jaar 1407 , gezegden Heer Jak v a n H b e n v l i e t v a » K a t t e n d i j k e en zljnen
nakomelingen toegestaan , vrij te hebben en houden ten eeuwigen dage,
die hooge en laage heerlijkheden, samentlijk alle den alingen Landen
van Stavenisse,. alsoo als ’t gelegen is buiten en binnen dijks. In het
jaar 1509, zijn deze bedijkte landen door stroomen overweldigd en
hebben een geruimen tijd als opene slijken gedreven , tot zij ten laatste
in bet jaar 1599 , wederom werden bedijkt. Deze pold. was eertijds een
eiland, dat door de bedijking van den Zuidraoer enz. met het overige
gedeelte der dijkaadje vereenigd is. Op pag. 96 der Cbronijk van
R e y g e r s b b r g leest men de volgende meldenswaardige regels, welko
schijnen te doelen op den St. Catbarijnenvloed in 1404 :
Het eylandeken ofte polderken van Stavenisse {nae dat die sommige
sc hr ij ven) wordt seer ghemindert ende buyten ghedyckt, 31 welcke doeri
soo groot was dattet by leans over Noordlbevelandt, ende aen ’t Landt
van Cats plach te streckene, ende over Duyvelandt.
De O u d e - P o l d e r - v a n - S t a v e n i s s e beslaat, volgens bet kadaster , eene
oppervlakte van 498 bund. 52 v. r. 79 v. ell,, waaronder 470 bund,
schotbaar- land; tell 24 h., waaronder 9 boerderijen , en wordt door
eene sluis, uitwaterende in het Havenkanaal, van het overtollige water
ontlast. Het polderbestuur bestaat uit eenen Dijkgraaf, eenen Ge-
zworene en eenen Ontvanger-Griffier.
STA VENISSE (SLOT-VAN-), voorm. kast. op het éil. Tholen,
prov, Zeeland, Tweede distr., arr.. en 2 u. 0 . ten Z. van Zierilczee,
kant. en 3-J u. N. W. van Tholen, gem. en 3 min. O. van Stavenisse.
Dit kasteel was in de zeventiende eeuw gestiebt, door H i e r o n y m u s
v a n T o y l l v a n S e r o o s k e r k e . Het was een oud kasteel, zeer regelmatig
gebonwd en rondom in zijne wateren gelegen. Het is gesloopt en daar-
van is thans niets meer aanwezig dan de stecnen muur , welke rondom
in het water Staat en de grond waarop het gebouw gestaan heeft, af-
sluit, als mede twee steenenpalen van het hek op ieder van welke een
Hercules-beèldje geplaatst is. De daartoe behoord hebbende gronden ,
beslaande eene oppervlakte van 21 v. r. 10 v.- ell., worden in eigendom
bezeten door den Heer Mr. C o r n Et is v a n b e r L e k d e C i e r c q , Advocaat
te Zierikzee.
STAVERA, Lat. naam van de stad S i a v o r e n , prov. Friesland, kw.
Westergoo. Zie S t a v o r e n .
STAVERDEN, meestal S t a v e r e n genoemd, bunrs. o p de Over-Veluwe,
prov. Gelderland, distr. Veluwe, kw., arr. en 7 j n. N. W. van Arnhem,
kant. en u. Z. O.-van Harderwijk, gem. en § u. 0 . van Ermelo.
Deze buurs. zoude , naar men wi l , deplaats zijn , waar v ó ó r d e i n v o e -
ring van het Christendom op de Veluwe , de godheid Stavo gediend w e r d .
ßudtijds béette zij S t e v e r e n en komt onder dien naam voor in e e n e n
giftbrief van 1046, gegeven door Keizer H e n d r i k I I I , waarbij het ten
dienste van de kerk van Utreeht wordt gevoegd bij het graafs. A m e l a n d ,
om te zijn een nieuw gebied van Deventer , binnen zijne eigene palen b e -
sloten. Na de invoering van het Christendom verrees aldaar e e n e kapel.
Den 6 Junij 1290 schonk de kapittelkerk te Zutphen aan R e i n a l d ,
Graaf van Gelre , het leeneigendom van de helft der gruit aldaar in
erfpacht. • Aangezien om dien tijd op de Veluwe vele lieidcvelden tot
bouwland aangelegd werden , had gemèlde Graaf het plan gevormd, om
bij zijne hofstede S t a v e r d e n cene stad te stichten, waartoe Koning Ro-
DotFhemden 16 Julij 1291 de vergunning verleende, alsmede om daann
dienstmannen, voogdmannen en allerlei soort van eigenlieden , uitge-
nomen die aan het Rijk hoorig waren, te ontvangen. Deze brief werd
in 1295 door A d o l f , Roomsch Koning, bevestigd. R e i n a l d , Graaf van
Gelre, schonk, den 13 Decemberl295, aan de kapel te S t a v e r d e n , tot
onderhoud van eenige Geestelijken, eenige inkomsten uit de gruit tc
Harderwijk. De gezegde R e i n a l d verklaarde den 25 Maart 1298 S t a v
e r d e n wel tot eene stad (oppidum) en verleende daarhij eenige vrijlie-
den aan hare ingezetenen, doch dit had geen gevolg cn S t a v e r d e n
bleef eene hofstede. Den 25 September 1299 ontsloeg de Hertog van
Braband , als Leenbeer van de Veluwe , S t a v e r d e n van allen leenband,
onder afwaebting der toestemming van den Bisschop van Utrecht, als
Opperleenheer, cn van den Keizer.
In 1307 gaf R e i n a l d , Graaf van Gelre, aan de orde van bet hospi-
taal van St. Jan van Jeruzalem eene jaarrente uit den hof en den mo-
len te S t a v e r d e n van twintig pond (20guld.), waarvoor de orde aldaar
twee Priesters en eenen leekbroeder zoude onderhouden.
Nadat in 1311 de Veluwe door de Geldersehe Graven regtstreeks
van den Bisschop van Utrecht ter leen gehoudeo werd, trad Graaf
R e i n a l d , in 1326, aan het bestuur, en bij gelegenheid dat hij met de
ridderlijke waardigheid bekleed geworden is, schijnt het , dat deze , voor
het eerst, in het zegel een waaijer van paauwvederen heeft opgeno-
men, zoodanig als de Kruisvaarders dien als eene krijgsbuit uit het Oos-
ten naar Europa hebben overgebragt; hij is van dien tijd af het belm-
teeken der Geldersche Vorsten gebleven. De waaijers vau natuurlijke
paauwvederen, welke .bij tournooi en ridderspelen als helmversiersel
aan het hoofdstel des paards moest dienen en welke 'het schildje met
eenen -leeuw met twee staarten omringdenwerden in S t a v e r d e n ver-
vaardigd en aldaar geleverd, waartoe de bouwman op S t a v e r d e n of
wel de bezitters van dat goed , tot aan de dood van Hertog A r n o l d
v a n E g m o n d , in 1473, bestendig wilte paauwen heeft moeten onderhouden.
— Men telt in deze buurs. thans 9 h. en 70 inw.
STAVERDEN of S t a v e r e n ^ voorm. kast. op de Over-Veluwe, prov.
Gelderland, dislr. Veluwe, kw., arr. en 7 | u. N. W. van Arnhem, kant.
en J ü. Z. 0 . van Harderwijk, gem. en \ u. 0 . van Ermelo.
Het was een zeer deflig gebouw; men naderde het huis längs eene breede
lange laän, met opgaand geboomte. Rondom zag men welige beplantin-
gen en uitgestrekte boschaadje. Het huis zelf werd omringd van eenen
wijden vijver of gracht. De toegang tot den voorhof was over eene steenen
brug, die op drie bogen rustte, en vier groote en zes kleine pilaren had.
Waarschijnlijk was dit huis reeds een gestichtvan de dertiende eeuw.
In het jaar 1521, werd S t a v e r d e n aan Hertog* K a b e l opgedragen ,
en naderhand wederom ter leen ontvangen bij den Erfvoogd tot Erkeleenls
H e n r i c h d i e G r o e f f , om het te bezitten vrij van aller kommer en te
verheergewaden met eene pluimstaart van twee witte paauwen-.
Het behoorde later aan den Heer B a r o n v a n H a e r s o l t e , die het groo-
tendeels heeft laten sloopen. De Heer J a n R u d o l f K e u p e r heeft S t a v
e r d e n in. 1835 van de erfgenamen van den Heer v a n H a e r s o l t e in
het openbaar gekocht, daarop een modern huis gesticht en het goed
aanmerkelijk laten verfraaijen.
Bij S t a v e r d e n stroomt een loopend water, hetwelk zieh uit de Leu-
venumsche-velden in eene beek vergaderd, de Leuvenummer en lager
de Hierderbeek genaamd, aan betwelk men eenige papiermolens heeft
aangelegd, waarin zeer goedschrijf- en ook ander papiergemaakt wordt.
STAVEREN, st., prov. Friesland, kw. Westergoo. Zie" S t a v o r e n .
STAVEREN, voorm. buit. in Twenthe, prov. Oterijssel, arr., kant.
au 2 u. W. van Almelo, gem. en 1J u. Z, van Wierden, bij Enter.