wekelijksche markten , eene jaarmarkt zoudc gehouden worden , op
welke de kooplieden de zelfde bescherming en voorregten van den Graaf
zouden genieten , als dit elders plaats had ; en het tweede, dat de
inwoners van N i e b w - S c h i e d a m vrij zonden zijn van de tollen te Am-
rners , Niemandsvriend , Moordrecht, Dubbelmonde , Dordrecht, Geer,
vlict en Strienmonde. * Hierbij breidde vrouw A l e i d het gebied haret
plaats aanmerkelijk uit, door den aankoop der goederen, welke D i e d e -
h i k , Heer van Wassenaer, daarbij , ten Westen en ten Noorden van de
Schie en buiten den Maasdijk bezat, met het geregt, en de visscherij
van den Ondendam tot in de Maas , voor al ketwelk zij hem de des-
tijds belangrijke som van lionderd pond Hollandsehe penningen betalen
inoest. Dus kwam al het land van en om S c h i e d a m , onder de zelfde
beerscbappij van A l e i d v a n H e n e g o o w e n , onder wier beslunr de inwoners
in 1273 , van Graaf F l o r i s V, ter gunste zijner moei, niet slechts
van de boven vermelde, maar van alle tollen door alle zijne landen
werden vrijgesteld.
Ofschoon S c h i e d a m , even als de meeste andere steden , waarschijn-
lijk in den jieginne slechts een dorp geweest zij , welks inwoners on-
bepaald aihankelijk waren van den Heer of Vrouw, blijkt bet echter
uit een stuk van Graaf F l o r i s V van 1270, dat de inwoners deslijds
reeds vrije pooriers waren, niettegenstaande zij nog geen eigene wetten
en keuren bezaten , welke hun eerst, in 1274 , door vrouw A l e i d gege-
ven werden. In de stukken , welke daartoe dienden , noemde A l e id
deze plaats : b a r e n i e b w e s t a d by h e t H o i s t e R i v i e r , waaruit blijkt,
dat dit huis ouder en aanzienlijker was, dan bare stad zelve, en dat
zelfs de naam dezer plaats, hetzij N i e b w e r - S g h i e , N i e b w - S c h i e d a m of
N i e o w e n d a m nog niet slelüg en algemeen genoeg was aangenomen, om
in belangrijke stukken gebruikt te worden. Trouwens dat deze bare
nieuwe stad nog van geen groot belang was, vindt inen met duidelijke
woorden in dat zelfde stuk vermeld, waar gezegd wordt, dat zij, te
weten A l e i d , de diensten welke men haar, om de verleende vrijhe-
den , bewijzen moest, nog in suspens zoude houden , van. wege de
nieuwheid der planting (d. i . der S t i c h l i n g ) en de armoede der stad.
De bedoelde vrijheden bestonden voornamelijk in het bezit van eigene
Schepenen en Raadslieden met eenen Regter, voor welke de ingeze-
tenen tercgt moesten staan , in gevallen van toegebragle verwondingen,
doodslagen , vecbtpartijen , inbraak , wanbetaling enz.
Het duurde niet lang of.de aldus eenigzins opkomende stad, onder-
vond eenen belangrijken tegenspoed , door de vriendschapsbreuk, welke
in 1277 plaats bad, tnssehen Graaf F l o r i s V, en de besehermeresse
en vrouwe van S c h i e d a m , zijne moei A l e i d v a n H e n e g o o w e n , waarvan
het onmiddellijke gevolg was, dat de Graaf haar en bare kinderen uit
Holland en Zeeland deed verhuizen. Het schijnt dat de poorters van
S c h i e d a m , hierbij eerst de partij van A l e i d kozen , en dien ten gevolge
hunnen vrijdom van de grafelijke tollen verloren , welken zij eerst in
1281 , nadat de zaken tusschen den Graaf en A l e i d ’ s zoon , F l o r i s
v a n A v e s n e s , weder geschikt waren, terug kregen. Van dien tijd af
bleef A l e i d en later haar zoon F l o r i s wel in het bezit der heerlijkheid
van S c h i e d a m , doch stond de stad niet meer onder het gemengd opper-
besluur van den Graaf en zijne moei, maar alleen onder dat van eerst-
geuoemde. In twee onderscheidenc stukken , welke op deze zaken be-
trekking hebben , en die in dagteekening slechts twee dagen van elkander
verschillen , te weten in de uitspraak derzoensmannen, over den twist
iusscben Graaf F l o r i s en F l o r i s v a n A v e s n e s , van den 3 Augustus 1281,
en in bet bevelschrift van Graaf F l o r i s aan zijne tollenaren , om die
van S c h i e d a m lolvrij te laten varen, even als voor den twist, van1 S
Augustus 1 2 8 1 , wordt deze plaats eens S c h i e d a m en eens N i e b w e n d a m
b i j d e S c h i e gcnaamd ; zoodat bet buiten allen twijfel is , dat deze Kamen,
naar willekeur, gelijktijdig gebruikt werden, en de eene geens-
zins als ouder dan de andere moet worden aangemerkt. In het eerste
der twee vermelde stukken werd ook bepaald, dat de wekelijksche markt
voortaan op Vrijdag moest gehouden worden.
Niettegenstaande de aanmerkelijke vermindering van magt , welke
Vrouw A l e id ondergaan had, behield zij nogtans, ofschoon zij destijds
in Henegouwen woonde, bare genegenheid voor S c h i e d a m en bepaalde
zij, door bemiddeling van hären zoon F l o r i s en onder approbatie van
den Graaf, den 2 4 December 1 2 8 2 , dat er te S c h i e d a m eene nieuwe
kapel zoude worden gesticht.
Inmiddels nam de stad , door de visscherij en den destijds zeer bloei-
jenden bandel op Engeland , allengs in welvaart toe , en werden er
inrigtingen daargesteld ter verzorging van behoefligen en lijdendcn.
Na den moord van Graaf F l o r i s V , bleef S c h i e d a m niet geheel lijde-
lijk in de oneenigheden , welke er plaats grepen , tusschen Graaf J a n I ,
F l o r i s zoon, niet W o l e a a r t v a n B o r s s e l e en de Engelscbgezinde partij
aan de eene zijde en J a n v a n A v e s n e s , Graaf van Henegouwen,
oudsten zoon der voormalige yronw van S c h i e d a m , ter andere zijde.
In; dezen twist toch , welke voornamelijk tusschen v a n B o r s s e l e en
A v e s n e s gevoerd werd , die er beiden naar stondcn , om den jeugdigen
en zwakken Graaf naar hun begeeren te leiden , was S c h i e d a m te meer
gemengd , van wege de naauwe betrekking , waarin bet tot J a n v a n
A v e s n e s stond, den broeder van F l o r i s v a n A v e s n e s , Heer van Braine
en Hal , Prins van Achaije en van Morea, op wien de heerlijke
regten van S c h i e d am , na den dood zijner moeder , waren övergegaan ,
overeenkomstig het verdrag tusschen hem en zijne moeder ter eenre
en Graaf F l o r i s V ter andere zijde , waarvan wij vroeger reeds ge-
sproken hebben. Van hier ook dat Graaf J a n I , die in 1 2 9 7 uit Engeland
gekomen was , zieh op raad van v a n B o r s s e l e , reeds in het vol-
gende ja a r, toen J a » v a n A v e s n e s naar Henegouwen verlrokken was,
naar S c h i e d a m begaf, ten einde van den Baljuw J a c o b v a n M o o r d r e c h t
en de Schepenen te verneinen , welke stukken zij onder zieh hadden ,
betreffende het eigendom der landen en der heerlijke regten dezer
stad , en , niet te vseden met hetgeen men hem vertoonde, dreigde
zieh in het bezit dier regten te zullen stellen , tenzij die uit bet huis
van A v e s n e s hunne aanspraken daarop nader aantoonden. Hierop ga-
ven Baljuw en Schepenen berigt van hetgeen er voorgevallen was
aan den Graaf van Henegouwen , wiens antwoord en verdere houding
in dit gevat wel niet bekend is , doch wiens geslacht ongetwijfeld zijne
aanspraken en regten op S c h i e d a m behield, blljkens een privilegie door
bem , J a n v a n A v e s n e s , Graaf van Henegouwen, aan de poorteren van
den N i e o w e n d am m e vcrleend , den 2 1 Julij 1 2 9 9 , en dus vöör den val
van v a n B o r s s e l e in Augustus van dat zelfde jaar.
Bij gelegenbeid, dat v a n B o r s s e l e van het bewind geraakte, vindt
men , bij de meeste kronijkscbrijvers , S c h i e d a m voor de eerstemaal vermeld
, bij bet verhaal van diens vlugt naar Zeeland.
Inmiddels was de val van v a n B o r s s e l e en de herstelling van hetgezag
van A v e s n e s , die , ofschoon niet als voogd , echter als Raadsman , het
geheele bestuur van den zwakken Graaf J a n I in handen kreeg, voor
S c h ie d am ongetwijfeld günstig , betwelk onder de geliefde plaatsen van
X . D e e l . 1 2