Vöör de llervorming had men hier tevens eene kerk eü eene kapel;
dan , bij de belegering van Appingedam, ten jare 1 5 3 6 , werd de kerk ,
die gestaan heeft op hct kerkhof der tegenwoordige kerk, in brand
geschoten en met de daar nevens staande huizen in de asch gelegd',
»maar de kapel bleef in wezen, en daarin w e rd , tot op het jaar 1783,
do godsdienst gedaan, doch toen is zij afgcbrokcn. Die kapel Storni
in eene weide en had hare sticbting te danken aan het wedervindeu
van eenen gewijden onwel ,* welke in eene zilveren kast gelegen had,
en u it de kerk te S o lw e b d gestolen was. De dieven hadden de
hostie op eenigen afstand van de kerk weggeworpen , waar zij , niet
lang daarna , ongeschonden in bet water van eene gracht weder ge-
vonden werd, Ueze gracht werd geheiligd. De mare van dit won-
der verspreidde zieh heinde en ver , en g af aanleiding tot nlenigvul.
dige bedevaarten, Uit de opbrengst der aanzienlijke giften , welke
aldaar geofferd werden , werd weldrä eene kapel gebouwd, die de
Capelle des werdighen billigen Sacramenls en oök ten liilgen grave (heilige
gracht) genoemd werd. In deze kapel was een w a te rp n t, aan welks
water men eene bijzondere genezende kracht toeschreef, en die daaroin
door vele kranken vlijtig bezocht werd. Zij lag op 4 min. afstand
W . N. W, van de tegenwoordige kerk, ter p la a tse , alwaar men nog
eene verhevenheid ziet. Het s c h ijn t, d a t de kerk van S o lw e b d uit de
groote menigte bedevaartgangers belangrijke en in het oogloopendc in-
komsten had , u it giften van berstelde lijders voortkomende , betwelk
h a a r de Appingedammers en Groningers benijdden , waaruit vele ge-
schillen rezen , welke eindelijk door Paus C lem e n s VII , in 1.525, en
bij eene compromissale uitspraak van 1526 gestild werden. Op de Ar-
ehivenkamer te Groningen liggen nog onderscheidene stukken , betrekke-
lijk deze k ap e l, hare goederen, en twistgedingen. In 1668 zöchten de
Heryormde Predikanten, aan welke deze p u t hinderlijk was, den Collator
van S o lw e b d en Marsum te bewegen , om. de verwoeste kerk te ver-
plaatsen en de wonderdoende bron te dempen , en zulks (Quocunque
modo) dadelijk in het werk te stellen. Dan eerst in het voorjaar van
1682 werd de put door den Predikant O l l e r s u e j i i u s op hoog gezag
g ed em p t, waardoor de bedevaarten van zelve ophielden. In steda
van deze kapel , door ouderdom geheel vervallen , is in 1783 een ge-
heel nieuwe kerk g e s tic h t, zijnde een langwerpig , eenvoudig gebouw,
zonder toren of o rg e l, dal; uiterlijk bijna geheel het aanzien van een
particuliet huis h e e ft, in het midden met eene groote portebrisee,
waarboven een frontespies. 0 . H. S w am , Predikant te Tjamsweer,
heeft de le e rred e , welke bij bij gelegenheid der iuwijding op den
29 Junij 1785 hield , te Groningen in dat ja a r uitgegeven met belangrijke
aanteekeningen en 3 onde Charters , onder welke ook de bul
van Paus C lem e n s "VII van 1525 en eene uitspraak van R b d o lp h d s
M e p s c h b van 1526 , beide betrekkelijk de kapel des werdighen billigen
sacraments in den carspell van Solwert. De kerkklok hangt ten Westen
van de kerk in eenen klokkestoel. '
üerwaarts gaat ook de weg der heilige graven , gelijk hij nog ge-
uocind wordt en de grindweg naar Delfzijl loopl mede over dit dorp.
SOLWERD-EN-MARSUM, kerk. gem., prov. Groningen, klass. van
Appingedam, ring van Delfzijl.
De e erste, die in deze gecombineerde gem. bet leeraarambt heeft
waargenomen, is geweest A n d r e a s B e r n a r d i O l l e r s h e m i u s , die re ed s
sedert 1637 te S o lw e r d Predikant was en in 1683. overlced. Hoewel,
volgeus de beroepsbrieven der Pred ik an ten , het collalieregt hier bij
o n d e r s c h e id e n e Collatorcn schiint geweest te zijn, vindt men ze nog-
thans door do Heeren van Stedum, als Collatores of Collatores Primarii
seteekend; bijzonder door het adellijke geslacht van C l a n t van Ste dum,
door den Baron v a n L i s t e l o van Stedum en door J . H. en
T. A. G e r l a c i ü s van Stedum. Het coilatieregt beboorde eigenlijk, volgcns
den schrijvcr van Stad en Lande, aan het huis Ringenum toe. Thaus
is Collator Mr. R e g n e b u s T j a a r d a M e e s , te Appingedam. Men te lt in
deze gem. 180 zielen , onder welke 20 Ledematen.
SOMAT, d. in Oost-Indie, op het eil. Rima, een der Zuidwestereilanden
van-Banda.
SOMBA of S om b o , eil. in Oost-Indie, een der Kleine-Sunda-eilanden.
Het is 55 mijlen lang en 12 breed. Het wordt ook dikwerf S a n d e 1-
b o s c h - e i l a n d genoemd, doch zonder eenige reden , want ofschoon er
wel Sandelhout g ro e it, is dit hier op verre na zoo overvloedig niet als op
Timor, en wordt ook niet g ek ap t, om daarraede handel te drijven.
De onderscheidene Radja’s of kleine Vorsten van S omb a zijn van
ouds lcenpligtig aan het Nederlandsch Gouvernement geweest, doch
zij' hebben zieh grootendeels aan de verschuldigde gehoorzaamheid ont-
trokken. Het is echter te denken , d a t hct Gouvernement, bij eerst-
komende günstige gelegenheid, zijn gezag op d it en eenige andere
eilanden , die zieh in h e t zelfde geval bevinden , op nieuw zal vestigeu
en duurzaam handhaven, Overigens is het eiland S omb a zeer berg-
achtig. Het voornaamste , wat het oplevert, is rnwe katoen of k a -
pok, dat een eigenaardig voortbrengsel van dit land schijnt te zijn ,
en er vooral zoo overvloedig voorkomt, dat men het bijna voor niet
van de inlanders bekomen kan.
De inboorlingen zijn hier woester dan op de omliggende eilanden.
Merkwaardig is het d a t , terwijl de In d ian en , over het algeineen, zieh
zelden of nooit aan zelfmoord Schuldig maken, de bewoners van S om b a
integendeel, aan deze wandaad zeer onderhevig zijn. Wanneer zij
misnoegd z ijn , nemen zij niet zelden zeer onberaden het wanhopig'
besluit, om zieh te verhangen , of op eene andere wijze om h e t le-
ven te brengen. Niet minder opmerkelijk, in verband met dezen ka-
raktertrek, is h e t , dat zij in den oorlog veel lafhartiger zijn dan alle
hunne naburen, en , bij het eerste schot u it klein geweer , in allerijl het
hazenpad kiezen. Niettemin zijn zij goede ru ite rs, en welen behendig
hunne wapenen te gebruiken , die voornamelijk u it pieken , Schilden
en sabcls bestaan.
Men vindt op dit eiland eene groote menigte p a a rd en , buffels , wilde
varkens en herten. Onder meer ander gevogelte mag men hier eene
fraaije soort van fazanten opmerken , als ook de zoogenaamde jaarvo-
g e l, waaraan men dien naam g e e ft, onidatde jaren van zij nen ouderdom
kennclijk zijn aan h e t getal knobbels op zijnen snavel.
SOMBEEK (DE) , bcek in l'wenthe, prov. Overijssel, welkein Noord-
Deuringen, onder Denekamp, o n ts ta a t.en z ieh , in Lattrop, met de
Ramme Iheek vereenigt, om de G e l o -B e e k te vormen.
SOMBONG (DE) , berg in Oost-Indie, op het Sundasche eil. Java,
resid. Preanger-Regentschappen.
SOMBOR, oud d. in Oost-Indie, op het Sandasche eil. Java f
resid. Tagal, reg. Pamalang.
S0MERD1JK (AAN-DE-) , vroegere slreek van omtrent veertig meestal
visscherswoningen , op de Veluwe, prov. Gelderland, N. van Eiburg,
längs den dijk gelegen, die door stormen, in de vorige eeuw, b(jna
allen z(jn verdwenen, zoo dat er thans nog slcchts twee bestaan.