ui t , door en om de dorpen Renes s e, H a a m s t e d e , Bur gh e©
Wes ten-Schouwén' , fot aan de zandbergen tegen dezee. Het water
van deze aangename landstreék is ook in zoetheid het Hollandsche
water gelijk. Zclfs treft men bij Ren e s s e eene allijd wellende bron
van levcnd water aan. De bnrgers van Zierikzee en Biouwershaven,
die in den zomer spélen rijden , gebruiken daarom die streek tot uit-
spanning en vermaak. In de polders van Dreischor, Zonnemaire en
Bommened'e, zijn de mceste wegcn ook goed beplanl j nraar Noord-
gouwe is vooral, wegens de menigte van geboomte en de zoetheid van
den grond, terwijl het ook onderscheidene buitenplaatsen bevat, ais het
lustoord van S choüwen aan le merken en wordt deswege, ais ook om
de nabijheid , door de ingezetenen van Zierikzee veel bezocht.
In het eil. ScnouwEN liggen de navolgénde heerlijkheden, ais: Bom-
me n e d e , B loái s , B r i j d o r p e , B n r g h , Duivendi jke , El-
k e r z e e , E l l eme e t , Haa m s t e d e , Kerkwerve , Klaaskinde-
r e n k e r k e , Loo pe r ska pe l l e , N ie n w erk e r ke , Noordwel le,
Renesse, Renger skerke' , Se roo sk er ke , Z n i d l a n d en Zuid-
wel le. De drie heerlijkheden Dre i s c h o r , Noor dgouwe en Zon-
n ema i r e , maakten voorheen cen eiland op ztch zelven uit, onder den
naam van Zonnemai re of eigenlijk So nn ér a a e r e , dan door ver-
loop van stroomen aan de westzijde, is dit eil., door lengte van tijd,
zoo verre aangewassen , dat het aan het eil. S c h o d w e n gehecht werd,
zoo dat het thans daarmede één eil. uilmaakt, zoodanig echter, dat het
grondgebied dezer drie heerlijkheden in afzonderlijke polders verdeeld
is , geheel afgcscheiden en onafhankelijk van den Polder-van-Schouwen.
Het eil. S c h o d w e n bevat alzoo de steden Zier ikzee én Brouwers-
haven en de plattelands gem. Bommen e d e - e n - B l o o i s , Burgh-
en-Wes tenschouwen , D r e is ch or , Duivendi jke-Klaaskin-
d e r e n k e r k e - B r i j d o r p e - e n - L o o p e r s k a p e l l e , E l k e r z e e , Ellemeet
, Haams tede, K e rkwer v e- N i e u w e r k e r k e - R e n g e r s -
k e r k e - e n -Z u í d l a n d , Noordgouwe, Noo rd wel 1 é,-Renesse,
S e ro os k e r k e en Zonnemai re.
Met betrekking tot het dijkbestuur van het eigenlijke S chodwek ,
wordt het eiland verdeeld in vier vierendeelen of kwarlieren te weten:
liet W e s t er v i e r en d ee l , waarin de dorpen Bnrgh , 'Haamstede,
Ren e s s e , No or dwe l l e , Se ro o sk e rk e en de geh. Westcn-
Schouwen en Koudeker ke; het Oos t e rvi erendeel , bevattende
het d. Elkerzee en de geh. en b. El leme et , Dui ve ndij ke, K1 aas-
k in d e r enker ke , Br i jdorpe, Looper scapel le en denOuden-
di jk; het Zni d e r v i e r e nd ee l , waarin het d. K e r k w e r v e , het
geh. N ieu werk erke , de b. Re ng er sk er ke en het Poortarn-
b a c h t , bestaande in het ommeland der stad Z i e r i k z e e , aldus ge-
nocmd om dat de ingezetenen van dat ambacht het poorterregt der stad
genoten. In dat kwartier lagen weleer de d. Bor rendamme,
We l d amme en Zuidkerke en de geh. ’s Heer -Arendshaven
en Lauwendorp.
Het geheele eil. beslaat eene oppervlakte, volgens het kadaster, van
15,784 bund., waaronder 15,451 bund. 79 v. r. 79 v. ell. schotbaar
land. Men telt er 2547 h., bewoond door 3075 hnisgez., uitmakende
eene bevolking van 15,000 inw., die meest in den landbouw hun bestaan
vinden.
Op dit eil. bestaan de navolgénde fabrijken en trafijken : twee schecps-
timmerwerven ; eene zoulkeetj eene zeepziederij ; eene bierbrouwery";
eene lcerloo\jerij ; zestien meestoveh ; cene garancinefabríjk , dieneñde
mn de meekrap, nadat zij de gewone bereiding in de meestoven
Seeft ondergaan , door eene geheime kunstbewerking meer deugdzaan.
en hooffer van klenr te maken ; eene callicotfabrijk ; vijftien koren-
molensj drie grutmolens 5 een oliemolen, tevens gort pellende , en
twec oesterputten. .
Men h e e f t e r n o g de volgende buitenplaatsen : B u 11en l u s t , t rrot ,
het S l o t - t e -Ha ams t e d e , de Ha a n , H e e s t e r l u s t , Ko r t -
Beraad, Kr a a i j e s t e i n , het Slo t-M oermo n t , Mon-Plai s i r ,
Rozegaard, Ru s t e n b u r g , We e l z i g t , Wel g e le gen en Zorg-
V D^Herv., die er 12,500 in getal zijn , onder welke 4800 Ledema-
ten, maken de volgende 11 gem. uit: Zier ikzee, Bro-uwersha-
ven Burgh, - D r e i s c h o r , El kerzee, Ha ams t e d e , Kerkwerve,
Noo r d g ö u w e , R e n e s s e- e n - No or d w el l e , Scroos-
kerke en Zo n n ema i r e , welke 12 kerken teilen en door 14 Predikanten
bediend worden. ,
De Evang. Luth., die men er bljna 200 aantreft , onder welke
mim 100 Ledematen, maken de gem. van Zierikzee uit, welke aldaar
een kerk heeft. : .
De 1t. K., die men er 1900 te lt, onder welke 1230 Commumkan-
ten, maken de stat. van Zierikzee uit, welke aldaar eene kerk heeit.
De 60 Isr., die er wonen , behooren tot de rings, van Zierikzee.
Men telt er drie en twintig gewone lagere scholen , welke, gemid-
deld door een getal van 2100 Icerlingeu bezocht worden. De beide
hewaarscholen, even als de Latijnsche school en andere inrigtingen van
onderwijs te Zi e r i kz ee, zijn daaronder echter niet begrepen.
Het is bckend, dat het eil. S c h o d w e n aan de noord- en bijzonder
aan de zuidzijde , waar het zieh in oude tijden tot digt bij Noord-Be-
veland uiistrekte , wanneer het Oud-Faal , tusschen dat eiland en
Orizant, den loop van de Ooster-Schelde uitmaakte , zoo veel gronds
verloren heeft, dat er mogelijk niet minder van dat eiland buiten-
ged Lj kt en in zee verzonken ligt, dan de Polder-van-Schouwen thans
nog groot is. Daarenboven is de Polder-van-Schouwen (om nu van
onderscheidene overstroomingen van andere polders niet te spreken) ,
meer dan eens , door het doorbreken der dijken geheel van het zee-
w'ater overstroomd geweest. Op St. Aagtendag , in het jaar 1288,
vloeide S c h o d w e n aan de noordzijde onder, en in het jaar 1530, door
twee gaten in den zeedijk, aan de Zuidzijde. • _
Dit ongeval was het naauwelijks te boven gekomen , wanneer, in
het jaar 1532, wederom onderscheiden gateu in den zuiddijk vielen
en het land geheel overstroomd werd.
Dat zelfde lot trof het ook in het jaar 1553 en bij den Allerheiligen-
vloed v an het jaar 1570, waarin, behalve veel vee , meer dan 300 menschen
jammerlijk in de golven oraltwamen.
Vijf jaren na dien tijd werd het , om den Spanjaard te weren , niet
het doorsteken van den Öosldijk aan het Dijkwater , bij de Leverhuizen
der stad Zierikzeej en van den Zuiddijk, bij Borrendamme, onder water
gezet, en eerst in den zömer des jaars 1578 wederom beverscht.
In het jaar 1682 ontstond niet alleen eene doorbraak in den Oostha-
vendijk van Zierikzee j waardoor de Zuidhoek invloeide , maar ook brak
de Oostdijk, bij de Leverhuizen, weder door, omtrent ter plaatse , daar
die in ’tjaar 1575 was doorgesloken geweest.
Dit laatsle viel ook voor in den hoogen vlocd van 3 Maart 171»,
omtrent 113 eil. nader aan de stad, dan de breuke van 1682 was