Het is een aanzienlijk dorp , dat in zijnen kom 70 h. cn 380 inw,,
cn met de geh. h e t R l oo s t e r , d e Z a n d e n , Ui t e r b i i r e n , A k-
k e r e i n d e n , De n ema r k e n en de Hammen, 196 huizen, en
rtiim 1110 inw. telt, welke meest hun bestaan vinden in den landbouw.
Men teelt er rogge, hoekweit, aardappelen , zeer smakelijke knol-
len , vlas , haver enz. — De grond is , van de kerk van Siddeburen
naar en door Helium en S c h il d w o l d e , nagenoeg van gelijksoortigen aard.
De rijweg loopt raidden door het dorp. De bodem bestaat meestal uit
tamelijk vruchtbaren zandgrond , welke zieh , digt achter de huizen , heu-
velachtig van 18 tot 30 palmen hoogte verheft, ter lengte van 100 tot
200 eilen , en , tamelijk regelmalig doorloopende , zieh van de kerk
van Siddeburen tot die van S c h il dw o l d e uitstrekt; achter deze hoogte
heeft men terstond gemengde zand- en veengronden , welke mede zeer
geschikt zijn voor den roggebouw en waarin het zoogenaamde kienhout
in ontzettende hoeveelheid aanwezig is. Verder zuidwaarls verkiijgt
men veen , waaruit voor eigen nooddruft nog al veel turf gegraven en ge-
baggerd wordt. Aan de Zijpe heeft men , achter Helium en Siddeburen ,
eenen droogen oergrond en achter S c h il dw o l d e goede klei. Aan de noord-
zijde der genoemde dorpen , daalt de zandgrond al ras sterker of lang*
zamer af en verändert lager in zand- en moergronden, zeer geschikt voor
den grasbouw; de zandgrond verheft zieh wel eens achter dezen, maar
gaat in laag derrieachtig land over , welke voor de bebouwing in eenen
verzuurden Staat verkeeren en het zoogenaamde blaauwgras voortbren-
gen. Aan het Schild heeft men knipklei, over het meer is de grond door-
gaans van de zelfde hoedanigheid , doch hier worden ook vele stukken
gevonden , waarin goede witte klei voorhanden is.
Dit d. heeft zijnen naam ontleend van het groote nabij gelegen
Schildmeer.
Een weinig ten Noorden van het geh. het Klooster , loopt de G r o e n e-
dij k , welke zieh door de landen van Slochteren heen uitstrekt naar de
Scharmer, en zieh sluit aan het kerkhof te Schildwolde. Verder
ooslelijk was hij , uit hoofde van de meerdere hoogte , overbodig. Uit
dit dorp gaan twee wegen noordwaarts , waardoor de gemeenschap met
Fivelgo gemakkelijk wordt gernaakt ; de eene geleidt naar Woltersum
en de andere naar den Graauwen-dijk en naar Hoeksmeer.
De Herv., die er 880 in getal zijn , waaronder 80 Ledematen , maken
eene gem. ni t , welke tot de klass. van Appingedam, ring van Sloch-
teren? behoort. De cerste, die hier het leeraarsambt heeft waargeno-
men , is geweest T heodorcs F o l r e r i , die er in 1611 stond en in 1636
overleed. Sedert de reduclie dezer provincie is , volgens de beroeps-
brieven der Predikanten , het Patronaatregt hier geweest bij de huizen
van Slochteren , Schildwolde, Helium , Oosterwijtwerd, Farmsum en
andere Collatoren. Onder de hier gestaan hebbende Predikanten verdienen
melding de door hunne Schriften bekenden : A r iü s A d r ia m ,
die hier in 1783 kwam , den 18 .October 1786 eene eeuwrede op de
slichting der kerk hield, welke ook dat zelfde jaar werd in het licht
gegeven en in 1798 naar Dockum vertrok, en G erahdos B enthem
R eddin gics , die hier in 1796 kwam en in 1807 naar Waardenburg-
en Neer-IJnen vertrok.
De kerk , gebouwd in 1686, heeft slechts eenen ingang ten W ., een van
allezijden aanvallend dak, en den prcdikstoel aan den zuidermuur, bijna
in het midden der kerk. Het is een nieuw gebouw, zonder orgel.
De schoone hooge naaldvormige toren, welke op eenen afstand noordwaarts
van de kerk, aan den publieken weg Sta a t , is , volgens de
volksverhalen, met de gelijksoorlige steenen torens van Onstwedde en
Holwierde , waarvan de laatste niet meer bestaat, dooreene van de drie
Juffers, die elk een dezer torens deden oprigten, gebouwd. Ookvlespits,
eehecl van gebakken steen opgemetseld en 52J eil. hoog, door den blik-
sem getroffen en vernield, heeft in 1829 eene äanzienlyke en kostbare
herstelling ondergaan. Deze kerk onlving, in October 1845,
eenen tweeden nieuwen zilveren avondmaalsbeker ten geschcnke van
vrouwc H illegonda L ooisa W yciig el VA« S ch ildw o ld e , welke hier eene
kleine, doch nette buitcnplaats heeft, waarop voör eemge ^jareh een
f/eheel nieuw huis is gebouwd.
De Christelijk Afgescheidenen , bouwden hier in 1841 eene nieuwe
kerk, zonder toren of orgel.
De R. K. die er 40 in getal zijn, worden tot de stat. van Sappc-
mecr gerekend. Vroeger stond hier eene Proosldij , in het begin der
dertiende eeuw , door H e n r ic h s , Proost in de Marne , gebouwd , zijnde
een Nonnengesticht van de Premonslreiterorde , gewoonlyk de Paroch
i c-va n-h et -S ch i ld genoemd , welke in der tijd bediend en be-
sebermd werd door zekeren R o b e r t o s . In^ het jaar 1261 stond deze
Robertos aan het lioofd der Fivelgoers, in de onlusten , welke er
loen bestonden tusschcn de inwoners van deze zijde der Rems , en die
der overzijde , ten gevolge waarvan R obertos huis , en eenige huizen
van zijne familie (afhankelijk van hem), door het gemeen , welks ge-
negenheid bij niet kon yerwerven, verbrand werden. In den tijd ,
dat deze Proostdij bloeide , beraamdc E mo , Abt te Wittewierum, bet
plan, om te Schildwolde een Nonnenklooster op te ngten , hetwelk
dan ook bereids onder afwisselenden voorspoed , in het begin der dertiende
eeuw, zijn beslag kreeg.
De twist, in 1223 gerezen tusschen de Proosten van bcbildwolde
en Wierum , waarin het volle zoo veel deel nam , dat het de kerk en
het klooster te Schildwolde in brand stak , was hieruit ontstaan, dat
Hendrik va s S ch ildw o l d e , des Bisschops van Munster officiaal, een man
van eene allerslechtste inborst,: door het bevorderen van des Bisschops
eischen 1 zieh aldaar zocht te verzekeren van de beschermmg , welke
hij, wegens zijne verregaande schenddaden , tegen ’s volks ongenoegen
noodig had. Dit konde E mo , een vaderlandlievend en godvruchtig gees-
telijke, niet dulden, maar bood hem wakkeren tegenstand. H ij wist
zelfs bij het Prcmonstreiter kapiltel te bewerken , dat H e n d r ik opge-
legd werd ingevolge de wetten der orde, zieh te begeven onder de
vaderlijke magt van een hunner Abten in Friesland. Deze, wetende
Marop zulks uilliep , weigerde dit , en beriep zieh ,
in den ban gedaan werd, op den Paus. Inmiddels klaagde hij Rmo bij
den Munsterschen Kerkvoogd zoo hoog aan , dat hij door dezen, met zijn
geheele klooster, onder een allcrstrengst banvonnis gelegd werd , nadat
men de Dekens van Loppersum, Farmsum en Middelstum door belotten ,
hrasserijen en bedreigingen overgehaald had , dit gewijsde mede ten uit-
Wer te brengen. Hier tegen stelde E mo beroep in op het kapittel te
Keulen en op den Paus , en sloot inmiddels, met de andere kloosters der
m'de, een verbond van onderlinge hulp tegen des Bisschops geweld.
Bet geschil nam toen eenen günstigen keer , dewijl de Paus het ge-
des Munsterschen Kerkvoogds afkeurde ; maar H en d r ik bleet hal-
starrig. Want toen bet algemeen kapittel der Premonstreiters, om
den wortel des kwaads weg te nemen , hem verbood den post van
’s Bisschops officiaal langer waar te neinen , weigerde hij volstrekt daar-
aan te gehoorzamen , cn drong zijne boosheid met geweld door, zicln.