van Goudriaan, hcrkomstig uit het geslaclit des eersten Heer van S c h a g e n ,
Zijn zoon en opvolger , D ir r . F l o r i s v an B e i je r e n , sneuvelde den 23 Mci
'1706, in den veldslag bij Ramelies , nalatende eene dochter M a r i a I za-
b e l l a , die , in bet volgende jaar trouwde m e t F h a n c is c u s P a u lu s E ib ilid s ,
Graaf b 'O c l t r e r o n t en H a n . M a r i a I z a b e l l a overleed in het jaar 1732
en F r a n c is c b s P a d e e s E m ilie s in 1737, nalatende de heerl., aan hunnen
oudsten zoon F l o r i s , Grave d ’O e l t r e m o n t , in wiens geslaeht zij tot nn
toe verbleven is, zijnde thans eigenaar der heerl. S g h ag e n de Graaf
C h a r l e s d ’O o l t r e m o n t , woonachtig te Duras, in de Belgische prov.
Limburg.
Het wapen dezer heerl. bestaat uit een veld verdeeld in zcs banden
van goud en keel, met een franc-quartier, gevierendeeld , het eersle
en het vierde van Beijeren , zijnde gefusellecrd van zilver en azuur,
het tweede en derde van Henegouwen , zijnde van goud en gevierendeeld ,
in ieder vierendeel een leeuw , waarvan twee van sabel en twee van
keel overhoeks geplaatst.
SCHAGEN , i n d e w a n d e lin g S cagen g e n o em d ', v le k in d e v r i j e h e e r l .
Schagen, p r o v . Noord-Holland, a r r . e n 4 u. N. v a n Alkmaar, k a n t .
Schagen, g em . Schagen-en-Burghorn, 32° 47' 14" N. B., 22° 27'39" O.L.
S chagen is van eene zeer hooge oudheid , en mag onder de oudste
plaatsen dezer landstreek geteld worden. Reeds in het jaar 1402
werd zij door Graaf A lbrecht van B eueren , met eene vrije jaar- en
weekmarkt, en in 14i3 door W illem VI, Graaf van Holland, met het
poortregt of stads geregtigheden begiftigd. Ook zond zij, in 1372, Af-
gevaardigden ter Staatsvergadering, hetwelk echter van körten duur
was. Waarschijnlijk zal zij dit voorregt, als eene heerlijkheid aan’eenen
afzonderlijken eigenaar behoorende, hebben verloren. Allhans in 1383,
werd door de Staten van Holland aan S chagen geoctroijeerd stederegt
te hebben en bepaald, waarin dit voor die plaats bestaan zoude. Vol-
gens oude overleveringen, zou S chagen reeds in het jaar 334 gebouwd
geweest zijn. Doch dit is geheel onwaarsehijnlijk , zoowel als alles wat
men van T jalle , A af , N e sa , W i jb e , C resing, H uipke en andere zooge-
naarnde stichters te verteilen weet. Uit echte brieven leidt men nogthans
af, dat de plaats reeds in de tiende eeuw is bekend geweest. Ook blijkt,
dat deze plaats oud is , onder anderen , daaruit, dat onder de regering van
F loris. III, Graaf van Holland, de Haarlemmers, in den jare 1168
tot vijandelijkheden met de bewoners van S chagen vervallen zijnde, in
vereeniging met andere Renneiners, alsmede die van Alkniaar., in een
verbond traden , en in den winter van gemeld jaar op de plaats eenen
aanval deden en die deerlijk plunderden. Uit den vereenigden optogt der
ingezetenen van twee sieden en van vele bewoners van het platte land,
mag dus te regt worden besloten, dat S chagen, reeds in de twaalfde
eeuw , eenen niet onaanzienlijken trap van bloei enwelvaart moet bereikt
hebben , gelijk ook nog langen tijd daarna een aantal messenmake-
rijen , looijerijen en zilversmederijcn aan vele ingezetenen een bestaan
gaf. Sedert is echter die bloei aanmerkelijk verminderd. Men vond
er in vroegeren tijd vele fabrijken en neringen, die bijna allen tot niet
geloopen zijn, zoodat de landbouw thans het voorname middel van
bestaan uitmaakt. Men telt er in de kom of besloten kring vau het
vlek 220 h. en 1330 inw.
Midden op de plaats is een ruirn marktveld, op hetwelk drie buur-
ten uitloopen. Hierop wordt des Donderdags, eene zeer druk bezochte
weekmarkt gehouden , waarop, voornamelijk in het voorjaar vele scha-
pen en in het najaar vele runderen worden aangebragt. Yoorts alle
Donderdagcn het geheelc jaar door , varkens, kippen, eenden en ander
vee , boter en eijeren, in groote hoeveelheid, kaas in mindere. Ook
heeft men in de maand Junij eene zeer vermaarde paarden- en in
November eene van ouds zeer beroeinde veulenmarkt , waarop echter
thans weinig veulens , maar veel paarden worden aangebragt;
De Herv., van welke men er ongeveer 770 tel t , maken , met de
overige uit de burgerlijke gem. Schagen-en-Burghom, eene gem. uit ,
welke tot de klass. van Alkmaar, ring van Zijpe, behoort. De eer-
ste, die in deze gem. het leeraarambt heeft waargenomen , is geweest
Gijsbertes J ohannis , die in 1875 werd afgezet. Ruim een jaar heeft
deze gem. twee Predikanten gehad , zijnde de eenige tweede Predikant,
die hier gestaan heeft, geweest A rnoldus' B ornids , die er in Januarij
1643 kwam en in 1644 naar Woerden vertrok.
Op het Marktveld Staat het kerkgebouw der Hervormden , hetwelk voör
de Reformatie aan den H. Christoffel was toegewijd. Dit fraai gestieht
rüstende op vijftien ronde steenen pilaren , is ruim 46 eil. lang, ongeveer
21 eil. breed en 22 eil. hoog. De toren , welke geheel van steen
is , stak van ouds 8.36 eil. boven de kerk uit, behalve eene kleine
honten spits. In den jare 1617 begon men hier eene sierlijke spits op
te bouwen , welke in 1619 voltooit werd, ' ter hoogte van ruim 14 eil.,
zoodat de toren tegenwoordig 21.30 eil. boven de kerk uitsteekt. Degeheele
toren is 43 eil. hoog en heeft drie omgangen , waarboven eene peer
en gnlden appel, met sierlijk lofwcrk , geplaatst is. In het jaar 1660
werd in deze kerk een prächtige predikstoel van sakerdaan en ebben-
hout gezet, waarvan inzonderheid de kap voor een meesterstuk van
dien tijd gehonden wordt. Men vindt hier onderscheidene aanzienlijke
grafsteden der Heeren en Yrouwen van S chagen; waaronder uitmunt de
tombe van Heer J an van S chagen en zijiie gemalin A nna van A ssendelft,
geheel van zwart raarmer, met hunne af beeldsels levensgrootte en zes-
tien wapens hunner heerlijkheden. Er is mede een göed orgel; ook zijn
er zeven kerkkroonen. Y66r de Reformatie behoorde tot deze kerk ook
eene kapel op de Groote Keyns (zie voorts K evns [G roote- ] ) . De laatste
Pastoor dezer kerk, S ibrand J anszoon , ging tot de Hervormden over
doch werd met drie andere afvallige Pastoors gevangen genomen en te
’sGravenhage gewurgd.
De R. R., die hier 430 in getal zijn , maken , met de overige nit Scha-
gen-en-Burghorn, eene stat. uit , welke 600 zielen, onder welke 440 Com-
munikanten, telt. De kerk aan den H. C hristophoros toegewijd, Staat
aan de Hooge ztjde en is een hecht gebouw, zonder toren, doch van een
orgel en eenen fraai bewerkten predikstoel voorzien. Van ouds was hier
nog eene R. K. kerk op de Lage zijde van het Noord, doch deze is
•in het midden der voorgaande eeuw afgebroken , zonder dat men echter
de plaats waar zij gestaan heeft, juist weet aan te wijzen.
Overigens woneu er nog in de kom van het vl., 80 Doopsgez., 8 Evang.
Luth. en ruim 60 Israeliten , terwijl de weinigen overige inwoners tot
geen der genoemde gezindheden behooren.
Het Raadh ui s van S chagen plagt ook op het Marktveld te staan •
doch is in het jaar 1751 , om zijnen ouderdom afgebroken. In het
zelfde ja a r , werd door Burgemeesters een huis gekocht, aan de zuid-
zijde van het Marktveld, met onderscheidene boven- en benedenkamers
en vertrekken, hetwelk tot een Raadhuis en voor de Waag bekwaam
gemaakt is.
Ten Noorden van de kerk aan het Marktveld, Staat het Vi s c h h u i s
een klein , doch sterk steenen gebouw, met blaauwe gladde pannen