werd bijna altijd aan den krijgsraad of tot het houden van klassikale
vergaderingen of maaltijden vergund; ook is er eene kamer, die vroeger
ten dienste der stads heerlijkheden was, gemeenlijk het Mathenesse-
kame r t j e genoemd.
Vroeger bcstond er te S chiedam nog een St. Se ba s t i a a n s of Hand-
boogsdoelen, welke in het zoogenaamde Land-van-Belofle, bij de
Botterdamsche-poort, stond, doch dezeis in het jaar 1610 reeds afge-
broken ; ter plaatse, waar zij gestaan heeft, ziet men thans een burgerhuis.
Het gebouw Musis S a c r um, aan de Lange-Haven, van een ,s!er-
lijk en fraai uitwendig voorkomen , is boofdzakelijk bestemd en ingerigt
tot het houden der bijeenkomsten van genootscbappen , die zieh op de
beoefening der kunsten en wetenschappen loeleggen. De gelden tot den
opbouw daarvan benoodigd, werden grootendecls uit viijwillige bijdra-
gen van eenige beoefenaars en begunstigers der schoone kunsten gevon-
den. De eerste steen van dit gebouw werd gelegd op den 10 Mei 1842
en op den 11 October van dat zelfde jaar werd bet plegtig en feestelijk
ingewijd. Aan den voorkant vindt men , op detweede verdieping , eene
ruime koflijkamer en onlangs bijgebouwde biljardkamer, welke vertrek-
ken, ‘voor zoo verre er geene vereenigingen van de vorenvermelde gc-
nootschappen in het gebouw plaats vinden , tot eene societeit gebruikt
worden. Aan het einde van eenen breeden gang beneden, komt men
in eene vestibule of porlaal, hetwelk tot toegang verstrekt naar de
concertzaal, nevens welke een tweede gang , naar eene afzonderlijke
stemkamer leidt, die , inet bet , aan het eind der zaal gevonden wor-
dende, orchest, door eene dubbele deur gemeenschap heeft. De zaal
zelve heeft eene lengte van ruim 28 eil., eene breedle van bijna 8J eil.
en eene hoogte van ongeveer 8 eil., en loopt aan het einde ovaal rond
to e ; zij kan ruim 400 menschen bevatten, is inwendig eenvoudig,
doch zeer net en doelmatig ingerigt, en is , bovenal uit het oogpunt
der acoustick beschouwd , voortreffelijk gebouwd , zoo dat, volgens
getuigenis van bevoegde deskundigen, die vaak hunne bewondering hier
over te kennen gaven , slechts zeer weinige localen van dien aard in
ons Vaderlahd, in dit opzigt, met de zaal in Musis Sacrum wedijveren
kunnen. Dil locaal dient, behalve tot concertzaal, ook tot vergader-
plaats van de Leden des Schiedamscben Departements der Maatschappij :
Tot Nut nun ’t Algemeen , en voorts tot bei houden der bijeenkomsten
van verschillende leesgezelschappen , tot locaal voor de zangschool,
zijnde een uitvloeisel van bei Departement der evengeinelde Maatschappij ,
en meerdere soortgelijke vereenigingen en inslellingen. In 1848 is de
groole zaal mede tot schouwburg ingerigt, zijnde ten behoeVe daarvan
een uitmuntend tooneel en volledig stel dccoratien vervaardigd door
den hekwamen Botterdamschen Kunstschilder Bokhovek.
De Bank van Le e n i n g , over het Oude-kerkhof, ter plaatse waar
vroeger het Beggi jnhof stond, is van eenen ouden oorsprong. Men
vindt daarvan reeds gewag gemaakt in het jaar 1316; zij wordt, te
gelijk met een deftig woonhuis , door de stad verpacht.
Ook heeft men er eene Vleescl ihal , aan bet begin der Bolerstraat,
iets achterwaarts van het Baadhuis, waarboven de Heelmeesters vroeger
hunne gildekamer hadden , welke kamer thans buiten gebruik is ; eene
Groote zeev i s c hma r k t , aan de Lange-Haven, eenigzins binnen-
waarls , zijnde een langwerpig, aan alle zijde open , honten gebouw, dat
op pilaren rüsten rondom met balicn van de straat is afgesclieiden ; eene
kleine of Sche ve nin gsche zeevi schm a r k t , aan de breede Markl-
iteeg; ccn fraai Zakkedr ager s hu i s j e , mc.t een lorentje cn luiklok
voorzien, op de Schie ; een ruim Excer ci t ieb uis , gewoonlijk de
Dr i l schuur genoemd, in het Groenweegje, ten dienste der schutterij ,
in 1778 gebouwd, met een koepel voor de Officieren en een groot plein ,
later gediend hebbende tot kazerne , thans ingerigt tot bergplaats ;
het Wa c h t l o k a a l , dienende tot verblijf voor de policiewacht en
slaande op den hoek van het Marktplein; het Magazi jn van Wape-
nen en k leedi ng voor de dienstdoende Schutterij aan de Hoog-
straat, niet ver van de Kruisstraat, ter plaatse waar vroeger het Stads-
Boterhui s was, waarachter de stads Graani jk gevonden werd,
welke thans gesloopt en verkocht is en tot eene branderij behoort.
De S t a d s t i mm e r w e r f is by de Vlaardinger-poort, en aan den
Maas-dijk heeft men een Kruidmagazi j n. Het P o s t k a n t o o r is
in de Overmaassche-steeg.
De Heryormden hebben te S chiedam twee kerken : deGr o ot e k e r k en
de Gas th ui sk er k . DeGr o o t e k e r k o f S t . J a n s k e r k Staat aan de
Nieuwstraat en Lange-Kerkstraat. Tot den opbouw werd besloten , dewijl
de eerste parochiekerk, waarvan hiervoor melding is gemaakt, naar het
schijnt klein en gebrekkig was. Voor de Beformalie was zij aan de gedach-
tenis van den H. J ohannes den Dooper toegewijd. Aan hären opbouw
heeft men, vermoedelijk door gebrek aan geld, om haar te kunnen voltooi- '
jen , 90 jaren gearbeid ; hare eerste grondslagen werden reeds gelegd in
het jaar 1338 , doch zij werd niet voor den 24 Junij 1428 plegtig ingewijd,
Bebalve een hoog altaar, ter eere van de H. Drievuldigheid, bestünden er
in deze kerk ten rninste drie vikarijen, als die van de Feertig Martelaren
, die van den H. Apostel Petkds , de H. U rsola en alle de Heiligen.
Voorts was er een altaar van Onze Lieve Frouw, door bet Onze Lieve
Vrouwen gilde gesticht, een altaar van St. Obebtus en een van den
H. Geest. In het koor der kerk slonden eertijds twee kapellen ; in de
eene was eene prächtige marmeren tombe, ter eere van de H. Maagd
L bdwina , alhier in 1433 overleden ; zij was begraven aan den voet van
een altaar aan de H. Drievuldigheid gewijd , onder eene zerk, met
hare beeldtenis , en de vier zinnebeeiden der evangelislen in de hoe-
ken , versierd ; de tombe is reeds lang vernield, en de kapel in eene
consistoriekamer veranderd , terwijl de zerk, elders in de kerk is
verplaatst. De andere kapel was op de begraafplaats der Heeren van
S pangen. Tot aan den opstand der Holländers en Zeeuwen, ter afschud-
ding van bet Spaansche juk, bleef deze kerk in het bezit der B, K.
Eerst in 1872, toen de stad door de troepen van Ldmei in bezit geno-
men werd en de meeste B. K. haar dien ten gevolge verlaten hadden,
had de eindelijke overgang der kerk aan de Hervormden plaats. Zij
heeft eene lengte van ongeveer 48 eil. en eene breedte van nagenoeg
24 eil. Zij is van eene gothische bouworde, bedekt met een drie-
dubbel dak , hetwelk, behalve op de muren , op twee rijen, ieder
van twaalf pilaren , rust. De glazen der kerk waren vroeger fraai be-
schilderd met de wapens van Dekens en Hoofdlieden der gilden , Officieren
der burgerij enz., doch die aan de noordzijde zijn door eene
geweldige hagelbui verbrijzeld en die aan de zuidzijde wegens bouw-
valligheid der ramen weggenomen. Het koor is van den beuk der kerk
afgescheiden door een houten beschot, waarin twee groote dubbele deu-
ren zijn. De predikstoel is fraai gebeeldhouwd en versierd met de
beeiden der vier Evangelisten. Het orgel, dat oud en van eenen on-
bekendfen maker is , heeft een fraai en krachtig geluid, en een sier-
Hjk uiterlijk voorkomen; vroeger hingen daarnevens vele gilden en
wapenborden , welke in het jaar 1798 zijn opgeruimd, Aan ieder der