Iiirl
' k
i
94
Austraiio vcrspreid heeft, Ook te Moco-moco, aan de westkust
vaa Sumatra gelegen en even zoo ver van den vulltaan vervvijderd,
heeft men de slagen der uitbarsting duidelijk gehoord.
Hoe hoog de asch op Soembawa zelf gevallen is, wordt niet
naauwkeurig opgegeven; wamieer zij evenwel te Banjoewangie
8 duim en hi West-Lombok twee voet hoog lag, moet zij in
die verhonding toenemende, nabij den vulkaan zelf wel vijf
voet hoog gelegen hebben, misschien, wanneer de wind vs^est
was, in alle streken oostwaarts van den berg veel hooger. Hoe
hoog de asch aan de grenzen van het verschijnsel in het westen
gevallen zij, is met geene zekerheid te gissen; naar den opgegevenen
graad van dnisternis te oordeelen, moet de hoogte te
Solo (op 420 geogr. minuten afstand) ten minste nog 3 lijnen
geweest zijn. De compacte massa's lava en pnimsteen, Avelke
de vulkaan bij deze gelegenheid uitwierp, zullen wij hier niet
in aanmerking nemen, terwijl het ook buiten ons tegenwoordig
plan ligt, iets omtrent de bijzonderheid aan te merken, dat het
grootste gedeelte der uitgeworpene Stoffen in de zee gevallen is.
Eene naauwkeurige bepaling van het areaal, hetwelk door asch
bedekt werd en van de dikte der gevallene laag op verschillende
afstanden van den berg, is bij gebrek aan waarnemingen en
door dat de grens in zee viel, niet mogelijk. Als wij evenwel
van Banjoewangie, waar, op eenen afstand van 210 minuten
van den vulkaan, de asch acht duimen hoog lag, eenen cirkel
om denzelven trekken en aannemen dat de asch, die buiten
dezen kring bijna nog eens zoo ver verwijderd (tot naar Solo
en verder) steeds afaemende nederviel, benevens die, welke
binnen den cirkel digter naar den berg toe zieh veel hooger
ophoopte, gelijkmatig over het geheele areaal, door den
cirkel ingesloten, verspreid was en dat deze asch eene laag van
gemiddeld twee par. voeten düite gevormd heeft, — zoo verkrijgen
wij een resultaat dat waarschijnlijk eer te klein dan te
groot kan geacht worden. Daar nu dit aldus begrensde areaal
in eene rondesom 138,600 geogr. • minuten bedraagt, zoo heeft
de Tomboro bij de gezegde uitbarsting in het midden van April
1815, niet minder dan 9,036,193 millioen en 320,000 knbieke
voeten asch uitgeworpen, bijna half zoo veel als de vulkaan op
IJsland in het jaar 1783, waaruit gemakkelijk drie zulke bergen
als de Mont-blanc, i) of bijna 185 zoo groot als de Vesuvius,
of 370 als de Goenong Goentoer s) — zouden kumien
zamengesteld worden.
Werpen wij nu, met toepassing van.deze resultaten, eenen
blik op het land van Modjopait in Oost-Java.
Men trelíke eene regte lijn, in het algemeen de rigting van
de rivier Kedirie volgende, van de ruinen van Modjopait (nabij
het tegenwoordige Djapan) N. oostwaarts tot aan den regterhoek
van- den mond dezer rivier bij Soerabaija, deze lijn is ongeveer
30 geogr. minuten lang, — en eene tweede in eene oostelijke
rigting tot naar Gombong, nabij Passoeroean aan de zee (bijna
even zoo lang), dan maakt de kust tusschen deze punten eene
derde lijn uit, juist van het Z. naar het N. loopende, en zoo
verkrijgt men een wezenlijk delta-land, door eene menigte takken
van de lüdirie-rivier doorsneden.
Als wij ons nu dit läge deltaland geh eel wegdenlten en in
de plaats daarvan stellen eene zeebogt, eene naar binnen (naar
Modjopait) spits toeloopende baai, omtrent dubbel zoo groot
als de Wijnlioopsbaai, en plaatsen in deze baai die 370 Goentoerbergen,
elk 3900 voet hoog en van 25000 mill. kub. voeten
inhoud, — berekenen wij dan eens, — wanneer wij van deze
bergen de toppen afslaan en gelijkmatig in de kom der baai
verdeelen, hoe diep alsdan die kom zijn moest, om niet door
deze bergmassa's tot boven toe gedempt en geheel droog gemaakt
te worden? — En inderdaad lag Modjopait, die oude
keizersstad van Java, wier ruinen thans nagenoeg 30 minuten
van de naaste kust verwijderd zijn, volgens oude Javaansche
kronijken eertijds aan de zee.
Dit berigt wordt zoowel door de geologische gesteldheid van
het land, als door het karakter der vegetatie zeer waarschijnlijk
De Mont-blanc is 14,800 Par. voeten hoog en heeft 2,759,040 mill. kub. voeton
inhoud.
"j De Vesuvius is 3595 Par. voeten hoog en heeft 51,912 mill. kub. voeton inhoud.
De Goentoer is 3900 Par. voeten hoog en heeft 25000 mill. kub. voeton inhoud.
h» pit J
111 i '
•1 I
r - j
•Í
i ^
" J
»
lii'-^