Ordinaris Ambassade in Vrankrijk, wegens de Vereenigde Weder landen ■
nog twee Extraordinarisse aldaar, nog vijf in Engeland, nog twee aan
de Republiek van Venetie, ten hoogste eere en voordeel van den Staat
uitgevoerd hebbende, naderhand in den Raad van State , laatstelylc ter
vergadering van de Stuten Generaal uit de Ridderschap van Holland
gedeputeerd, is ander de zijnen uit deze tijdelijkheid geseheiden, en.
even zoo stichtelijk, als hij die eerlijlc en dienstig den Vaderlande had
toegebragt, in ’s Gravenhage den 27 Deccmber 1641.
In h e t j a a r 1796 , is d e l a a t s t e ä f s t am m e l i n g u i t h e t g e s l a c h t der
v a n A e b s s e n s , A n n a M a r g a r e t h a Baronn e s v a n A e r s s e n , d o u a ir ie r e van
A r n o ld J o o s t v a n d e r D o y n , in d e z e n h o o g a d e l lijk e n g r a f k e l d e r bijgezel.
Een hevige brand , in eene naT)ij gelegen herberg on tsta an , verwoestte
op den 23 September 1 7 9 9 , den toren en de fraaije kerk , inet dit seboone
koor. Het koor is thans eene bouwval; de grafkelder der van A e r s .
s e n , is nog aanwezig met den ingang op het Kerkhof. Na dit ongeval
maakte men eerst-gebruik van de school, om daarin de godsdienst
te oefenen, en daarna van de vqormalige Doopsgezinde k e rk , tot
d a t men kort daarna to t den herbouw van de afgebrande kerk overg
in g , welke dan ook , meest uit vrijvyillige giften bij inscbrijving, door
de gemeeute leden bjjeengebragt, in 1807 voltooid en den 7 Julij van
d a t ja a r ingewijd werd. De toren , welke weder met klok en uur-
werk p r i jk t, werd in 1817 herbouwd. Hij heeft eene aanmerkelijkc
lioogte, is zonder dak of spits en volkomen gelijk aan die van Mid-
d e lh a rn is, ofschoon onmerkbaar h o o g e r, waardoor deze schier aan-
eengebouwde d o rpen, waarvan de kerken slechts een half uur van el-
kander staan , iets eigenaardigs hebben. Het o rg e l, uit vrijwillige giften
der gemeente leden bekostigd , is den 17 Januarij 1821 ingewijd
Achter de kerk aan de zuidzijde, en op de beide einden, is’ een aan-
zienlijk kerkhofbepl ant met ijpenboomen.
De voormalige kerk der Doopsgezinden, in de Krakeelstraat, dient
thans to t pakhuis.
In het ja a r 1 8 1 2 , hebben de R. K. te S om h e ls d ijk , een h u is , staandc
aan den Dubbele-Ring, to t eene doclmatige kerk in g e rig t, welke echter
in 1 8 3 2 , door eenen op Middelharnissche grond vervangen is. Devoorm.,
R . K. kerk wordt thans gebruikt to t woonhuis en wagenmakerij.
Onder de merkwaardige gebouwen , verdient nog vermeld te worden
: het dorpshuis, gelegen in h e t midden van de Voorstraat, het
heeft een zeer n e t voorkomen , en is voorzien van zeer geschikte ver-
trekken. In een daarvan houdt het Kantongeregt zijne zittingen,
terwijl in een ander de griffie daarvan gcplaatst is. De bovenzaal
dient tevens to t beurtelingsche vergaderplaats voor het departenuent
ßliddelharnis-en-Sommelsdijk der Maatschappij : Tot Wut van 't Alge-
meen. Boven het raadhuis Staat een klein to ren tje , voorzien van eene
kleine klok.
Bezienswaardig is de dorpschool, in de School-straat, zijnde cen
zeer doelmatig ingerigt gebouw, verdeeld in drie ruime en afgezon-
derde vertrekken. De eerste steen daarvan werd gelegd den 29 Junij
1836 en het voltooide gebouw werd plegtig ingewijd den 21 Januarij 1836.
Men vindt hier eenige liefdadige gestichten , zoo als: h e t Ga s t huis,
in de Achtcr-straat, blijkens een Latijnsch opschrift boven de deur,
u it eigene middelen gesticht, to t verpleging van kranken en afgeleef-
den , door C o r n e l i s B re em a n J a c o b s z ., in het ja a r 1604.
Het W e e s h u i s , in de Schoolstraat, is een ruim en doelmatig ingerigt
gebouw, ten dienste van de weezen van Hervormde ouders,
gestiebt door den reeds genoemden Baljuw IIo b iu s d e K r i j g e r , in het
jaar 1772, volgens het tijdvers , geplaatst op eenen steen boven de deur
op het inarktveld, van den vollenden inhoud :
Door K rIJ g e rs Laatste WIL, beVestlgt
In-zlJn sterVen,
LIct hIJ V arMe Wees het nUt
en hei JE VerWerVen.
Binnen het gebouw zelve zijn onderscheidene berijmde opschri'ten.
Tot verzorging van beboeftigen bestaat hier eene F u n d a t i e v a n
Jacob B an e , zijnde zes nette h u isje s, ieder met een tu in tje , gesticht
in bet jaar 1 7 7 1 . Zij waren ingerigt voor zes behoeftige huisgezinnen
van oude lieden , die jaarlijks , u it een daartoe aangewezen fonds, nog
tien gülden trokken. - Deze fundatie moest eenige jaren onder eene
bijzondere administratie staan en daarna aan h e t Diakonie-armbesluur
vervalien , waartoe zij thans ook bchoort.
Het D i a k o n i e - A rm e n hu i s bestaat uit zeven woonhuizen , gesucht
in het ja a r 1779 , volgens dit schrift op eenen steen :
Diakonie Armenhuis.
Eedrukte weduuie, van Echtgenoot beroofd,
Het lief doch scliamel kroost gezegend in dit leven ;
En sukkelende Ouders, door het werken afgesloofd,
Wordt kleeding, spijs en drank in dit gebouw gegeven.
Be eerste steen van d it gebouw is .gelegd , op den 21 Julij 1779 , door
Michiel J a c o b c s v a n B o sd e v d e n en Y i l l e s H a a c e , zoon van den Predi-
kant P e t r u s H a a c k .
Sedert het ja a r 1826 bestaat binnen deze gem. eene C omm i s s i e
van-acht L ed e n , welke zieh ten doel s t e l t , om d e a rm e n in d e n
wi nt e r te v o o r z i e n v a n w a rme s p i j s . Bovendieii is er nog
eene Commi s s i e van W e l d a d i g h e i d , uit zes Leden bestaande,
opgerigt in het ja a r 1830. Het doel dezer weldadige vereeniging is :
wering vatn bedelarij , uitdeeling van kleedingstukken , deksel, brand-
stoflen , brood en warme spijzen.
In bet begin der zestiende eeuw werd te S om h e ls d ijk ook eene R e d e-
r i j k k a m e r op g e rig t, welke tot zinnebeeid had de Bloem hoe langer
hoe liever , en to t Patroncs de H. A n n a . Nadat deze kamer der Rede-
rijkers ruim honderd jaren had bestaan , s'chijnt zij in verval te zijn ge-
ra ak t, en plaats te hebben gemaakt voor eene nieuwe V e r e e n i g i n g
van S c h u t t e r s , om zieh te oefenen in h e t schieten n a a r een doel.
Deze vereeniging werd in het ja a r 1652 of vroeger opgerigt. Zij bleef
stand houden onder alle wisseling der tijden , en was in de tweede
helft der voorgaande eeuw nog zoo bloeijende , d a t men in eene v ergadering
van 22 Januarij 1768 be slo o t, de oude vergaderingkamer ,
het doelhuis en de schutsmuren , door den tijd in verval geraakt , door
een nieuw gebouw te doen vervangen. Men opende eene inschrijving
onder de leden , bij wijze van tontine ; de bestuurders verbonden zieh
tot aanzienlijke jaarlijksche bijd rag en , en zoo bragt men eene som
bijeen van ruim f 4800 , waarvan het tegenwoordige gebouw, de Doe -
len genaamd, slaande aan de St.-Joris-Doelstraat, gesticht werd.
In het ja a r 1803 werden voor de laatste maal de Deken en Hoofd-
lieden verkozen , vermits in het volgende ja a r de schutterijen in de
Bataafsche republiek , werden v e rnietigd; de vereeniging bleef echter
stand houden, en hoewel de bussen en geweren rü s te n , en er niet
meer op het doel wordt gescholen , houden de opvolgers der vroegere
Rcderijkers en latere Schutters hunne geregelde zainenkomsten , gewijd
X. D e e l. 5 7