STA.
v a s B r o r c k r o r s t , tc dien tyde Baiju \y vau Briclle , welke haar gekocht
had van het Regulieren klooster van Rugge. Uit het geslacht v«,
B r o r k u o r s t schijnt die heerl., vöör of in het jaar 1688 , gekomen tc
zijn in het geslacht v a h W i t t e n u o r s t ; in het begin der vorige eeuw in
dat van H a l v w a s s e r a a h , en in het jaar 1790 in dat van v a n B r i e s e s ,
waardoor het nu nog bezeten wordt, zijnde nu nog Heer van S t a d aas
h e t H a b i s o v l i e t , de Heer A r n o l d W i l i . e m , Baron v a r B r i e n e s v a s de
G r o o t e L i n d t , D o r t s h o r d t en S t a d a a s b e t H a r i h u v u e t , woonachlig tc
Amsterdam.
Het d . S t a d a a s r e t H a r i s 6 v l i e t ligt 4 u . Z. Z. 0 . v a n Brielle, 1 ^ u.
0. ten Z. van Sommelsdijk. Men telt er 90 k. en ongeveer 760 inw,
Het d. is net gebouwd en aangenaam gelegen aan bet Haringvlict.
Men vindt hier eene haven met twee kaaijen, welke vroeger werd be-
zocht door schepen , geladen met wijn en kastanjes, en somwijlen vielen
de landsjagten hier binnen.
Het reglhuis dient tevens tot school en onderwijzerswoning. Het
is een eenvoudig, doch heckt gebouw. — De Herv. kerk is een wel l
ingerigt langwerpig vierkant gebouw, met een klein torentje, doch zon-
der orgel.
Bij de kaai Staat een stevig vierkant gebouw ,d e Re d ou t e genaamd,
met onderscheidene schictgaten voor klein geweer. Vroeger diendc
het in oorlegstijd tot een wachthuis en werd door de burgers bewaakt,
In het ondersle gedcelte is de gevangenis.
Tot gemak der inwoners vaart van hier elken Zondag een beurtschip
naar Rotterdam. — Men heel't er ook een distributiekantoor voor de
brievenposlerij.
De kermis valt in den dag na St. Jan.
Het wapen bestaat nit een veld van goud met twee fascen van keel.
STAD-AARDENBURG (OÜDE-), streek lands, in Slaats-Flaande-
ren y in Aardenburger-Ambacht , prov. Zeeland, arr. Middelburg , kanl.
en distr. Slitis-, gem. Aardenburg; palende N. aan de stad Aardenburg
en den Izabelle-polder, 0 . aan den Izabelle-polder en Beooster-Eede,
Z. aan laatstgenoemden polder, W. aan de Eeder-vaart, die het vau
den Praat-polder, een onderdeel van Bewester-Eede-bezuiden , solieidt
en ook aan de stad Aardenburg ; terwijl zij die stad als eene halve maan
insluit, en de buitenwijk daarvan uitmaakt.
De kadastrale grootte is, zonder den Eecloosche-watergang, 63 bund,
30 v. r. 70 v. eil., Waaronde.r SO bund. 86 v. r. 40 v. eil. belastbaar
land. Men telt er 6 h., waaronder2 boerderijen. Het land ontlast het
overtollige water gcdeeltelijk in Beooster-Eede, gedeeltelijk in den Izabelle
polder.
Deze grond wordt beheerd door het Stedelijk besluur van Aardenburg
en behoorde oudtijds tot het bebouwde gedeelte dier stad. Daarin stond
de prächtige Mariakerk , met marmeren pilaren , in de zevende eeuw
door E h g i o s gestiebt; op het einde der negende eeuw door de Noormannen
verwoest; in het begin der tiende eeuW herbouwd ; in de der-
t-iende vernieuwd,’ hebbende een kapittel van 16 Kanunniken ; in de
zestiende eeuw zeer geschonden en in de zeventiende eeuw afgebroken.
Ook vond men er, in de derRende eeuw , op de Pestweide een gastbuis,
aan den H. Jorahses gewijd , het S t. Ja ns h u i s genoemd (1); daar
naast was een klooster, later het Beggynbof, dat in 1499 verander
(I) Hot latere St. J a n s h u i s Staat binnen de tegenwooidigo stad, op den hoek der Oudc-i"*'
straati
STA.
werd in e e n klooster van Zusters van den derden regel van den H. F r a r -
cisgus de poenitentia. '
In 1 3 2 4 werd de oude stad met eenen duobolen wal omrvnga, en
in 1 3 8 6 werd de Zuidpoort door den Graaf nog versterkt tegen de
aanvallen der Gentenaars. In 1 6 8 0 bcsloot het Vrije , toen nog l e
Brügge, de stad Aardenburg en dus ook dit gedeelte te onlmantelen ;
doch Prius M a u r i t s , den 1 2 Mei 1 6 0 4 , te Aardenburg gekomen , liet
de wallen weder herstellen. Tcge« het einde van het bestand, in
1 6 2 0 , begreep men evcnwel, dat de vesting te uitgebreid was en werd
de stad Aardenburg op bare tegenwoordige grootte versterkt, waardoor
dit deel buiten de wallen viel. Den 6 Mei 1 6 2 6 werd bet bevel ont-
vangen, oin do Mariakerk, waarvan nog een gedeelte door de Her-
vormden gebruikt werd, met bare beide torens en overig nmurwerk ,
af te breken , vermits zij voor de nieuwe wallen gelegen was; terwijl,
den 5 October van dat ja a r, de Algemeene Staten de Regering der stad
magtigden , om , gedurende vijf jaren, eene belasting op bet hier te helfen
tot bet herstellen .der vervallen, thans nog bestaande , St. Baat'kerk ,
binnen de nieuwe vesting gelegen , tot vervanging der Mariakerk. Binnen
den omtrek der oude stad waren toen twee forten gelegen , bet
eene genaamd Ky k u i t , bij de, in den aanval van '1 6 7 2 bekende,
Smeedjesbrug, en het fort Groote n d o r s t , aan de Eeder-vaart, die
nog op eene kaart van 1 6 7 4 gevonden worden. Van de oude wallen
en de later daarin bestaan hebbende forten zijn de sporen en over-
blijfsclen nog te zien. Van de straten, die-de oude stad doorsneden
hebben, kent men nog de V l e e s c h ho uw e rs s t r a a t , ook het Mau-
r i t sdr e e f j e genoemd, de Bo g e r d s t r a a t , de Akk e r s t r a a t en
de Heeren weg; van de pleinen weet men alleen nog aan te wijzen
de P a a r d e nma r k t en het Ma r i akerkhof .
STADBROEK , geb., voorheen tot bet hert. Gulick behoord hebbende,
thans prov. Limburg, arr. en 4 u. N. N. 0 . van Maustrichtf
känt., gem. en 8 min. N. O. van Sittard; met 3 8 h. en 1 8 0 inw.
STAB-DER-BATAVIEREN , plaats, welke men bij T a c h o s vermeld
vindt, en volgens het meest algemeene gevoelen gelegen was, ter
plaatse, waar nu Nijuegen gevonden wordt.
STAD-EN-LANDE, prov. van bet voormalig gemeenebest der Ver-
cenigde Nederlanden, welke nu G o o s 4 s g e s heet. Zie Grosirges.
STADHUIS , wijk in Oost-Indie, op bet Sundasche eil. Java, Het
is eene der vier en twintig wijken der stad Batavia.
STADLOHNSCHE-BEEK (DE), beek, welke bij Stadlohn in de
Fruissiscbe prov. Rijnland entspringt , westwaarts .loopende, bij Odink
in de prov. Gelderland komt , en zieh in de Stink ontlast.
STADSBOSCH (HET), dennenbosch op den Veluwenzoom, prov. Gelderlandy
gem. Arnhem, eene oppervlakte bcslaande van 9 8 bund.
STADS-EN-GODSHU1S-POLDER (DE), pold. in Amstelland, prov.
TVoord-Holland, arr., kant. en gem. Amsterdam; palende N. aan het
Tuinpad en het Kwakersdijkje , Ü. aan de stad Amsterdam , Z. aan de
Overtoomsche-vaart, W. aan de Kostverloren-vaart.
Deze pold. wordt door eenen molen , op de Kostverloren-vaart, van
het overtollige water ontlast. Het polderbestuur bestaat uit vijf Pol-
dermeesters en Cenen Sccretaris , die tevens Penningmeesler is.
STADS-HAMRIK (OOSTER-EN-WESTER-), waarvan het zuid- en
wcstelijk gedeelte oudtijds beetle S u iw e r d e r w o l d e , streek gronds, gedeeltelijk
onder de stad en gedcelteiyk in bet Westerkwartier, gedeel-
telijk in Ilunsingo, prov. Groningen.