(12 k. d., 17 m. k., 9 s. d.); palende N. en 0. aan de gem. Klun-
tu* e” aan do ^ al'k , d'e haar van Oudenbosch en Ouden
Nieuw-Gastel scheidt, W. aan de Keen , waardoor zij van de gem.
lynaart-en-Heyningen geschelden wordt.
Deze gem. bestaat uit de pold.: het Oud e l a n d - van - Stan-
daarbnbteiv; het Nieuwla n d - v a n - S t a n d a a r b u i t e n of Man-
c 'a- Win ter -p'older , den P r in s-He nd r i k of Mancia-Zomer-
po lde r , den Gr o o t e - G r a a f - F r e d e r i k s - p o l d e r , den Kleine-
Gr a a f -F r e d e r i k s - p o l d e r en den Ma r i a-Anna - pol der , bene-
vens een gedeelte van de Keensche gorzen ten Zuiden van de
Kl u n d e r t j en bevat het d. S ta n d a a r b u i t e n , benevens de geh.
de Kr eek, Molendi jk en Noordhoek. Men telt er 166 h., be-
infsn^- ^°°r 8 ^ huisgez., uitmakende eene bevolking van ongeveer
1050 inw., die meest in den landbouw hun bestaan vinden ; ook heeft
men er 1 meestoof, 1 bierbrouwerij en 1 korenmolen.
De Herv., die er 80 in getal zijn, onder welke 46 Ledematen
maltenicene gem. uit, welke tot de klass. van Breda, ring van Willemstad
, behoort. De eerste, die in deze gem. het leeraarambt heeft
waargenomen, is geweest D a n i e l K e t e l a a r , die in het jaar 1657 her-
waarts kwam, en in bet jaar 1649 naar Putten vertrok. Het beroep
geschwdt door den kerkeraad.
De R. R., van welke men er 960 aantreft, onder welke 820 Com-
mumkanten , maken eene par. ui t , welke tot het vic. apost. van Breda,
m Van Ber9e. n-op-Zo°m, behoort, en door eenen Pastoor bediend wordt!
Men beeft in deze gem. eene scbool.
Het d. S t a n d a a r b u i t e n , ook wel ’t Zanddaarbeiten en S t a n d d a a r b u i t e n
S<5SP i W' ten ,N- van ? reda> H "• W- van Zevenbergen,
aan de Mark, waarover hier een pontveer is , toebehoorende aan het
liomem, in den rijweg van de Klundert op Oudenbosch gelegen. Ook
iieeit dit dorp eene haven op genoemde rivier.
De Herv. kerk , welke den 17 Jung 1810 is ingewijd , is een klein
net gebouw, niet eenen kleinen toren, docb zonder orgel. In het
jaar 1858 werd door eenen ongenoemde aan deze kerk een fraai zil-
veren doopbekken gescbonken.
e R. K. kerk , aan den H. Johannes den Dooper toegewijd, heeft
eenen toren en is van een orgel voorzien. Ook hebben de R. K. hier
eene eigen begraafplaats.
De kermis Valt in den eersten Zondag in September.
« STANDAARBUITEN (HET NIEUW-LAND-VAN-), o n b e b u i s d e p o l d .
i n h e t m a r k g r . v a n Berrjen-op-Zoom , p r o v . Noord-Brdband. Zie fflA N C iA -
WINTER-POLDER.
STANDAARBUITEN (HET OUDE-LAND-VAN-), pold. in het
markgr. van Bergen-oprZoom , prov. iSoord-Braland, arr. Breda , kant.
Bergen-op-Zoom , gem. Standaarbuiten; palende N. en O. aan den
Bloemendaalsche-polder, Z. aan de voorgronden tegen de Mark en
Prins-Hendrik-polder, AV. aan Prins-Hendrik-polder en het Nieuwland
van Standaarbuiten of Mancia-Winterpolder.
Deze pold., welke in het jaar 1521 bedijkt i s , beslaat, volgens bet
kadaster , eene oppervlakte van 820 bund. 70 v. r. 37 v. eil waaron-
der 818 bund. 61 v. r. 2 v. eil. scholbaar land. In 1791 beeft men,
ten einde door den Prins-Hendrik-polder onniiddellijk op de Mark te kun-
nen uitwateren , aan bet benedeneinde van dezen en van den onderha-
tngen polder de tegenwoordig aldaar nog bestaande steenen sluizen ge-
legd ; als : die in den dijk van Prins-Hendrik-polder , aan de Barlaak,
wijd 2 20 eil., en die in den dyk van bet Oudc-Land-van-Standaar-
buiten , bij Hagens , wijd 2.07 eil., beide voorzien van eene dryfdeur ,
welke echter van weinig nut zijn, en vermoedelijk meer tot inlating
van water bij nadeelige droogten dau wel tot uitwatering dienen. Even
boven het dorp ligt in den dijk een inwatercnd sluisje, voorzien
van eene schuif, wijd 0.57 eil. en eindelijk liggen in den Mark-
dijk, beoosten Standaarbuiten , nog twee oude, van tijd tot tijd hinten
gebruik gcraakte en daarna in 1756 en 1792 respectivelyk ge-
. dempte , sluizen
Door de verlamming van de Mark, werd men in 1758 reeds ge-
noodzaakt eenen watermolen te bouwen , welke nog bestaat, en als
benedenmolen werkzaam blijft. De toenemeude verhooging van den
waterstand, in gemelde rivier, deed in 1817 besluiten tot het plaatsen
van eenen tweeden of boven-watermolen, welke ook thans nog in wer-
king is, doch ter zijde van dezen is een kanaaltje gegraven, waarin
een wachter, wijd 1.47 eil. en voorzien van eene drijfdeur, ligt, omdat
bij lagen Markstand , wanneer het werken van den benedenmolen alleen
voldoende i s , het water zoude kunnen afloopen. De bovenmolen heeft
25-j- eil. en de benedenmolen 25J ell. vlugt , terwijl van de schcpradcn
welke respectivelyk 5.70 en 5.40 ell. over het kruis groot zijn , de
scboepen breed zijn 0.40 en 0.41 eil. Voörhet bouwen van den tweeden
molen heeft men de uitwatering vau dezen polder trachten te verbeteren ,
door aan den noorderhoek eene sluis te leggen , waardoor het water ,
volgens voorafgcgane overeenkomst met de directie der polders onder
de Elundert, längs die plaats zoude worden ontlast. In bet jaar 1800
werd deze sluis gelegd en men betaalde jaarlijks 600 guld. voor door-
watering, doch vemiits. het peil van doorloozing ras bleek onvol-
doende te wezen , moest men, hoewel dit mid'del aanzienlijke kosten
veroorzaakt had , in 1818 daarvan reeds afzien en gemelde sluis bui-
len gebruik stellen. Thans wordt het water van dezen polder twee boog
opgemalen en door bovenmolen , welke digt aan de rivier de Mark Staat,
oumiddellijk in dien stroom overgebragt. Somlijds echter is de benedenmolen
alleen voldoende, welke alsdan het water door eenen , ter
zijde van den boven- of buitenmolen geplaatsten, houten wachter op
de Mark afvoert. De hoogte van hei zomerpeil is 0.40 eil. onder A. P.,
die van het maalpeil 1.55 eil. van den bovenmolen en 0.45 eil. van
den benedenmolen. Het polderbestuur bestaat uit een Dijkgraaf, tevens
Penningmeester en Boekhouder, en twee Gezworenen.
In dezen polder, aan de zuidzijde, ligt het dorp St andaar bui t en.
, Aan^ het boveneinde des polders , legen de rivier de Mark, ligt bet
>n 17/0 bekade poldertje Za n d b e r g e n , groot 9 bund. 24 v. r.
80 v. eil., mitsgaders de Groote en Kleine, groot 29 bund. 51 v. r.,
benevens de in 1780 bekade P l a a t , groot 19 bund. 10 v. eil. en
eindelijk bij het dorp de, in 1770 bekade, Mol en- p o ld er , proot
10 bund. 98 v. r. 6 v. eil. B
In 1857 werd de weg van Standaarbuiten naar Zevenbergen, als-
niede die naar de Klundert, over den dijk van dezen polder strek-
kende , aanmerkeiijk verbreed en verbeterd.
STANDHALLE , voorm. d. of plaats in den Groote-Zuidhollandsche-
waard, nabij en Z. O. van bet oude Drimmelen , welke bij den St.
hzabethsvloed van 1421 oudergeloopen is , en waarschijnlijk gelegen
c, ’ waar nlen thans het geh. Standhaze ziet.
SPANDHAZE, geh. in de heerl. Drimmelen , prov. JVoord-Braband,
e ¿'str., arr. en 3 u. N. ten O. van Breda, kant. en 1* u.