De burgerhuizcn binnen S t a v o r e n waren vroeger net cn wcihebouvvd,
doch sedcrt een aanlal jaren zijn er vele afgebroken , ten gevolge der in
het oog loopende verachlering van welvaart en handel. De scheepsbouw
vooral bloeide hier, even als de daaraan verknochte fabryken , zooals
lijnbanen , smederijen en zeilmakerijen. Een en ander gaf S t a v o r e n een
levendig aanzien , bevorderde den koophandel en deed de stad bloeijen,
Thans is dil alles vcranderd. S t a v o r e n heeft hedfcn een treurig aanzien.
Men ziet er geheel geene boomen , maar tnsschen golvende erven
van met ruigte en gras bedekte puinhoopen , nog ecnige bouwvallige
buizcn half gesloopt, murcn met bonte tegelen en digt gespijkerde
vensters. De smalle puinwegcn , die derwaarts loopen , zijn met af-
braak van S t a v o r e n s voorinalige huizen overdekt. De overblijfsels van
vloeren, pannen, met roet doortrokkene gevelsteencn , verglaasde
esterlingen , alles toont de treurige slooping dier eertijds zoo vermaarde
residentiestad van S t a v o aan. Bij huur of koop worden de woningen
voor zeer geringe prijzen afgestaan , het is overal stil, somber en le-
venloos, en de verärmde bewoners, schijnen in' de verwlooze woningen
, zonder nering of handteering moedeloös neder te zillen. Men
wil, dat er voorheen en welligt- nu nog oude gebouwcn zouden zijn ,
wier voorgevels bijna een el dik zijn.
Het S t a d h u i s , aan det Wosielijke-Gracht, Staat in het midden
der stad en is ,in 1775 geheel vernieuwd en daaraan eene fraaije raad-
kamer gebouwd. Deze is fraai geschilderd ; links van de deur vindt
men den verkoop van E s a b s eerstgeboorteregl, en ter reglcrzijde I z a a r ,
J a c o b zegenende in plaats van E s a d ; links van den schoorsteen S a l o -
mo’s eerste regt en regts A h a s b e r b s en M o r d e c r a i . Tcgenover de vensters
S u s a n n a in het bad door twee grijsaards bespied en T r a b o r de
Hoer. In den schoorsteen is het portret van Wiilem V. In het pla-
fond ziet men in het middelvak het stads bestuur op eenen verheven
zetel geplaatst met den staf in de regterhand ; nevens de' stedemaagd
ligt een scheepsroer. De eendragt, aan hare voe.ten zittende, biedt
haar een open granaatappel aan; nabij haar is de Staatkunde, met twee
aangezigten en een verrekijker; tegcn haar over de rede, op wolken
gedragen , met passer en vorm, en verdcr allerlei allegorien. In de hoeken
vindt men fresco-schilderingen , vöorstellende de IFijsheid, de Geregtig-
heid, de Wakkerheid en de Voorzigtigheid, met allegorien. Op het raad-
huiswordt nog bewaard een met zilver beslagen gildehoorn , die 2J flesch
houdt en waarop Staat: Desen hören hebben doen maken de broeders van
Sint Antonius gilde MCCCXCII. Op de plaat is in zilver gedreven
P e t r u s en E l i a s van de raven gespijsd. Het stadhus was vroeger een
goed deftig gcbouw, met een hoog bordes. Thans echter is het in
verval. Toen men het oude Stadhuis afbrak, vond men in een der
murcn twee gouden penningen, welke elk eene halve pistool waardig
waren.
Het Cont r i but ie hu i s of de Ver g a d e r p l a a t s van het dijks-
bestuur Hemelum e r -Ol d e p h a e r t - e n-N oord wolde, staat in de
Voorslraat. M eL* jfcd
De Ke r k der H e rv o r m d e n , Staat aan de Westelijke-Grachl.
De Pastoor trok destijds 150 goudg. (225 guld.) en er was nog eene
vikarij van 100 goudg. (150 guld.). Dit gebouw moet eerst in de zes-
liende eeuw gesticht zijn , want in 1551 moest de kerk, welke men toen tc
S t a v o r e n had , worden afgcbroken , omdat zij te digt bij het B lo k h u i s
stond. Naar men wil zouden aan het tegenwoordige bcdehuis balken en
sparrcn en ander houtwerk gebezigd zijn , welk in het bosclt van Kreil
pcwasscn waren. Het is een net gebouw, met een zeer goed orgel en
geregelde zilbanken. Ook vindt men nog in de kerk een zwart bord
I waarop te lezen Staat : In 1555 Vrijdags nachts voor St. Marlen ge-
I hieven twee zeelieden met hunne manschap en v ijf kinders. — Heere
[ bewaar de zeeman. Men vindt er^mede nog de baren van de gilden.
[ De toren , welke afzonderlijk släik cn tot een; halten in zee verstrekti,
jy'Trnni grbmiwd In het jaar 1768 en 1769 zijn aan kerk en toren
W h aaninerkelijke verbeteringen gcdaan, en bij die gelegenheid eenige der
I gezegde balken uitgenomen , die nog geheel frisch en gaaf werden be-
[ vonden , waarom zij naderhand tot- onderleggers der bruggen zijn ge-
I bruikt. Men vindt ook in eenige partikuliere huizen nog heden vele
I gelijksoorlige balken.
[ De Kerk der Doopsj jezinden is een klein, doch net gebouw,
t zonder toren of orgel.
Men heeft er eene La t i j n sc he school , wordcnde de post van
| Rector door den Hervormden Predikant waargenomen ; doch bij gebrek
I aan leerlingen is zij thans gesloten.
Men had te S t a v o r e k vroeger een mansklöoster zijnde het St. Odul -
[ fnsklooster op eene plaats welke later door de zee is weggespoeld.
I Zie O d o l f b s k l o o t e r (St.)
In het Noorden van S t a v o r e k , stond weleer ook een Beggijnenkloos-
I ter; doch dit klooster werd, in het jaar 1549, door eene Gelder-
[ sehe Bcggljn in brand gestoken, omdat zij , door de Moeder van
I het klooster, volgens hare gedachten , onder eene al te strenge tucht
I gchouden werd. Dit klooster was sciioon van aanleg en voorzien van
I eene fraaije kerk en loinmerrijk geboomte, doch allengs verarmd ,
I zoodat de Beggijnen den kost met weven moesten winnen. Hier ston-
I den achttien weefgetouwen en een halve braspenning (ruim 3 cents) was
( het wecfloon van elke slijting.
S t a v o r e k is de geboorlepl. van den Geleerde N a n r o , die op het
j einde der negende eeuw leefde, de Leermeester van R a d b o o d , den
I veertienden Bisschop van Utrecht geweest is , en eenige philosophische
[ geschriften heeft nagelalen.
Van de Geschiedschr i jver s : C a b p id o s , bijgenaamd S t a b r i e k s i s ,
[ die omtrent het jaar 920 geleefd heeft; en A k d r e a s C o r h e l i o s , die
I een Rronyk van Friesland geschreven heeft, in 1589.
Van de Staa ts 1 ieden : J a r i g ( J a r g e ) C o p p e s , die in de veertiende
I eeuw Burgemeester van Groningen is geweest en zieh als Hoofd der Schie-
[ ringers kennen deed, en A i l a r t P i e t e r v a k J o k g e s t a i , die in 1652
j Gezant aän het Hof van Engeland en in 1667 Gevolmagtigde tot den-
I vredchandel te Breda was, geb. in 1615, 1" in 1675.
TJit S t a v o r e n waren mede afkomstig de voorouders van den Ivruid-
[ kundige R em - , r t b s D o d o k a e c s , eigenlijk R e b u s e r t D o d o e n s of D o e d e s
[ v ak J o e k c k em a .
S t a v o r e n heeft meer dan eens schade geleden door brand : als in het
[ jaar 996, toen 529 huizen daardoor verleerd werden. In. 1420 deed
de brand eerie veel grdoter verwoesting, verslindende omtrent 500 hui—
[ zen, zoodat het Zuider en Zuidooster deel der stad, ter oorzaak van de-
rieten daken, als in een oogenljlik werd in asch gelegd, weshalve zij
5 daarna binnen engere palen moest besloten worden.
Ook heeft deze stad niet weinig in de porlogsrampen moeten dceten»
Zoo werd zij, in het jaar 1079, door D i r k V, Graaf van Holland, belegerd
[ cn stond drie weken het geweld der belegeraren door ; maar zag zieh
i w n d e l i j k genoodzaakt te bukken. Zij kreeg vergiffenis op voorwaarden,