rand, voor zoo verre dezelve zieh
in dien scherpen vorm vertoont, bedraagt verscheidene palen;
hij doet zieh echter als afhelling (trap) en grens, tusschen de
neptunische (alluviale) vlakte en het vulkanische hoogland, op
een driemaal grooteren afstand duidelijk aan het oog voor, zonder
dat de helling overal êenen werkelijken rotswand vormt.
Tusschen twee dier horizontale ribben ontspringt, diep in de
bergkloof verholen op de noord-noordoostzijde van den Prahoe
en aan den regleroever der kali Lambir, de warme bron Plantoengan.
Ook daar tegenover aan den linkeroever weit eene
dergelijke bron op, terwijl op verschillende plaatsen bergoUe
(minjak latang) uit den grond sijpelt.
Temperatuur van het bronwater: 111,0° Fahr.
» van het afkoehngs bekken 105,0° Fahr.
Bestanddeelen van het water in 100 deelen, naar A. Waitz. 2)
koolzuur , 0,2840
bicarbonas sodae 0,1390
» magnesiae 0,0490
calcis -. . . . 0,0550
ferri 0,0250
» manganesii Sporen van
chlorure t. sodii 0,3390
ioduret. et bromuret. i 0„ ,0057
sodtt. I
7 0,0960
kiezelaarde
Den noordelijken hoek
van den g. Prahoe.
') Men peilt van Plantoengan . . . z. 26'/i w.
en van den passangrahan Passieran . . z. 20 w.
Den zuid of linkerhoek
van den g. Prahoe.
z. 12"2 w.
z. 6V2 w.
Natiuir- en Geneeskundig Archief. Batav. II. 2, p. 2S8.
2 6 7
Ten gevolge van de groote hoeveellieid lodiuui, welke dit
bronwater bevat en de geneeskracht, die daaraan wordt toegeschreven,
is te dezer plaatse P. een hospitaal opgerigt. De
bron en de daaraan grenzende vloer van het hospitaal, het welk
slechts zes kamers voor officieren, nevens de zaal voor de
gemeene Soldaten bevat, ligt 1960 voet boven de oppervlakte
der zee en ongeveer 20 voet boven de bedding der kali Lambir,
welke in hären loop al schuimend over vulkanische rolsteenen
van allerlei grootte heenstort. De bergrug, die de plaats ten
Westen begrenst, is in het noorden 35° ten westen van het hospitaal
2475 voet hoog; de oostelijke bergrug zal iets lagerzijn.
Beide dalen steil naar den smallen bodem der dalkloof, welke
slechts op enkele plaatsen zieh breed genoeg vertoont om als een
vlak dal beschouwd te worden. De niet aangename luchtgesteldheid
van dit bord wordt veroorzaakt door de ligging van hetzelve,
daar het in eene dalkloof, i) ter diepte van 515 voet, tusschen
bergwanden slechts met gras begroeid en overigens kaal, is besloten.
De oppervlakte des bodems, blootgesteld aan de brandende
zonnestralen, wordt in dergelijke dalen driemaal sterker
verhit dan in open gelegen, effen plaatsen het geval is. Heeft
gedurende den ganschen voormiddag de zon den westelijken wand
besehenen, zoo is zulks gedurende den ganschen namiddag het
geval ten opzigte van den oostelijken wand; de wärmte door de
wanden teruggekaatst, vereenigt zieh met die, welke in den
dalbodem zelven wordt voortgebragt, waardoor eene zoele, di-ukkende
hitte van 83° tot 86°. Fahr, ontstaat, welke des middags
en gedurende bijna den ganschen avond aanhoudt; deze hitte
wordt door geen enkelen luchttogt getemperd, zelfs dan niet,
wanneer op de nabij gelegen hoogten, 500 voet boven de dalkloof,
een aanhoudende frissche oostewind waait i) (Het sterkst
van Augustus tot November).
0 Even goede bronnen had men op Java in een beter geschikt klimaat kunnen
vinden. Ter genezing der voornaamste ziekten van de Europeanen op Java, welke
men hier voornamelijk op het oog heeft, kan het gebruik van warme baden niet dan
van zeer gering en slechts palliatief nut zijn. Voor de eigenlijke tropische zkkten
der Europeanen, welke door het klimaat d. i. door de grootere wärmte ontstaan,
I,