»clieelo Sticht van Utrecht. Naderhand ztjn de Graven van R lois , gc-
snrotcn uit het huis van A v esnes , Heeren van S choonhoven en van
G o u d a gcweest. Zij hebben eerstgemelde stad met onderscheidene
voorregten begiftigd, en voerden , in hunne opene brieven , altoos den
naam van S choonhoven voor die van G o u d a , waaruil men kan op-
inaken, dat S choonhoven destijds aanzienkjker dan Gouda moet ge-
weest zijn. Na den dood van Gov van GnamioN Grave en» ßlots
die, in het jaar 1397, zonder kinderen, overleed, is de heerlijkheid
van S choonhoven , zoowel als die van Go u d a , aan den Graaf van Hol-
^a*De Vgelegenheid maakte S choonhoven tamelijk sterk , doordien het
omlipgende land , door middel van onderscheidene sluizen, kan onder
water gezetworden. Zij schijnt weleer, m hare eerste opkomst, siecht
met eenen aarden wal en smalle grachten te zijn omnngdigeweest ; tot
dat J an van H en e g o uw en , Heer van Schoonhoven , omtrent het jaar loiU
de eracht heeft verbreed en den aarden wal door eenen steenen muur
heeft doenvervangen, van welken muur lang een toren 1bestaa“ hee" >
gemeenlijk de Bl aauwentor en genaamd, welke echter sedert
• aantal iaren afgebroken is. Omtrent het jaar 1418, deed J acoba vas
Z e r e n , Gravin van Holland, de muren verbeteren Nadat S choos-
hoven eenige jaren de zijde der Staten gehouden had, verstrekte de
provincie Holland , in het. jaar 1382 , geld om het te versterken do h
onder voorwaarde, dat de vestingwerken , ten eeuwigen dage ' door dc
stad moesten onderhouden worden. In het jaar 1.>88 werd het steenen
bolwerk , waarop thans de korenmölen Staat, gebouwd en omtrent d e
zelfde tijd zullen ook waarschijnlijk de drie bolwerken aan de Oosl-
ziide der stad aangelegd zijn. Het is waarschijnlijk dat de stad, toen
er geen vijand te vreezen was, te weinig de hand aan de vestmgwer.
ken zal gehouden hebben, waardoor zij zeer vervallen en siecht
verweeren waren, toen de Franschen , in het jaar 1672, onverhoeds io
ons land vielen, en tot binnen pene maandnabij S cboonhoven S^aderd
waren. Men heeft toen de vestingwerken aanmerkehjk verbeterd, nog
vijf bolwerken bij de vorige drie gevoegd; eene zeer breede en iep
gracht doen graven, en nieuwe wallen doen aanleggen. De gedachten,n
dezer verbetering wordt door het volgende opschnft boven de Kruis
poort bewaard :P
rosperitati Retpublicae nostrae
Invidis Galliati jdngliaeque Regibus
Cum, Coloniae ac Monasterii Episcopis
Aliisque Principibus unitis,
Pulsantibus repentino Bello Provinciae
Hujus Limites, urbs hdec novis
Amplioribus Moenibus Fossisgue Munita; |
Curantibus
D . D . A d r i a n o h B o s v e i t , e i H e r h a n o v a n d e r M e e r , D om in o i>e
H oo'gbveen ,
D . D . O r d in d b H o l ia n m a e , W e s t er is ia e ijo e deputatis.
Anno MDCLXIII.
(d. i. Toen de Köningen van Frankrijk en Engeland, w a n g u n s tig
over den voorspoed van ons gemeenebest, met de Bisschoppen V»
Keulen en Munster en andere Vorsten te zamen vereemgd, met e e n e n
onverwachten oorlog op de grenzen van dit gewest aanyielen, is dese
stad met nieuwe en breedere wallen en grachten voorzien , onder ne
opzigt van A dria nos van B o sve et en H ermanos van d e r M e er ,
Hooqeveen, als Afgevaardigden der Heeren Staten van Holland
cn West-Friesland, in het jaar 1673). .
Later is de stad op onderscheidene tljden gebragt in den Staat,
waarin men haar in het laalst der vorige eeuw zag, zijnde omnngd
door eenen aarden wal , bevattende aan de landzijde zes hecle en aan de
rivierziide twee halve bolwerken, doch geene andere buitenwcrken dan
een klein raveliin of halve maan vodr de Lopikerpoort en een dergelijk
v66r het regts daarop volgende front, hetwelk door eenen steenen beer
met den hoofdwal verbonden is , längs de Lek had de stad eenen aarden
wal welke thans echter met plantsoen bezet en tot eene wande-
M inperigt is. Door het later aangenomen verdedigingsstelsel, waarbij
deze vcsting beschouwd werd, als het regier steunpunt tegen de Lek
van de Oude-Hollandsche-waterlinie, kwam alleen in aanraerkmg dat
gedeelte begrepen tusschen den Lopiker-dijk en de nvier, zijnde alzoo
de oostelijke fronten, bevattende de dne heele en cm halve bastion ;
bovendienwerder nog een dijkpbst aangelegd op den Lekdijk , bij Wil-
liee-Langerak. Door de thans bepaalde Lime van de Vecht, is de
vroeser genoemde linie voor zoo verre vervallen, dat zij met anders
dan bii noodzakelijkheid zal hersteld worden, waarbij a sdan de voor-
schreven oostelijke fronten in aanmerking komen en d.ensyolgens in
hunne tegenwoordigen toestand moeten blyven. De wal , die de stad
omringt, is van buiten omgeven door eene breede en diepe gracht en
van binnen beplant met fraaije ijpenboomen, welke eene aangename
WaMeen b a d ^ i S otoonboven drie landpoorten cn eene waterpoort. De
drie landpoorten zijn : de L o p i k e r p o o r t ten 0 ., vvelke het jaartal
1391 in hären gevel droeg, als zijnde waarschijnlijk m dat jaar ver-
nieuwd ; thans echter is zij afgebroken , en door een hek vergangen ;
de Vro u wen poor t ten W., vvelke m bet jaar 1373 vermeuwd ,s en
de Krni spoor t ten N., waarvande grondslag , den 17 October 1073,
gelegd is door H e n d r ik van A r k e l , zoo als blijkt uit het volgende op-
schrift, dat aan de binnenzijde gelezen wordt:
Excitatae Portae Fundamentum
Jecit H en r ico s A r c e l io s
Anno MDCLXX11I. xvi. Cal. Novemb.
De Waterpoort, l ä n g s w e l k e men ten zmden naar de Lek g a a t, wordt
de Ve er p o o r t genoemd, cn is in 1601 gebouwd. Buiten deze poort,
die zeer s.erlijk van blaauwen steen is opgetrokkcn , heeft men een
pontveer over de Lek op Gelkenes, onder Groot-Ammers, en bij de
Vrouwepoort eene bekwame haven voor kleine schepen.
S choonhoven beslaat binnen zijne wallen , volgens het kadasler , eene
oppervlakte van 92 bnnd. 45 v. r. 39 y. eil waaronder 71 bund.
56 v. r 51 v. eil. belastbaar land. Men telt er 506 h. en ruim 2660 inw.
Er zijn weinige voorname gebouwen Het slot, hetwelk hier vroeger
stond, en reeds in de jaren 1300 en 1501 vermeld wordt , is in het
jaar 1577 afgebroken. Zie het art. S c h o o n h o v e n ( S l o i - t e - ) .
Het S t a d h u i s , op de Steenenbrug , ^is een sierhjk en oud gehouw
van grijsaclitig gehouwen steen opgetrokken , en heeft eenen fraaijen
toren, met een konstig speel- en nurwerk , hetwelk gegoten . van een
sluk kanon, dat men aan O l i v i e r v a n N o o r t toen bij eenen togt ron-
dom de wereld deed , heeft te danken. In de voormal.ge Vroedschaps-
kamcr (tegenwoordig gebruikt wordende voor de zittingen van het kantongeregt)
hangen zeer fraai bewerktetapijten welke yroeger alh,er ver-
“j ’ 5 ■■ 8 j :__ im. vnnr den schoorsteen is eene atbeelding