■Aoo.
laten timmeren of aangekocht, waarmede zlj in staat zijn , oui aller-
hande koopwaren over zee te vervoeren. Thans behooren hier nog tus-
sclien de 40 en 80 schippers te huis. Hunne voornaamsle vaart be-
staat op de zoogenaamde Kleine-Oost , of liever Ditmarssen , en de
verdere kusten van het Holstemsclie , van waar zij allerlei grarren naar
Amsterdam vervoeren; ook varen zij heen en weder met stukgoedercn ,
of andere koopwaren, op Hamburg, Bremen en Amsterdam, en sedert
het midden der zeventiende eeuw bezoeken zij met hunne schepcn zelfs
de Oostzee, alsmede de Fransche en Engelsche kusten. Op 1 Januarij
1848 waren er 53 zeeschepen , meest stnakken en tjalken , voor deze
vaart aanwezig. Sedert dat de Heer van bet eiland, door eene onver-
moeide vlijt en zorg , zijne landen aanmerkelijk heeft doen verbeteren ,
vindt men daar ook eenige weinigen onder de ingezetenen , die zieh
met den landbonw ophouden ; de landen , welke biertoe gebruikt worden
, zijn sedert het midden der vorige eeuw met kadijken tegen de
hooge zeevloeden voorzien , en het is in den zomer een lust om te zien ,.
hoe daar de schoonste boom-, tuin-, veld- en graangewassen groeijen ,
op gronden, welke vroeger niets anders dan mos en andere dorre duin-
gewassen voortbragten. Men vindt er grasrijk weiland, alsmede goed
rundvee. Ook is er een korenmolen.
De inw. zijn zeer eenvoudig, en wegens goede zeden en braafheid
geacht, ofschoon de meesten thans in zeer verarmden toestand verheeren
, ten gevolge van verminderde welvahrt en rampen.
De inw., die allen Herv. zijn , onder welke/ -2?0- Ledemalen , maken
eene gem. u i t , welke tot de klass. van Doclcum, ring van tlolwerd,
behoort. In deze gem. werd vroeger, bij wege van combinatie, door
den Predikant van Nes, in Friesland , gepredikt, en dit heeft geduurd
tot aan bet jaar 1617 ; zijnde de gemeente van dien tijd af tot aan
1640 bediend geworden door den Predikant van Peazens, Cobnelis
Poppii, die op zijne terugreis van Scuiebbosnikoog, bij kwaad weder,
ongelukkig omkwam. Sedert is de plaats vakant, gebleven tot in het
laatst van den jare 1644 , wanneer de gemeente voor het eerst haar
eigen- Predikant heeft gekregen in Cobnelis Pieteks , die in het jaar
1649 overleed. Het beroep is sedert eenige jaren eene koninklijke
collatie. In het begin der zeventiende eeuw was er eene kerk met
eenen steenen toren , bebbende eene met pannen gedekte kap. Deze
kerk heeft gestaan tot bet jaar 1718, wanneer zij, wegens het overstui-
ven der duinen , moest afgehroken worden. Later is e r, meer landwaarts
in , eene nieuwe kerk gebouwd ; doch hoe veiligmen deze plaats te dier
tijde ook oördeelde te zijn , is deze nieuwe kerk echter , nadat zij slechls
vijf en veertig jaren gestaan h a d , in het jaar 1760, door de zee weg-
gespoeld. In 1762 werd meer oostwaarts, de tegenwoordige kerk
tusschen de voor- en achterstraat van Oosterburen op een ruim plein
gebouwd , zijnde een langwerpig vierkant gebouw met eCnen zeszijdi-
gen groen geverwden en spitsen toren op het midden van het dak ,
doch zonder orgel. In deze kerk hangen vijf borden, met de wapens
van de leden van het geslacht Stachobweb. De tegenwoordige pastorie
is D u in e n b u r g , vroeger eene buitenplaats , met bosch, tuinen en
grachten , thans een doelroatig woonhuis met tuin.
Wie op dit eiland onderstand van de Diaconie verzoekt, is genood-
zaakt, om zieh geheel aan haar over te geven , wanneer hij aan eene ge-
meene tafel, even als in een gasthuis , onderhouden en gehuisvest wordt;
doch die in Staat is om te werken, is gehouden om dagelijks naar het
werkhuis te gaan , alwaar garen van hennep voor de rölreederij wordt
S C II. 2I9>
, * (* !? /&*
gesponnen. Dit werkhuis heeft d o -H w van het eiland , in het laatst
dar vffr'g** te dien einde op zijne kosten laten timmeren.
Aan peene moedwillige lediggangers wordt eenige onderstand vergund.
De dorpschool wordt gemiddeld door een getal van 100 leerl.ngerr
bezocht. Men vindt in de nabijheid der kerk eene loots met eene wel-
infferigte boot van de Zuid- en Noordhollandsche reddingsmaatschappij.
In bet iaar 1638, werd het eiland ScntEßBONNiitooG , eene vrije heer-
liikbeid, door de Staten van Friesland, met de landen, zeeregten ,
inipositien , civiele en crimineele justitie , onder voorbehoud van het
refft van souvereiniteit en hommage te erkennen en te praesteren , bij
solemneelen eede van getrouwheid aan hunne provincie in het b.jzon-
der, en in gevolge van dien aan de geheele üme, voor eene som van
18181 ffuld., in vollen eigendom overgedragen aan J o h a n S t a c h o b w e b ,
Heer van Rijsbergen, St. Anna en Isselietes, Wiens nazalen het nog
tegenwoordig bezilten ; zijnde daarvan tegenwoordig eigenaar Jonkheer
E d z a b d T j a a b d v a n S t a b k e n b o b g S t a c h o b w e b t o t W e h e , Lid van de Hid-
derschap der provincie Groningen, wonende te Maarssen , prov. Utrecht.
Bij e e n e boedelscheiding, in het jaar 1761 was de waarde dezer heerl.
tot 88,800 guld. gestegen , door de groote ontwikkelmg der vruchtbaarheid,
door bemesting enz. , . , j n •
Te B in n en dii k e n slond weleer een bmtengoed , mede B in n e n -
d iik e n genoemd, zijnde het starahuis der Heeren en Vrouwen. Nadat
dit later, door het afnemen van het eiland, verwoest was, hebben de Heere
n en Vrouwen zieh op R i j s b e r g e n , eenen bürg ten Oosten van het
dorp , gevestigd ; later evenwel heeft de famil.e S t a c h o b w e b eene reeks
van jaren verblijf gehouden op het door haar gesuchte , meer wes-
telijk gelegen, P a tm o s , waar thans de Gnetman van S c h i e b b o n n i -
koog woont. . _ , , .
In het iaar 1736 bespeurde men, door het verloopen der zeegaten
en der stroomen , dat het Strand, op het Zuidwesten van dit eiland,
aanmerkelijk begon afte nemen, met dat droevig gevolg, dat men sedert
het iaar 1786 de inkorlingen van dien kant wel up een uur gaans, mag
bepalen, te rw ijld e weggespoelde Sro“d in ^er? ” 'd" < .
gens de waarnemirigen in de jaren 1814-1 8 2 o had dit eiland van
den zuid- en zuidwestkant bijna zoo veel grond m de breedte verloren
, als er toen nog land van de zee tot aan de duinen op het
breedste aanwezig was , zoodat het te vreezen was, dat binnen weinige
jaren, Indien niet de loop des strooms, door bet verscheuren der gronden
eene andere rigting verkreeg, de vaste grond tot aan het dorp
zou zijn afgebrokkeld. Dit kon ook nu te spoediger plaats hebben ,
uithoofde de vaste kleigrond verloren en er alleen zandige grond ove-
ripwas. De duinen waren op vele plaatsen reeds weggeslagen , en de
volle Noordzee rolde nu op het vlakke land a a n , terwijl de gestadige
overstuiving van het zand al het overige land bedierf Van tijd tot
tiid bij storm en vloed, hadden er verhuizingen p la a ts, zoo als
biizo’nder in de helft der vorige eeuw ; doch daar men bij de over-
stroominp van 1828 bad ondervonden, dat de huizen van het dorp
op het hoogsle gedeelte des eilands staan, waren de vooruitzigten alzoo
hier kommervol en treurig : want bij eene gel.jke voortgaande afspoe-
linp, daar de aanwinst zeer gering was, moest dit eiland eindelijkin
eene zandbank verkeeren. In de laatste drie of vier jaren is echter
•leze vrees geweken , alzoo aan het westeinde, in de rigting van het
Zuiden I eene bank is gCspoeld , welke zieh thans op een gezigtsaf-
stand naar Peazens uitstrekt. Deze bank, welke zieh gevormd heelt