rivier de Striene den naam aan het geheele graafscbap cn ook aan
deze gem. gegeven heeft. Ilet cigenlijke jaar der slichting is echter
onbekcnd. Vöör den gedachten vloed van 1421 lag het aan den vas-
len wal , toen is het echter gehcel ondergevloeid en in dien Staat volle
vijftien jaren blijven liggen ; doch daarna is het weder bedijkt. Men
telt er in de kom van het d. 204 h. cn 1180 inw.
De kerk, welke waarschijnlijk van het midden der veertiende eeuw
dagteekend , en nabij de plaats waar vroeger een kapel, in den jare
6 3 4 , door de H. G e e b t e u id a zoude gesticht zijn , is een kruisge-
bouw, dat ,zoo men verzekerd , te voren wel eens zoo breed geweest
is als nu, dewijl er toen in plaats van een , zoo als er nu is, van
boven wel twee verwulfsels waren, deze verandering schijnt in 1 8 1 1
te zijn voorgevallen , volgcns een sleen met dit jaartal voorzien en in
de muur der kerk gemetseld. Evenwel is zij van binnen nog groot
en fruim 5 zij had vroeger vele fraai beschilderde glazen, waarop re-
gerings-, beemraads- en dijkgraafswapenen stonden , die thans door
geheele nieuwe groo'te glazen, in ijzeren ramen gevat, vervangen zijn.
Verder is deze kerk versierd met eenen goeden predikstoel, een doophuis
en eene groote regeringsbank , die alle zeer net belimraerd zijn ; eene
nieuwe consistoriekamer is aan de kerk aangebouwd en , in het jaar
1 8 3 9 , is door de ijverige pogingen van den Burgemeester J acobus M at th
eo s S t o o p , als President, geholpen door eene Commissie uit de Pre-
dikant P e t r u s L ambebtus J acobs en verdere aanzienlijke Leden der
gemeentej, daarin een zeer groot en fraai zestien voets orgel gesticht
, waartoe de gelden door hun en verdere leden der genieente,
benevens de voormelde eigenaren der ambachtsheerlijkheid, geheel vrij-
willig zijn bijeengebragt , zoo als een groot hord op het oxaal van
het orgel vermeldt. Deze kerk pronkt van buiten met eenen toren,
welke in het jaar 1 7 8 3 , met cn benevens de kerk, aanmerkelijk ver-
beterd is. De toren, die naar den eenen kant overhelde, werd alstoen
weder regt gezet en met nieuwe leijen gedekt. Hij heeft een uurwij-
zer en twee klokken , waarvan de eene in 1 7 7 3 , onder het luiden, ge-
barsten is j daarna is zij weder een weinig hersteld , doch heeft een
sleeht geluid behouden. De oude consistorie is als zoodanig geheel
vervallen en wordt alleen nog tot uitgang gebruikt. Het geheel is,
boewel nog blijken dragende van de oude Stichling, zeer fraai en goed
onderhouden. De nagelatene kinderen van den schoolonderwijzer Hui-
bkbts van D uin , die ruim veertig jaren albier zijn post loifclijk heeft
waargenomen , hebben aan deze gemeente een fraai zilver doopbekken,
als dankbare gedachtenis , vereerd , met dit opschrift: Ter gedachtenis
van den Onderwijzer der Jeugd, H.- van D uin , door zjne nagelatene
kinderen aan de gemeente van Strijen vereerd, voor achting en vriend-
schap aan hunnen dierbaren afgeslorvenen bewezen. Depastorie, tegen-
over de kerk, is een zeer goed gebouw, met eenen tuin daar achter,
terwijl eene aan de Nieuwe straat gelegene vrucbtbare boomgaard, mede
daaraan toehehoort.
De dorpschool , welke gemiddeld door 180 leerlingen bezocht wordt,
is achter de kerk , en in bet jaar 1684 gebouwd , hoewcl later en
voornamelijk in de laatste tijden aanmerkelijk vergroot en verbeterd ,
het tusschen gelegen oude kerkhof, 1 is gedeeltelijk met vruchtboomen
beplant en grootendeels tot speelplaals voor de schooljengd ingerigt.
De nieuwe begraafplaals in deze genieente , ligt buiten, doch zeer
nabij het dorp, en is zonder twijfel een der fraaiste begraafplaatsen
ten plattelande, het is geheel van een ruim water en boomgewas
omringd en met een hek, van de daarvoor liggende tot wandelplaats
iugerigte planlaadje, afgesloten.
Men vindt er tweederlei armen , namelijk de algemeenen of Heilige
Geest-armen en de Diakonie-armen , de eerste wordt onderhouden uit
de subsidien van de gemeente, en de laatste uit hun ne eigene fondsen
en'uit de collecten. De weeskinderen worden hij de in- en opgezete-
nen der plaats besteed.
Het Dorpshui s is een oud gebouw , van voren met een breed bordes
met trappen , waarop ter wederzijden twee zittende leeuwen , ieder het
wapen van het dorp vastboudende, voorzien, van binnen bevat het een
ruim voorportaal en bodeskamertje en eene ruime en net ingcrigte
raadzaal, onder het bordes en voorportaal is een ruim verwulf, voortijds
gediend hebbende tot Waag, onder het dorpshuis is eene'Ge va n ge n i s ,
bestaande uit een voorportaal, een groot en twee kleine vertrekken ,
allen rondom met drie diliras eiken planken belimraerd en van zware
dubbelde dcurcu voorzien, het groolste van die vertrekken, dient thans
nog t o t K a n t o n n a l e g e v a ng e ni s , de overige zijn buiten gebruikt;
op dezolder van het dorphuis, is nog aanwezig, het rad, helwelk tot
radbraken gediend heeft, de oude ijzers tot brandmerken, de gecselpaal
en diergelijke, benevens nog eenige, hoewel zeer geschondene , over-
blijfselen van eene pijnstoel, allen gedenkteekenen van vorige eeuwen,
toen op dit dorp, als hoofdplaals van het baljuwschap van Strijen,
het halsregt uitgevoerd werd.
Men heeft er ook een departement der Maatschappij : Tot Nut van
t Algemeen, hetwelk den 30 April 1823 is opgerigt en 30 leden telt.
De kermis valt in den tweede Maandag in September.
In het jaar 1759 werd dit dorp grootendeels in de asch gelegd,
Deze brand nam eenen aanvang op Dingsdag den 22 Mei, 's morgens
ten half negen ure , in het huis .van eenen timmerman , dat drie huizen
van den toemnaligen Schont en Secretaris af stond, door welk ongeluk
ook vele papieren van de secretarie verbrand zijn. Volgens de beste be-
rigten daaromtrent, zou de brand ontstaan zijn door eene vrouw, die,
terwijl zij pek smolt en het vuur met krullen en ligte brandstofifen
aanstookte, heen ging en zieh met andere zaken bezjg liield ; toen
zij weder naar haar pek smelten kwam zien , vond zij dat de vlam
er reeds meester van was ; de daarbij liggende ligte brandstoffen en het
geheele huis vlogen weldra in den brand; ongeloofelijk schielijk had
de vlam de overband, en de Sterke noordelijke en noordweslenwin-
den , maakten , dat hij wel tot acht of tien huizen te gelijk over-
sloeg. Een uur slechts na de uitbarsting van den brand stonden reeds
alle de huizeD in lichtelaaije vlammen, en het was naauwelijks elf
ure, of genoegzaam alle de gemelde huizen, ruim honderd in getal,
waren reeds geheel door de vlammen verteerd , en het schoone dorp
als in eenen pumhoop veranderd : de braod was zoo geweldig, dat zelfs
de sluisdeuren tot op het water toe afbrandden.
In het jaar 1773, toen er op onderscheidene plaatsen polders onder-
liepen en dijken doorbraken , geraakten hier ook weder twee kleine
polders onder water, zijnde de Oude-Klem en de Nieuwe-Klem , dat
echter schielijk weder verholpen werd. — Het wapen dezer gem. is
bet zelfde als dat van het voorm, graafs. Strijen.
STRIJEN (HET 1IUIS-TE-), voorm. kast. in het Land-van-Slrijen,
prov. Noord-Btaband, arr. en 2J u. N. O. van Breda, kant., gem. en
20 min. N. van Oosterhout.
Dit kast., ook wel de B urgt- van-O osteriiou t of het K aste e l - va n-O os-
t eru o u t genaanid , is gesticht door W illem , Heer van Strijen, een jaar