t;! .
Iii
90
zoüvecl, te Tjitjocn-üok (ami de uitci-stc graiis) oinslrceks ceno
halve lijn, evenzoo te Palaboean, te Soekaboemie 2 lijnen en
tc Tjanjor omstreeks 3 lijnen. In de Jampang-gebergien, bijna
in het midden der ellips gelegen, bedroeg de dikte 1/4 duim, dus
even zooveel als te Tjanjor; veel dikker was zij echter op die
plaatsenin de nabijh(sd van den vulkaan, die westwaarts van
denzelven liggen en bedroeg b. v. te Malabar Tjiparai, slechts
12 minuten van den vulkaan verwijderd, l'/i duim. Men kan
ligt nagaan dat het moeijelijk is, met juistheid op te geven,
hoc dik de laag der gevallene asch op iederen afstand van den
vulkaan was, te meer, daar ver uitgestrekte landschappen tusschen
den Goentoer en de grens binnen welke de asch viel,
geheel onbewoond en woest zijn.
TJit bovengemelde opgaven blijkt evenwel, dat de hoeveelheid
der gevallen asch bijna in dezelfde verhouding afnam, als de
plaatsen westwaarts van den berg (alzoo in de rigting van de
grootste middellijn der eUiptische ruimte) verwijderd waren,
zoodat de dikte der laag te M. Tjiparai op 10 mijlen afstand
12 lijnen, te Jampang wetan op 55 mijlen afstand 3 lijnen, te
Tjimahie op 65 mijlen afstand ééne lijn bedroeg; dat bijgevolg
op 5 mijlen afstand gemiddeld cene lijn vermindering kwam.
Wamieer nu de vermindering in dezelfde verhouding ook zijdwaarts
plaats greep, in de rigting van de kleine middellijn der
elliptische ruimte (van de hoofd-as derzelve naar het N. enZ.),
ZOO zal men niet zeer ver van de waarheid verwijderd zijn, door
aan te nemen dat gemiddeld over de geheele oppervlakte van
3,480 • minuten, die deze ellips omschrijft, eene laag van vier
lijnen dUtte door de gevallen asch gevormd werd, ondersteld
dat in de naastbij den vulkaan gelegene westelijke streken van
omstreeks 5 mijlen afstand, weinig of geene asch gevallen is. De
aschzuil, die met een donderend geweld uit den krater gedreven
werd, moet ontzettend hoog in de lucht opgestegen zijn,
't welk daaruit blijkt dat cirrhi-wolken (die, zoo als bekend is,
zeer hoog zweven) lager dan het door de asch verduisterde gedeelte
van den dampkring dreven, en dat de asch op eenen afstand
van bijna 60 minuten van den krater nog op den 9000' hoogen
top van den Gedeh (Sedaratoe, waar ik nasporingen daaromtrent
heb laten doen) nederviel. De elliptische gedaante der door
de asch bedekte ruimte ontstaat door den pijnboomvorm 1), welke
bij alle uitbarstingen de opstijgende rookzuil aanneemt, vereenigd
met de werking van den oostewind, die in de hoogere
luchtstreken noodzakelijk gewaaid en als de oorzaak beschouwd
moet worden, dat de grootste middellijn van de ellips juist van
het 0. naar het W. gerigt was en dat 0., N. 0. en Z. oostwaarts
van den vulkaan hoegenaamd geene asch viel.
Het blijkt uit het voorgaande dat de aangenomene gemiddelde
dikte van vier lijnen voor de gevallene aschlaag eer te gering
dan te groot is; evenwel heb ik ze behouden, om mij voor
de beschuldiging van overdrijving te vrijwaren.
Te Kapoegeran was de gevallene laag juist eene Par. lijn dik,
en woog van de oppervlakte van een' • voet, of 144 • duim
(op het nedergelegde papier) bijeen verzameld, 546 greinen of
9 drachmen en 7 greinen. Daar nu ééne minuut onder den
aequator 5,710 Par. voeten lang is, alzoo eene • minuut
52,598,100 • voeten bedraagt, zoo woog de te Kapoegeran
(aan de grens der ellips) op eene • minuut gevallene asch
24,720 centenaars en 10 pond, (de ceiat. op 125 pond, het pond
12 ons en het ons 480 greinen gerekend). Het areaal der gevallene
asch bedroeg, zoo als wij gezien hebben 3,480 zullie • minuten
en de laag was niet ééne, maar gemiddeld vier lijnen
dik, zoodat dientengevolge de hoeveelheid asch, of beter gezegd
Zand, door den vulkaan Van 9 tot 12 ure uitgeworpen,
nog iets meer dan 330, 210, 554 centenaars bedroeg. Deze
330 millioen en 210,554 centenaars zand hieven in eene
onmetelijk hooge luchtstreek, hooger dan alle eirrhus-wolken
en hooger dan de 9000' hooge toppen van den Gedeh,
bijna een' halven dag lang zweven, breidden zieh over
eene ruimte van 3,480 • mijlen uit, verduisterden de zon,
Veranderden den dag in naeht en vielen vervoigens zeer
langzaam en gelijkynatig, even als een stofregen, neder.
0 Pinns Pinea L., waarmcdB reeds Plinitis de dampzuil des Vesuvius vergolock.
S' HI1' .1' -
•i
•I *
i ! . Í