Ta S ldis bestaat: Een De p a r t eme n t der Maatschappi j Tot
Wut van 't Jlgemeen, dat den 19 April 1820 öpgerigt is , ruim 40 le-
den te lt, eene Le e s b i b l i o t h e e k heeft tot stand gebragt,' en
vroeger een Maandblad uitgaf, dat door de onlust£n van 1830 ge-
staakt is. Door de destijds hier gebloeld hebbende, doch thans zoo
goed als te niet zijnde Bi jbelvereeniging, welke t o t de in
Z e euw s c b -Yl a a n d e r e n geves t igde afdeel ing van het Bij-
b e l g e n o o t s c h a p behoorde, is in het jaar 1818 eene Zondagsschool
opgerigt, voor alle beboeftigen zonder onderscheid van geziudte. Dezo
nam van den beginne af zeer wel op j doch is mede door de onlus.
ten van 1830 in verval geraakt.
Er is ook eene Bank van Le e n i n g en eene Spa a rb a nk .
Het S c h u t t e r s h o f , dat bij een der boiwerken tusschen de Zuid-
en Oostpoort afgezonderd van het bebouwd gedeelte der stad stond, waar-
heen een bestrate weg (een overblijfsel deroude Zilversrnidsstradt) leidde,
was door het borabardement niet beschadigd. Nog eenigen tijd na 1794
bleef het gebouw in wezen , en werd het'tot verlustiging , om naar het
wit te schielen en le kolven gebruikt, maar is daarna afgebroken.
Men had in oude tijden te Stms eene menigte van gilden en er werd
Sterken hondel , vooral op de Oostzee en den Levant gedreven , waartoe
ook aanzienlijke magazijnen en kelders voorhanden waren. In het begin
dezer eeuw waren nog eenige gebouwen uit dat tijdvak op de Hoogstraut
aanwezig, doch die zijn sinds verkleind, zoodat er slechts weinig meer
van overig is.
Er was reeds voor 1441 eene Kame r van Reder i jker s , hebbende
tot blazoen de Distelbloem en tot zinspreuk : van het Oude Nieuw.
In gemeld jaar toch behaalde de karner van Kortrijk hier prijzen.
In 1498 deed de ka'mer van S ld is , met die van Ostende, Bergen-op-
Zoom, Ileimerswaal en Amsterdam, te water hare plegtige intrede in
Antwerpen ; alwaar loen de broederschap van twee en twintig kamers
bijeenkwam (1).
De S t a d s s c h o o l , welke ook voor een gedeelte van Heille, waar
geen school bestaat, dienen moet, is eene vereeniging der te voren af-
zonderlijk bestaan hebbende Nederduitsche en Fransche scholen , waarom
er ook in de Fransche taal onderwezen wordt. Zij wordt gemiddeld door
een getal van 160 leerlingen bezocht.
Onder de Sluizenaars, wier moedige daden geboekt zijn, behooren ;
W oü ter J ansen , die als Kapitein op een klein schip met slechts 40 kop-
pen bemand , den 22 Mei 1406, uit het midden der Engelsche vloot
een schip weghaalde, waarin het geroofde altaarstuk der kerk van St.
Anna-ter-Mniden gevonden werd ; W il l em de C op pe la b re , die in 1487
met zijn schip, eeneprijs, door twee schepen van M aximiliaan van O os-
t e n r i jk gemaakt, lieroverde, de beide keizerlijke schepen daarbij ver*
meesterde en naar S l ü is opbragt ; G e r e it vax M e eck er ex , die zijn bijna
reddeloos geschoten schip', in 1328, voor Dieppe , tegen de Fransclien
zeer dapper verdedigde en te S ldis binnenbragt j J aqoes H exxebert,
die tot de Watergenzen behoorde, en G e r r it vax H oecke , een beurt-
scbipper, die met zijn ongewapend schip , den 20 Maart 1693 , eenen
Franschen kaper van Duiukerken veroverd een te S ldis binnenbragt.
Voorts is S ld is de geboörteplaals van den Re gs t g e le erde en
St a a l sma n Mr. F rans E rmer ixs , geb. 13 September 1733, + le
( I ) W* Ko p s , Sr.hets eener gfschtedenis der Itederijkeren in de Werken van de' MaatschafP1)
der Nederlandeche Letter kimde te* Leyien t D . I I , bl, 211 en 318*
Middelburg den 19 Maart 1840, na het Vaderland, gedurende de staats-
stormen van 1794—1814 , in onderschcidene gewigtige betrekkingen te
bebben ten dienst gestaan ; van A nton ie vax D eixse , die veel tot ver*
betering van het schoolwezen in Walcheren heeft bijgcdragen , geb.
11 Mei 1764, t 19 November 1829 als Predikant te Middelburg, en
van den Schi lder . J acob vax Loo , geb. in 1614, f in 1670.
In 1132 werd de haven veroverd door W il l em van I J pe r en , die
deze plaats deed versterken, doch zij werd door den Prins van Elsas
belegerd en genomen.
Reeds in 1293 werd de stad m de woelingen tusschen Viaanderen
en Holland, bij gelegenheid van eenen strooptogt van J ax vax R exesse
eene prooi der vlammen. Intusschen werd deze schade spoedig hersteld'
en beijverde J ax vax N amex , als Heer van S l d is , zieh, om den bandel
le doen bloeijen en voor de stad voorregten te verkrijgen , onder welke
bet regt, dat de Baljuw van S l d is ook op het Zwin regtsgebied zoudo
mögen oefefnen , hetgeen onder den naam van het waterregt bekend
is,.en dat te voren te Damme door eenen poorter van Brugge werd uit-
geoefend. Dit werd,' in 1323, door Graaf L o d ew i jk vax N ev e r s verleend,
doch de Bruggelingen , over dit alles verstoord , liepen te wapen , hörenden
S ldis , kregen Heer J ax vax N amex gevangen en namen de stad in ,
waarbrj zij de bijna volbouwde kraan verbrandden en vele aridere ver-
woestingen aanrigtlen , tcrwijl tevens ondersebeidene voor S l d is zeer
nadeelige bepalingen gemaakt werden en de stad in vele opzigten af-
bankelijk van Brugge werd. Deze afhankelijkheid is vele eeuwen
lang een twistappel tusschen S l d is en Brugge geweest. Eerst na den
overgang der stad aan de Vereenigde Nederlanden is zij gebeel vern
ie tig d ( 1 ) . . . . . .
Gedurende de veertiende eeuw^ was S l d is ook dikwijls gewikkeld in
de woelingen die de Engels^hen en Franseben in Viaanderen slichttcn.
In 1340 had voor S ld is eene geweldige zeeslag tusschen die beide Mo-
gendheden plaats in welke men wi l , dat toen voor bet eerst van ka-
nonnen op vaartuigen gebruik gemaakt werd.
De groote krijgstogt naar Engeland werd in 1386 hier uitgerust ,
zij bestond uit 1287 vaartuigen, maar liep te niet. Omstreeks 138a deed
W illem vax N amen aad E il ip s vax B oo rgox die , die Graaf van Viaanderen
was, afstand van zijne regten op S l d is , daarvoor Bethunein Artois in.ruil.
aannemende. F il ie s toen, wegens krankzinnigbeid van den Roiiing
van Frankrijk , Medebestuiirder van dat Rijk , versterkte S l d is met
zware muren en bouwde,. op kosten van Frankrijk , bet kasteel. Zie
het art. S ldis (h e t G roote- K a s t e e l - t e - ) .
Ten jare 1406 werd S l d i s belegerd door de Engelschen , die , den
22 Mei , met eene geduebte vloot, aangevoerd door den broeder van
Koning H e n d r i k , het Zwin binnen geloopen waren. Het sneiiyelen van
den Admiraal T h om a s P e n b r o k e , die te St. Anna ter Muiden begraven
Ügt, sloeg den moedneder, en maakte een einde aan het beleg. Toen
was Jax v a x B o o r g o x d i e , bijgenaamd Zonder vrees , zijnen vader F i l i p s
eis Graaf van Viaanderen öpgevolgd. Hij liet aan de overzijde der
haven het kleine kasteel bouwen (zie het art. Sluis Kleine-
Rasteel-van-]). In den algemeenen opstand derVlamingen tegen F il ip s
bleef S ldis steeds des Graven zyde houden, ofseboon deswege dikwijls
zwaar berend. Uit de stadsarchivcn blijkt, dat in de eerste helft dezer
eeuw de stad door eenen zwaren brand geleisterd werd , waardoar vele
(I) Zie Rqmijk db Hoog hi; Spirffel van S ta a t , bi. 11* en*.