22p D e m m m m
CAPUT ftölo: 56 Ut quid' enim Chiriftus , cum ad-
■ XVE hue infirme ejfemus, juxta tempus , pro tm~
Hom. s. 6. pj'ts mortuus eß i vix enim pro jufioquismo-
* i'iiur : nam pro bono forfitan quis audeat
mort. Commendat autem fuam caritaternDeus
in nobis , quoniam ft cum adhuc peccato-
res ejfemus, Chriflus pro nobis mortuus eft ,
57 multo magis jufiificati 57 fanguine ipfius ,
Chriflus fnlvi erimus ab ira per tpfum. Si enim cum
wortuus inimici ejfemus , vcconciliati fumus Deo per
pro omni- mortem W0§ mult0 magisftf reeoncilia-
* g ti 5 falvi erimus in vita ipfiùs . Tdem autem
5 Apoftolus in fecunda ad Corinthios ait c
?,Cpf.s.i4.Caritas enim Chrifti urget nos , judicantes
hoc , quoniam ft unus pro omnibus mortuus
eß, ergo omnes mortui funt: & pro Omnibus
mortuus eß , ut & qui vivünty jam nönfibi
vivant , fed ei qui pro ipfis 'Mortuus eß ,&
refurrexit . De ieipfo vero quid pronuritiet ,
ï . Tim. 1. audiamus : Fidelis , inquit, ferme, & omni
? St acceptione di gnus y quia Chriflus venit in hutte
mundum peccatores falvos facere, quorum primus
ego fum : fed ideo mifericordiam confe-
cutus fum , ut in me primo oßenderet Ckri-
fius Jesus omnem patientiam , ad inforrna-
tionem cor um , qui crediiuri funt illi in vt-
©mneçfub tam aternam . Sive ergo circutncifio , five
peccato, & præputium , peccato univerfaliter conclude-
omnibus batur, unufque omnes reatiis obftrinxerat ,
S??, & inter niagis minufque- impios nemo erat
pp] uit. qui poffet äbfque Chrifti redemtione falvari.
Quæ'redemtio univerfo intulit mundo
, & omnibus hominibüs indifferenter in-
<ç hotuit, 59 quandoquidem irr die quinqua-
gêfimo ab illo Pafcha , in quo fe- höftiam
Deo verus Agnus obtulerat y’cùm Apoftblî
& qui cum eis unanimes eraint ^reßletiSpit-
ritu Sàn&o Unguis omnium gentium loque*
rentur , cbnVeniebat excita' miraculo :diveH5
generis hominum multitudo, UfEvangelium
Chrifti in eis qui adèrant, tofus mundus
audiret. Confluxerant autem, ficut feriptum
jift, 2. 9. eft, Parthi, & Medi, Elamita, & qui inhabitant
Mefopotamiam, Judoeam & Cappa-
dociam , Pont um & Afiam , Phrygtam&
PamphyJiain , Ægyptiim '& partes Lybia ,
qua efi circa Cyrenen, & advena Romani,
Judat quoque, & Profelyti 1 Çretes & Arabes
I audientes omnes fuis linguis prædicari
magnalia Dei : quorum teftificatio ètiam in
cas gentes, quæ remotiores funt, longe la-
teque procurreret. Ad cùjus rei feffeéVunJ cre-
dimus providentia Dei Romani regni lati-
tudinem præparatam : ut nationes voeandæ
ad unitatèm corporis Chrifti j prius -jurfe
<5o unius confociarentur 60 imperii: quamvis
5d‘lta Quefn. & noviffima edit. Profperi utin
Var. 2. juxta Apoftoli textum . Al. Si enim.
57 Vat. 1. & 3.in fanguine .
58 Hie vox teconciliati omittitur in Vat. 1.
Mox idem codex in fecunda ad Qorintbios epi-
flola a it . ■ •
59. MS. Jol. quando in die *, & paullo pofl ex-
citata pro excita.
60 Quefn. in marg. Al. impietatis. Mox gratis
Cbnfii jam non contenta fit legitur in MS.
Jol. & forte melius.
G e n t i u m L i b . ' I I . 230
gratia chriftiana, non contenta fit eosdem CAJTjT
limit« habere-quos Roma ; muitofque jam ™U.
populos feeptro Crucis Chrifti ilia fubdide- Qratj£E
r it , quos armis fuis ifta non domuit . Quae chriftiani
tarnen per apoftolici facerdotii principatum latius im,
amplior fafta eft arce religionis , quam fo- perium
Hnpotefetis, ; T Z * *
C A P U T XV I I .
Pontificii
Flat‘tones j quibus nondum gratia Salvatoris Ptimatus,
: ; flluxit, difpoftto tempore voeandas ejfe
ad Evangelium.
QU.od fi Forte , quemadmodum quasdam
■ gent^s non ohm in confortium filio-
■ - ‘fiim Dei novimus adoptatas , ita et-
iam nunc in extremis muridi pärtibus funt
aliquae natioftes, quibus nondum gratia Salvatoris
illuxit : non ambigimus etiam circa
illas occulto judicio Dei tempus vocations
effe difpofitum, quo Evangelium, quod non
audierunt, audient atque fufeipient. Quibus
tarnen ilia menfura generalis auxilii , quae
defuper omnibus femper hominibus eft pr®-
bita, noil negatur: quamvis tamacerbo natura
humana vulnere fauciata fit, ut adco-
ghitionem Dei neminem cqntemplatio fpon- Temport
tanea 61 plene valeat erudire , nifi obum- sg. Leoni
brationerti cordis vera lux difeufferit, quam & Proty
inferutabili judicio Deus juftus & bonus, non
ita in praeteritis feculis , quemadmodum in ^ 'Scoti(
noviffimis diebus effudit. Unde & B. Apo- peraca],
ftolus Paülius • feribens Coloffenfibus , ait : ftini, uti
Myfièrium quod abfeonditum fuit a feculis fine libri
& génerationibuS ) nunc autem' manifeßaturrf^onttiCi
efi fdncbis -óz e'fus, quibus voluit Deus no-
tas 'facere divitias gloria Sacramenti hujus 63
in getttibus, quod eft -Chriflus in vobis, ci
C A V U T X V I I I . I
Prior thus faults abfeonditum fuijfe gentibus
myfterium de ipfarum vócatióne ad Evan-
gelium y non tarnen 'Prop het is .
NUmquid hoe myfterium etiarti Prophe- Propherl
tis ïncognitum füit j & illi per quos non igitt
Spiritus Sanftus loquebatur , ea quorum abtamyfterii
ipfis fiebat denuntiatio, nefciebant? Non
plane intelligendum putoj féd ipfis gentibus c
hóe1 abfeonditum fuifle 'myftèrium , quod Dominus
quando voluit, & qüibus voluit, re-
velavit. Nam de vocatione gentium., quae Row.^ti
non erant populus Dei, & 64 quibus prius 1 64
non mifertus eft, nunc autem miferetur,in
Deu-
61 MS. Vat. 1. quod multis mendis fcatet ,
omittit plene ; quod tamen adverbium omnia alia
exemplaria MSS. & imprefla exhibent. Dein eru-
dirt pro erudire^lendofe pariter praefert.
6% Ex MSS. & editis adjecimus vocem ejus ,
quam Quefnellos omifit . '
63 Apud Quefn. cum anterioribus editis deed
particular«; & dein pro in vo^/ihabetur in nobis
. Correximus ex noftris MSS. Vat. & Jol. ac
. noviffima editi Profperi.
64. Vat. z. quarum .
LA PUT
d XVIII.
■ i[el.
Ibid. 17.
mfeia 25.6,
«>=• 52. Il k . 54.15.
_ 6 9
CJee a. 23,
231 D e V o c a t . o m n ,
Deuteronomio ita dicitur : Et vidit Dominas
, & %elavit , & iratus eft propter tram
filiorum fuorum & filiarum, & dixit : Aver-
tam faciem meam ab eis, & ofiendam quid
erit in novijfimo, quia generatioperverfa efi,
6 5 filii in quibus, pon efi fides, in illis. Ipfi
in zelum compulerunt me in hoc quod non efi
Deus y irritaverunt me in idol}? fuisi ; & ego -
in zelum infitabq eos in eis qui nop erant
Wfi* y fuper genie infipiente irritabo eos. ,;È t
David haec de adqraturjs ' Deum omnibus
gentibus præçînit : Omnes gentes quafcumquo
Jecifii, vendent Ô1 adorabunt coram te , Do-
. mine, & glorificqbunt nomen tuurn K Ec ite-
rum ideip : p,t adorabunt eum omnes Reges
terra, omnes gentes 66 fervient ei . Ec i te-
tum : Benediqentur in ip fo omnes tribus ter?,
ra, omnes gentes■ magnificabunt eum , Ifaias
quoque fimilia annuntiat , dicens : Quoniam
erit in novijfimis diebus manifefius mons Domini
, 67 domus fa t in cacumine mon-
tium , & exaltabitur fuper colles ; & ventent
ad eum omnes gentes . Et iterum idem .* Et
façiet , inquit , Dominas Sabaoth omnibus
gentibus , in monte ifio bibent in j.ucunditate
Vtnum t ungentur unguento in monte ifio :
tradet hac omnia gentibus hoe enim confi-
Hum fuper omnes gentes. Et iterum idem :
Et revelabit Domtnus brachium fuum fanHum
in confpe&u omnium gentium , & videbunt
omnes gentes terra falutem qua a Domino 68
nofiro efi . Et iterum : Ecce advena ad te
per me accèdent y & ad te confugient. Et infra.
•* Gentes qua te non cognoverunt , tnvo-
cabunt te : & populi qui te nefciunt, ad te
confugient. Qfee quoque paria prophetat, dicens
: Et erit in loco in quo diftum efi eist
Non populus meus vos j ibi vpeabuntur filii
Dei vivi , & congregabuntur filii Juda &
filii IJrael 69 in idipfum. Et iterum : Mi-
ferebor non .dileSla , & dicam non populo
meo y Populus meus es tu-. & ipfe dieet, Deus
meus es tu . Sub Apoftolis vero cum ii
qui in Chriftum ex circumcifione credide-
rant, eos qui gentiles erant, dicebanturque
præputium , juftificationum gratiæ arbitra-
rentur participes efle non pofte , docet B.
Apoftolus Petrus, quam indiferetus apud De-
Tom. IL
G e n t i u m L i b . II. '232
um. uterque ,fit, pppuli^s,, fi in unitatèm fidex ÇAPUT
ambo cppyenerintf Çum.autem, inquit,cce,- XVM-
piffem loqui y decidit ‘Spiritus SanSlus. fuper
eos y ficut & in' nos, ip initiq . Recordatus
fum autem verbi Domini, ficut dicebat : Jç-
annes quidem baptizàvtt aqua , vos, autem
bapftytbimini 70 in Spiritu SanElo . Si ergo ■ 70
cam'dem gratiam dédit illis Deus ^ ficut &
I npfy.?i wdidirnifs; in Dominum J e s .um
Chrififm : ego. quis erarh qui pojfern prohibe- 15*14 -
re Deum ? His audit is tacucrunt, gl&rifi-
cayerunt Deum dicentes : EJrgo & gentibus
Deus poenitentiam ad vitam dédit , Jacobus
quoque Apoftolus de hac vocatione gentium
dicit : Viri fratres audite me . Simon narra-
vit quemadmodum primum Deus vifitavit fumer
e ex gentibus populum nominifuo, & huic
cçncordant verba Prophet ar um, ficut feriptum
efi : Pofl hqç revertar, <& rçadificabo taber- Amos9.1i.
naculum David quod cecidit, & diruta ejus -
71 adificabo, & erigam il lud ; ,ut requérant 71
ceteri hominum Dominum y & omnes. gentes
fuper quas invocattim eft nomen meum , dt-
cit Dominus faciens hac , Notum a faculo efi
Dorpipo opus fuum , §imeon quoque ille 5 72 l uc- z.t6.
cui refponfum erat a ' Spiritu Sanfto , «0» 7a
eum vifurum mortem priufquam videret Chriftum
Domini, de falute omnium gentium ,
quæ in Chrifto revelabatur, hæc dixit : Nunc
73 dimittis fervum tuum , Domine , fecün-' 73*
dum verbum tuum in pace : quia . viderunt
oculi mej falutare tuum , quod parafii ante
faciem omnium populorum : lumen ad reve-
Iqtionem gentium , & gloriam plebis tu a
ÎJrael,
C A P U T XIX.
Deus pro omni tempore vult omnes homines
falvos fieri.
74 T T I S & aliis teftimoniisScripturarum 74
jL 1 non dubie demonftratur iftam ditiftimam
, potentiffimam, benigniffimam:gratiam
, qua in noviffimo mundi tempore o- '
mnes gentes in regnum Chrifti 75 vóean- 7S
tur , prioribus fæculis in ocCultö Dei abf-
conditam fuifle confilio : & cur hac ma-
R ni-
<5$ Idem cod. Cf filii, in quibus non eft fides.
Jpfi &c. Mox MS. Jol. in eo quod : Vat. z. & in
hoc quod. Paullo poft Vat. 1. & 3. ac Jol. qui
non erant gentes.
66 Codd. Jol. & Var. 1. magnificabunt eum ;
ubi apparet faltusad ultima verba verfus fequen-
tis , qui omittitur .
67 ln MS. Jol. & domus Dei défunt ; & mox
verbo exaltabitur prætr.ittitur & .
68 Var. 1. & 2. ac editiones Profperi omit-
tunt nofiro .
69 MSS. Jol. & Vat. Z| ad ipfum .
70 Edit. Profp. delet in .
71 Vat. 1. retedificabo.
72 Idem Vat. x. & Jol. qui refponfum accepe-
rat: & poftea de falute vero .... bac dicit.
73 Edit. Profp. dimitte. Paullo poft MS. Jol.
parafti fecundum faciem , ac mox in revelatio«
nem . . . populi tui IJrael.
74 Mala divifione ac. interpundione non folum
dife'âum fuit in editis hoc capuc ab anteceden*
t i , cum tamen non fit nifi ejus conclufio; verum
etiam prima ejus parte afliitain fine capitis prae-
cedentis ufque ad verba abfeonditum fuijfe confilio
, interpofito titulo capitis xix. exordiebatur
ipfum capuc ab illis : Et cur hac manifefiatione:
quo fiebat, ut fenfus non facile polTet intelligi.
Neque enim anhnadvertebatur, infinitum nullum
pojfe regt a verbo demonftratur, verba autem in-
notefeit, & revelata non fuerit referri ad nomi-
nativum gratia: quae in poftremam periodum capitis
antecedents tradufla , exinde erant fupplen-
da . In MSS. nulla hujufmodi divifio eft , cum
finediftributione capitum textus continuer. Unien-
da quidem fuerant hxc cum antecedentibus : fed
ne-capitum, quae ex vulgaris citari folent, nume-
rus fine magna neceflitate varietur ; fatjs fit ad
hoc caput revocafle , quae ab eo feparari nequi-
bant, & interpun&ionem , quae minus congrue-
bat, fubmoviffe.
75 Quefnellus voctntur. Ex MSS.& edit. Profp.
correximus.