Aan de bewoners dczer streck was door de inslelling van bet we-
duwenhofje te E ib u rg , in 11592 , de voorrang gegeven, om de weduiven
van deze b uur t , bij voorkour voor andere in d a t gestiebt op te nemen,
SOMEREN, gem. in de JUcijerij van ’s Ilertogenbosch, kw. Peelland,
prov. N oord-liraband, Derde dis tr ., a rr. Eindhoven, kant. Asten
(6 k. d., 28 m. k ., 4 s. d.) ; palende N. aan de,gern. Lierop , 0 . aan
A s te n , waarvan zij door de Aa gescheiden is , Z. aan de Limburgsche
genw Neder-weert, W. aan Soerendonk-Maarheeze-en-Slerksel en inet
eene punt aan paal Hoenderboom, aan de gem. Heeze-en-Meerlo.
Deze gem. bevat bet d. S o m e r e n , benevens de geh. Sl i even
E i n d c s c b o o t en H u t . Zij beslaat, volgens bet kad a ste r, eene op-
pervlakle van 5863 bund. 89 v. r . 65 v. eil., waaronder 8789 bund,
11 v. r. 83 v. eil. belastbaar land. Men te lt er 539 h ., bewoond door
598 huisgez., uitmakende eene bevolking van ruim 5000 inw., wier
bestaanmiddel is de landbouw en wijders de veefokkerij, vooral bei
velmesten van kalveren en het verkoopen van tu r f, die hier niet ge-
graven , maar even als in Holland gebaggerd wordt. Deze tu r f wordt
te r onderscheiding Somerschcn bagger genaamd en is beter dan de
gewone peelklot.
Men heeft in deze gemeenle 8 9 bund. 2 v. r . 92 v. eil. dennen-
bosschen, 6 bund. 79 v. r. 57 v. eil. opgaa-nde boomen en 9 bund.
25 v. r . 55 v; eil. hakhout. De lucht is hier gezond, maar de grond
iiit den aard zandig en sch ra a l, en vrnchtbaar naar gelang bij bemest
wordt , de granen die hier gezaaid worden- zijn rogge, hoekweit, garst
en baver.
Men heeft in deze gem. drie bierbrouwerijen, 1 koussenfabrijk.
2 leerlooijerijen , 2 wind-koren- en 3 ros-oliemolens.
De R. K ., die er 2740 in getal zijn , onder welke 2200 Commu-
nikanten , maken eene gem. u it , welke to t bet äpost. vic. gen. van
’s Ilertogenbosch, dek. van Helmond, behoort en door eenen Pastooren
twee Kapellanen bediend wordt.
De Herv., die er ruim 50 in getal zijn , bebooren to t de gem. van
Someren-en~Lierop. — Men heeft in deze gem. twee scholen, a ls : eene
te S om e r e n en eene in het geh. E i n d e s c h o o t , welke te zanien
gemiddeld door een getal van 150 leerlingen bezocht wordt.
Hel d. S om e r e n , Z om e b e n , S o e b ie r e n , Z o em e r e n , S c h e r e n of Zimm
e r e n , ligt 4 u. Z. ü . van Eindhoven , £ u. Z. W. van Asten, \ u.
W . van de Zuid-Willems-vaart, met eene losplaats bij sluis No. 11.
Men w il, d a t b e i zijnen naaui ontleend heeft van een moeras, in de
P e e l, waarin de Aa entspringt, de Zeven-Moeren geheeten, en dat
d it dorp in oude tijden dertig welbebonwde straten gehad zou hebben;
ook plagt men er omtrent tien duizend menschen, beroemd wegens
bunne dapperheid en krijgskunde , te teilen ; doch de gedurige oorlo-
gen met Gelderland hebben dit dorp zeer verarmd en verkleind, ook
is h e t getal der inwoners zeer, verminderd.
Dit dorp is , bij brieven van Zondag na St. Pieter en Paulusdag M
den 29 Junij 1 3 0 1 , door J an I I , Hertog van Eraband, to t eene vfij-
heid verbeven. Onderscheidene voorregten werden daarhij aan die plaats
verleend , waarvoor zij jaarlijks dertig ponden zwarte Tournoizen moest
opbrengen , hetwelk in 1646 werd bepaald op zeven en zeventig gul-
d e n s , doch op verzoek der Regeerders van S o m e r e n , in den jare 1788, n
d it verminderd op dertig gülden , hoezeer S o m e r e n geene raeerdere voorregten
dan andere plaatsen g en ie t, alzoo hetgeen in 1301 aan dit dorp,
onder den last dier u ilk e e rin g , werd vergund , naderband aan alle dorpen
js gemeen geworden. Hel is eene bijzonderlieid, d a l de Proost van Wassenberg
de gem. of gemeene gronden te S o m e r e n , in 1 3 2 7 , van de kerk
van St. Lambert te Luik te r leen hield , onder eenen jaarlijkschen cijns,
en die in dat ja a r op S t. Thomas den 29 December aan de ingeze-
tenen van S om e r e n u itg a f, welke uilgift J a n III., Hertog van Bmband,
ten zelfden dage bevestigde , volgens den inhoud der brieven , waarvan
de afscbriflen nog voorhanden zijn.
De R. K. van S o m e r e n hebben na den vrede van Munster hunne
godsdienst moeten oefenen binnen de grenzen van h e t Oostenrijksche
Gelderland, onder Wecrt , en aldaar eene kerkschuur of bidplaats ge-
bouwd , omtrent 1§ u u r van S o m e r e n ten Zuiden , en 2 uren van Asten.
Bij deze kerkschuur werd eene h u t of kleine herberg o p g e rig t,
welke nog in wezen is en L a m m e r s h u t genaamd wordt. In het
vervolg is in h e t geb. de Postei , onder S o m e r e n , eene kerkschuur
gebouwd, zie daaroratrent het a rt. P u s t e l .
De Herv. zijn hier nog altijd in het bezit van de oude parocbiale
kerk, welke voor de. reformatie aan den H. L a m b e r t b s was toegewijd,
wanl hoezeer zij , bij dekreet van het vertegenwoordigend ligehaam der
Bataafsche Republiek, van 21 April 1 8 0 0 , aan de R. K. was toc-
gewezen, hebben dezen daarvan echter geen gebruik g em a ak t, maar
die bij overeenkomst, in het ja a r 1809 ; weder aan de Hervormde
gemeente afgestaan, onder beding, d a t alle, de inkomsten of be-
zittiogen, behalve bet kerkgebouw zelve, onderling tusschen de beide
gemeenten , ieder voor de h e lft, moesten gedeeld worden. Deze k e rk ,
die in het Noorden van het d o rp , in de b. S p e e l h e u v e l , S ta a t, is
een schoon en groot kruisgebouw, met een klein spits to ren lje , met
een uurwerk op de westzijde, doch zonder orgel. Hel k o o r, in hetwelk
gepredikt w o rd t, is in het midden der vorige ceuw van binnen
versierd met eenen uitnemend fraaijen predikstoel.
De dorpschool wordt gemiddeld door een getal van lOOleerlingcn bezocht.
Uit de nog voorhanden, met grachten omgevene, plaatsen , b lijk t, d a t
liier vroeger zeven kasteelen of adellijke huizen geslaan hebben , welke
thans geheel zijn afgebroken en waarvan niets dan eenig sleengruis
overig is. Zij waren geheeten: V l a d r a k e n , den E d e l e n b u r g ,
de Wo l f s n e s t , de W i t v r o u w e n l j e r g , de D o n k , de G r i m -
berg en een, waarvan de naam onbekend is.
Men wil, d a t d it dorp zijnen naam gegeven bebbe aan een oud adel-
lijk geslacht. Zeker gaat h e t , dat men , in gedenkschriften der twaalfde
eeuw , zekere B e l a s s e v a n Z om e iien vermeldl vindt , die met eenen Graaf
van T e i s t e r b a n d gehuwd was.
De vermaarde H e n r i c ü s v a n Z o m e r e n , die eerst Hoogleeraar te Parijs
en te Leuven , laler Deken van Antwerpen , geweest en in 1472 over-
leden is’, was hier geboren.
S om e re n heeft altijd , dewijl het op de grenzen van Opper-Gelder-
land lig t, veel geleden door de invallen der Gelderschen in de Meijerij.
Op den 2 October 1506 werd dit dorp door den Hertog K a r e l v a n
G e ld e r geheel uiigeplunderd. M a a r t e n v a n R o s s cm eischte er in 1543
eene zware brandschatting van.
Men heeft er jaarlijks twee beestenmarkten , de eene invallende
Maandag voor S t. M a r c o s , de andere Maandag voor S t. M a a r t e n .
Het wapen dezer gem. bestaat uit een v e ld , met k ru is , gecanton-
ncerd door vier klimmende leeuwen.
SOMEREN of S e dm e r e n - , b. op de Neder-Veluwe, prov. Gelderland ,
nistr. Feluwe, arr. en 7 u , N. W. van Arnhem, kant. en 3 u. O.