Men tolt hinnen Steenbergen 322 h. en ongeveer 1900 inw., die
jneest in den landbouw liun bestaan finden , en eenen steenen- en eenen
honten vvindkorenrnolen hebben.
Het voorm. S t a d h u i s , op de Markt, was een gebouw van eene zon-
derlinge gedaante en had vroeger gediend als tolhnis tot in- en uitklaring
de»1 koopvaardijsehepen. Hei is in bet jaar 1826 afgebroken. Het te-
genwoordige stadhuis Staat in de Kaaistraat en is een net vierkant
gebouw, welks frontstuk rust op vier zuilen, van de Corinthisebe bouworde.
Het prijkt met een rond koepeltorenlje.
S t e e n b e r g e n bevat de volgende militaire gebouwen : een Ar senaal ,
zijnde een groot liecht gebouw , in 1768 aangelegd ; een klein K ru id-
magazi jn en een Wa c h t h u i s , thans bij den conducteur der artil-
lerie als woning in gebruik.
Men heeft.te S t e e n b e r g e n ook een S a n t o o r voor de Br ieven-
p o st e r i j in de Kaaistraat en eene Bank van Leening.
De He r v orm d e n , die er 8150 in getal zijn , onder welke 260 Le-
dematen , raaken , niet die van het d. de Heen en omliggende landen
, eene gem. ni t , welke tot de klass. van Breda, ring van Bergen-
op-Zoom, behoort. Zfj- werd vroeger door twee Predikanlen bediend ,
thans echter slechts door eenen. De cerste, die in deze geineente het
leeraarambt heeft waargenomen , is geweest D a v id C o r n e t , die in het
jaar 1897 herwaarts kwani, en in het jaar 1620 gestorven of vertrok-
ken is. De eerste tweede Predikant was W i l l e m N a g e l , die in het
jaar .1689 herwaarts kwam, en in het jaar 1709 overleed. Na den
dood van den Predikant J a c o b u s P y l l v a n V e l s e n , in 1728, is er geen
tweede Leeraar meer beroepen. Het beroep geschiedt door den kerke-
raad. De K e r k, in de Kerkstraat, welke voor deReformatie aan den
H. S e r v a t i u s was toegewijd en destijds een kapittel van vijf Kanonniken
bad , was een groot en ruim gebouw , met eenen spitsen toren en van
een orgel voorzien. In deze kerk moet, volgens G r a m a i j e , de menschen-
vriend begraven zijn, die op eenen der kruistogten naar het Heilige
lan d , de boekweit uit de Levant naar Nederland heeft overgebragt.
Deze kerk is in 1834 door eene geheel nieuwe , op de zelfde plaats ,
■vervangen. Het is een fraai langwerpig gebouw ; de voorgevel bestaat
uit een frontstuk , rüstende op vier zuilen van de Corinthisohe bouworde,
waarboven een vierkante toren uitrijst , voorzien van eene sierlijke spits
zijnde eene open koepel, met pyramidale naald. Zij heeft een orgel
en is aan de Noordzijde met een fraai ijzeren bekwerk en overigens met
een steenen muur ornrigd , waar binnen het kerkhof ligt.
De Roomsc h - K at holij ke n , die hier 1870 in getal zijn-, onder
welke 1080 Cominunikanten , maken met die uit de wijken. Wel-
b e r g , We s t l a n d en Ou dl an d eene par. uit, welke tot het vic-,
apost. van Breda, dek. van Bergen-op-Zoom, behoort; door eenen Pas-
toor en twee Kapelaans bediend wordt en ongeveer 3800 zielen, onder
welke 2380 Communikanten , telt. De kerk, aan de markt, aan den
II. Gummarus toegewijd, is in het jaar 1830 nieuw gebouwd, ter ver-
vangingvande hier vroeger in de Fleeschhouwersstraat gestaan hebbendc
schuurkerk. De tegenwoordige kerk is een langwerpig gebouw met
eenen voorgevel bestaande uit een frontstuk, ondersteund door 4 zuileu
"van de Corinthische bouworde en met het woord Deo in gouden let-
ters. De kerk is voorzien van een orgel en een rond koepeltje.
Men heeft er eene St ads B u r ge r s c h o o l , zijndetevens eene Kost school
voor jonge Heeren , welke gemiddeld door een getal van 90 leer-
lingen bezocht wordt. — De kermis valt in den eersten October.
S t e e n b e r g e n is de geboortepl. van de Nederduitscbe Dichteres D i d e r i c a
A m a lia S c itum a n , geb. V e r r o o t e n , geb. 6 Februarij 1788, •{• 16 April 1841..
S t e e n b e r g e n leed nu en dan vijandelijke aanvallen, vooral gedu-
rende de Spaansche beroerten , en wisselde daardoor, ettelijke malen,
van eigenaar. In den jare 1877 viel zij den Staatschen Veldheer, van
Ch am p ag n ib , in handen , na dat bij er de Hoogduitsche bezetting had
uitgedreven. In 1883 trok de Hertog v a n P a rm a met zijn leger
naar Roosendaal om den Maarsehalk Biron slag te' leveren. De Maarschalk
, zijne aankomst verneinende, brak o p , met het leger, e n
week , over S t e e n b e r g e n - naar Bergen op Zoom. P a rm a zette hem
achterna, e n achterhaalde, tusschen S t e e n b e r g e n en Halteren , zijne
achterhoede, die zieh , wel twee uren lang , dapper weerde, tot dat
B ir o n , met de overige benden , haar bijspringen kon. Toen werd de
strijd eerst regt hevig. De Maarschalk , van het paard gevallen , brak
zijn been , en zoude gesneuveld zijn , zoo B a r c b o n , met de benden
des Prinsen van Oranje, en anderen hem niet waren komen ontzetten.
Het gevecht, dat op den 17 Junij voorviel, duurde tot tien ure des
avonds , met omtrent even groot verlies, namelijk van vier honderd
man, aan beide zijden. P a rm a en de Staatschen trokken beide des
anderen daags af.
In het zelfde jaar verzekerden zieh de Spanjaarden , door verrassing
van het stadje. Een aantal S o l d a t e n , van d e bezetting van Breda , zieh
in boerengewaad gestoken hebbende , geraakte er onder die vermomming
b i n n e n , en persten den s t e d e l i n g e n een aanzienlijk rantsoengeld af.
Zeven jaren daarna werd er Prins M a u r u s meester van , en b l e e f voorts
S t e e n b e r g e n in de magt- der Staatschen , tot in het jaar 1622, wanneer
het, na een kort beleg , aan Louis d e V e l a s c o bij verdrag overging.
Op nieuw kwam de stad in de magt der Staten , in het ja'ar 1629, en
is sedert daarin gehleven.
Bij den inval der Franschen in ons Vaderland , in 1798 , trad de Ge-
neraal Majoor S c hm id , die in S t e e n b e r g e n bevel voerde, den 26 Januarij ,
met den Generaal Le M a i r e , op ontvangen aanschrijven van hun Hoog
Mögenden, in onderhandeling. llij gaf die vesting, op eisch van
den Franschen Commissaris over, . den eed afleggende , dat de krijgs-
bezetting , voor de uilwisseling, niet tegen de Franschen zou dienen.
Den 11 December 1813 werd S t e e n b e I ig e n door de Franschen met stillen
trom verlaten.
STEENBERGEN, geh. in Dievcrder-dingspil, prov. Drenthe, arr. en
7^ u. Z. van Assen, judic. en adm. kant. en 1 n. Z. W. van Hooge-
veen, gem. Zuidwolde, 10 min. teil N. van Kerkenbosch; het midden-
punt der gem. met 20 h. en 150 inw. — In het najaar van 1838 is
de marke van S t e e n b e r g e n vrijwillig verdeeld.
STEENBERGEN , onbehuisde streek lands, prov. Friesland, kw. Oos-
tergoo, griet. Smallingerland, arr. -Ileerenveen, kant. Beetsterwaag,
onder Boornbergnm.
STEENBERGEN, geh. in het dingspil Noordenveld,, prov. Drenthe,
arr., adm. en judic. kant. en 3^ u. N. N. W. van Assen, gem. en
^ u. Z. W. van Roden; met 14 h. en 90 inw.
STEENBERGEN (AANWAS-VAN-), pold. in de heerl. Steenbergen ,
prov. Noord-Braband. Zie A a n w a s .
STEENBERGEN (DIJRAADJE-VAN-), dijkaadje in de heerl. Steenbergen,
prov. Noord-Braband, arr. Breda, kant. Bergen-op-Zoom, gem.
Steenbergen-en-Kruisland; palende N. aan Nieuw-Gastei, O. aan l)inle-
loon-en-Prinseland, Z. aan Nieuw-Vossemeer , W. aan Wouw.