SLHERPENHOEK, voorm. plaats op het verdronken eit. Zuid-Beve-
land, prov. Zeeland, welke bij eenen watervloed ondergeloopen, en
waarvan thans niets meer te vinden is.
SCHERPENHOF, landg. op den V'eluwenzoom , prov. Gelderland,
distr. Veluwe , kw., arr., kant. en 1 J u. 0 . ten N. van Arjihem, gem.
en 10 min. van Rheden, waartoe het beboort.
Dit laudg. beslaat, met de daartoe behoorende gronden, eene op-
pervlakte van 90 bund. 43 v. r. 36 v. eil., en wordt thans in eigen-
dom bezeten door den Heer A. C. van O ü r y c k , woonachtig te Rheden.
SCHERPENISSE, lieerl. op het eil. Tholen, prov. Zeeland, distr,
en arr. Zierikzee, kant. Tholen, gem. Scherpenisse-en-W estkerke; palende
N. en 0 . aan de heerl. Poortvliet, Z. aan de Ooster-Schelde
W. aan de beerl. Westkerke en den Pluimpot , die baar van de heerl.
St. Maartensdijk scheidt.
Deze heerl. bestaat uit den P o l d e r - v a n - S c h e r p e n i s s e en den
Zo u t e - p o l d e r , en bevat het d. Sc he r p e n i s s e , benevens eenige
verstrooid liggende buizen. Zij beslaat, volgens het kadaster, eene op-
pervlakte van 440 bund. 97 v. r. 32 v. eil., waaronder 392 bund.
Ho v. r. 98 v. eil. belastbaar land. Men telt er 131 h., bewoond door
206 huisgez., uitmakende eene bevolking van ruim 970 inw., die meest
in den landbouw hun bestaan vinden. Ook beeft men er eene meestoof.
De inw., die er, op 22 n a , allen Herv. zijn, behooren tot de gem.
Scherpenisse-en- Westkerke. — De 13 R. K., die men eraanlreft, worden
tot de stat. van Tholen gerekend. — De 7 Isr., die er wonen, behooren
tot de ringsynagoge4van Zierikzee. — Men heeft in deze heerl. eene
school, welke gemiddeld door een getal van 90 leerlingen bezocht wordt.
Deze heerl. werd, bij brieven van den laatsten Julij 1623, even als
“ ie St- Maartensdijk, verleid op F h e d e h ik H e n d r ik , Prinsvan Oranje,
en behoort thans aan het Domein.
Het d. S c h e r p e n is s e ligt 4 u. Z. O. van Zierikzee, 2 u. W. N. W.
van Tholen, aan den Pluimpot, welke het tot haven verstrekt en aan
den grooten klinkerweg van Tholen naar Gorishoek.
Dit d. is zeer oud en komt reeds in 1206, met Poortvliet, als een
afzonderlijk eiland voor. Het was toen gedceltelijk in bezit van den
urggraaf van Zeeland, H ugo v a n V o o r n e , die er eeneii bürg bezat,
welke , omdat H cgo de partij van Gravin A d a gevolgd was, in 1206,
door den Domproos.t F l o i i is v a n U t r e c h t , ingenomen en verbrand werd.
Het dorp is zeer uilgebreid, zijnde de huizen aan regte elkander
doorsnydende straten en Stegen gebouwd , en hoewel thans een armoedig
voorkomen hebbende, draagt het nog sporen van vroegere welvaart en
grootbeid. Men telt er, in de kom van het d., 141 h. en 920 inw.
len Noorden buiten het d. ligt een aarden dam of dijk met een spuisluisje
op den Pluimpot, over welken de rijweg naar St. Maartensdijk loopt.
Het Gemeentehui s , in de kom van het dorp, is een hoogouder-
welsch gebouw , hebbende aan den voor en achterkant op de hoeken eenen
achtkanten toren, met spits en het jaartal 1894 in den voorgevel.
De k erk, welke in het zuidelijkste gedeelte van het dorp Staat,
stond voor de Reformatie ter begeving van den Deken en het kapittel
der Utrechtsche kerk Het is een oud en ruim , langwerpig gebouw,
met leyen dak , hebbende ter wederzijden een lager gedeelte met pan-
«en gedekt. Het onderste gedeelte van den toren is- vrij zwaar en
door groote schuinsche contreforten ondersteund en het bovenste deel,
waarin men de klokken en een slaguurwerk aantreft, veel smaller en
door een slomp dak gedekt, waarvan de spits naauwelgks boven de
nok van het kerkdak uilsteekl ; het geheele gebouw maakt eene wan-
stallige vertooning. Er is in deze kerk geen orgel, maar men heeft er
eene ecnvoudige marmeren plaat, door den Kapitein en Officiercn van het
Engelsch fregat Amphion opgerigt, ter gedacblenis van den Eerste Lui-
tenant W il l ia m B r y d g e , den 6 Maart 1814 overleden, aan zijne wonden
te Lillo ontvangen , terwijl drie zijner manschappen aldaar sneuvelden.
Ook is er eene Conf rér ie of Gi lde van Klovenier s , opgerigt,
bij ordonnance van 7 Maart 1394, door M a r ia v an N a ssa u , dochter
van W il l e m I , Prins van Oranje, en bestaande nog, volgens de eerste
instelling, uit zes en vijftig personen, onder welke een.Deken, vier
Officieren , vroeger Gezworens geheeten, dertien Rotgezellen, een Vaan-
drig, vier Zwaarddragers, en een Boekhouder. ’s Jaarlijks op den eer-
slen Woensdag na Pinksteren tot Zaturdag daaraanvolgende, komt dit
gilde op eene der bovcnkamers van het Raadhuis, bekend onder den
naam van gildekamer , te zamen, ten einde daar de in kas zijnde gel-
den té verteeren, nieuwe Leden in plaats van de afgestorvene ot afge-
gane te verkiezen en in te halen, rekening en veraiitwoording te doen
en voorts den tijd gezellig door te brengen. Ook zijn de Gildebroeders
verpligt bij het ter aardebestellen der lijken hunuer medebroeders en die
hunner vrouwen de baar grafwaarts te volgen ; ten opzigte van de kin-
deren kan dit voor 40 cents sjaars worden afgekocht. Komt een der Gildebroeders
te huwen dan betaalt hij voor een trouwnobel 2 güld. 40 cents.
Sedert het jaar 1840, wordt, ter nagedachtenis van de sticbteres,
hare geboorledag , door eene onderlinge bijeenkomst en het uithangen
van het vaandel, gevierd (1 ).
Men heeft aldaar eene distributiekantoor voor de brievenposterij, en
een station voor de paardenposterij.
Drie kwartier Z. W. van het d., vindt men het overzetveer van
Gorishoek op Yersekendam, over de Ooster-Schelde.
De kermis valt in op den tweede Pinsterdag.
Dit d. is in het jaar 1838 , grootendeels afgebrand.
In het jaar 1811 en 1812, heerschte er te S h e r p e n i s s e eene kwaadaar-
dige ziekte, welke vele ingezetenen ten grave sleepte. De hierboven-
vermelde gilde-kamer, op het raadhuis, werd toen ingerigt tot eene
tijdelijke ziekenzaal, alwaar de lijders, ook door van elders gezondene
Geneesheeren , werden verpleegd. Het Fransch Gouvernement, is te
dier tijd , zoo door geldelijken onderstand, als door de toezending van
geneesmiddelen, de gemeente te gemoet gekomen.
Bij den watervloed van 4 en 3 Februarij 1823 , die elders in on-
vaderland zoo vele onheilen heeft te weeggebragt, is ook S c h e r p e n is s e
met een gedeelte van zijne omtrek, bijna geheel ondergevloeid en heeft
de landman C o r n e l is M e n h e e r e , te paard van St. Maartensdijk körnende
en door het water willende waden, om zijne woning, in weiks
nabijheid hij zieh bevond, te bereiken , door de golven van zijn paard
geworpen zijnde, ellendig het leven verloren ; terwijl het paard spoe-
dig, al zwemmende , den wal bereikte (2).
Het wapen dezer heerl. bestaat in een veld van zilver, met eene
fasce van azuur, het sebild gedekt met eene kroon van goud.
(1) Men zie verder over deze confrérie Ieta over de confrérie o f gilde van Cloveniers te Scherjte-
nis«a , enz, door J . Was Jz t medegedeeld in den Zeeuweche Volks-almanak voor 1 8 4 1 , bl. 8-14*
(2 ) Dit ongeluk, zooinede de bijzonderheden nopens de veroorzaakte schade door dezen watervloed
, vindt men omstandig geboekt bij J . B e y e r , Gedenkbo k van Neerlands toatersnood ia
Februarij i8 2 5 , b l. 8 08-507.