PARSII. dam effe Projefti federn. Stamus jgitur al-
CAP, I. terutri e duabus prioribus opinionibus; hif-
flue conje&uris con tentos nos effe oportet ,
Jonec lux major affulgeat ex ecclefiafticis,
quæ forte alicubi delitefcunt, monimentis .
An vero jure mérita utriufque illius provin*-
çiæ , Narbonenfis & Alpinæ, inquam , on-
dinationem fibi vindicarit S. Hilarius, fuh-
fequentibus fe&ionibus inveftigandum.
Unde tur-
barum ori-
goinVien-
nenfiPro*
vincia ^
C A P U T II,
Arelatenfem Epifcopum folida olim Narbo-
ne'nfis Provincia Metropolitan, merito jure
précipitas ejus partes fibi pofl dtvifio.-
nem vindicate. Ubi & divifio hac examinât
ur , Ó1 de Jubfcriptionibus prima Sy-
nodi Arelaienfis inquiritur ^
COgitanti mihi quo fato accident , ut
ex omnibus ecclefiafticis Galliarum
Provinciis una Viennenfis tot olim conten-
tionibus çoncufla fuerit, ut controverfiis,
.quæ inter illius regionisMetropolitanosaliof-
. ve Epifcopos variis fæcuüs exarfere , vix
tandem Synodorum fummorumque Pontifi-
cum au&oritas finem impofuerit, ftatim ve-
nit in mentem diffenfionum hujufmodi cauf-
fam & originem ex variis Provinciarum il-
larum divifionibus effe repetendam . Enim-
vero quia Ecclefia eft in Imperio, & sequi-
tati confentaneum olim vifum fuit primis
Ecclefiæ fundatoribus, ,ut x fecund urn civi-
* lium Provinciarum adminiftrationem eccle-
iïafticæ quoque Provinçiæ ordinarentur : ubi
aliquam ex illis unam in plures difpcrtiri
contigit Imperatorum edi&o, tunc qui Epi-
icopus erat illius civitatis , quæ novæ Pro-
vinciæ Metropolis fa&a fuerat in civilibus,
jnetropoliticgm ftatim poteftatem in earn ar-
xipuit, & antiqui Metropolitani excuflit ju-
gum propriæ Provinçiæ Princepsfa&us.Cum
autem nullte ufpiam Provinçiæ tot divifio-
num viciflitudiries paffæ fint, quot illæ an-
tiquæ Narbonenfis partes fubierunt , hinc
tantarum dilfenfionum origo fuit.
Sed altera ex parte antiquorum Metropo-
litanorum menti alte infederat etiam ante
Innocenta tempora , quod ifte Pontifex ex
fedis fuæ traditione, antiquorumque Patrum
fententia poftmodum fcripfit : quod nimi-
Innocent.- rum fecundum pnflinum Provinciarum morem
PP.ep.zo. Metropotitanos Epifcopos convent t or dinari ;
ad Aie x an- quod divifis impetiali judicio Provinciis, ut
drum -An- du a Métropoles fiant, non duo Metropolïta-
tioch.ep.a. debeant nominari ; quod denique Ecclefiæ
4°4* dignitati non congruit ad mobilitatem necef-
fitatum mundanarum Dei Ecclefiam commutari,
honorefque aut divifiones perpeti, quas PARS H
pro fuis caujfis faciendas duxerit Imperator. CAP. U
Hoc proculdubio fundamento nitebantur
Arelatenfes Epifcopi, ut eas omnes provin-
cias fuæ ditioni vindicarent , quas 2 ohm.
fubje&as habuerant, cum ex illis ünica Narbonenfis
folida conflata erat. Quod ut Ec-
clefiarum origin! magis conveniebat, ita etiam
rationi prorfus confentaneum elfe po-
fterio'ribus Ecclefiæ fanftionibus probatum
eft. Hu jus enim gratia canonem x n . con-
diderunt Calchedonenfis Concilji Patres ,
ne fçiffa in duas civilis Provincia impera-
tpria fanélione , in duos pari ter Metropoli-
tanos divideretur. Hinc } ut Gelafius Papa
I. epift. 13. ad. Epifcopos Dardaniæ adver-
fus Acacium CP* Epifcopum afferit , Urbs
-ilia regia non folum inter fedes minime nu-
meratur, fed nec. inter Metropolitanorum jura
cenfetur . Quoniam, inquit, alia potefias
efi regni facularis, alia ecclefiafiicarum dif-
tributio dignitatum.
Si igitur femel probatum fuerit , Epifcopum
Arelatenfém per ea tempora primatum
in Galliis habuifle, & Metropolitani honore
fuiffe decoratum, cum adhuc integra erat
antiqua Narbonenfis provincia , & metro-
politicis adhuc juribus in ejus partes , poft
divifionem fa£lam, potitum fuiffe ; jam non
erit quod Hilario çupiditatis nota inuratur,
aut'/velut alieni .juris invafor infametur .
Quod priufquam tentemus afferere , revo-
canda eft in memoriam multiplex Gallia-
xum divifio, qua earum ftatus, creberrimis
mutationibus perturbationibufque obnoxius
faftus eft, *
Univerfum Galliarum corpus in quatuor Divifio*
membra partitus eft primum Gæfar Augu- nés Gal-I
ftus, videlicet in Narbonenfem , Aquitani^liarumvaF
cam, Lugdùnenjem-j & Belgicam, quarum riæ.
fingulæ in ali^s poftmodum partes lucceffu
temporis fubdiyifæ funt pro variis occafio-
nibus ac confiliis . De tribus pofterioribus
partibus inquirere non eft noftri inftituti :
de fola Narbonenfi, agimus . Hæc igitur 3
iterum divifa eft in quatuor pro.vincias ,n.
Narbonenfem, Viennenfem , Alpes Mari- vincl^y
timas , & Alpes Graias. Tertio Viennenfis
fciffaeftin duas, Viennenfem fcilicet,& fe- '
cundam Narbonenfem , ex quibus & tribus
aliis, quinque Provinciarum corpuseffe&um
eft. QuartoTdemumremotis AlpibusGraiis,
ex quatuor reliquis 8c utraque Aquitanica
cum Novempopulania, Petronips Præfeélus
feptem Provinciarum corpus conflavit, cujus
conventum Arelate agi præcépit, acceden-
te poftmodum Honorii conftitutione an. 418.
Quænam porro quatuor illarum divifio-
num
E D I T O R U M A D N O T A T I O N E S .
I Gur id non credamus verum, patebit ex
Obferv. part. 2. -c. 5. n. 12.
.2 Hic præfumitur, Epifcopum Arelatenfem
fuiffe Metropolitam totius Narbonenfis folidæ,
antequam quinque , ac dein , feptem. Provin-;
ciarum. divifio fieret . Id autèm falfum oftendet
tum antiquior Narbonenfis divifio, quam
ftatuemus in Obferv. part. 2. c. 3. turn fera*
Metropoleon in Gallis inftitutio, de qua ibidem
agetur c. 5.. n. 1. & feqq.
3 Varias Narboneqfis. folidæ divifiones exa-
Gius exponemus ibidem ,c* 3* & exinde non-
nulla hic a Quefnello perperam afferta corrigenda
erunt.
849 P r o S. H i l a
AR$tt. num regnaret, cum primum religionis ac
tAP- H* difciplinæ fundamenta in his regionibus ja-
éla funt, non ita facile eft dècernere- Cer-
tum eft exordiis fidei longe pofteriorem ter-
tiam &quartam fuiffe: totaautem difficul-
tas eft de prima & fecundà . Immo qui
Chrifti fidem jam ab apoftolicis tempori-
bus prædicatam effe in his provinciis exi-
ftimant, dubitare non poffunt ;quin prima
divifio Galliarum ab Augufto fa£la adhuc
effet in integro , cum Prolemæus qui fub
Adriano & Antonino Imperatoribus floruit
poft annum 130. earn feqiiatur dHifionem
in defcriptione Galliæ. Sea quoniam longe
probabilior eft aliorum fententia, qui .Sul-
pitii Severi & Gregorii Turonenfis au£Îori-
tate duéli Ecclefiarum in Provincia Roma-
na conftitutionem ( de Lugdunenfi enim
traélu aliter fentiendum ) ad Decii tempo-
ra circa an. Ghr. ducerttefimùm & quiri-
quagefimum referunf ; inquirendum relin-
quitur, an eo tempore adhuc vigeret prima
Augufti divifio, quæ Narbonenfem inte-
gram relinquebat ; an altéra fucceflfiffet ,
quæ illam' in-quatuor pattes difpertierat.
‘certaæ- Incerta eft admodum1 hujus divifionis E-
s dm- pocha propter yêterum fcriptoràm filentium .
|}tusNar-Eam nonnulli ad Adrianùm feferunt, alii
|M ad Conftantinum , vel r ad Theodofium .
vinciæ, Adriano ■ vix poteft tribüi, cum Ptolemæus ,
qui fub ipfo & Antonino floriiit, Augufti
divifionem' fequatur in G^lli'arum defcriptione
. Eain Conftäritinö longe vétiiftiprem
pronuntiat Petrus de Mafca in differtatio-
ne de Primatibüs, de totius corporis Gal-
prw de liarum divifione differens. Efto, hocverüm
itcadijf. fit de quibufdam Galliarum Provinciis, qilæ
^Primat, ad rem noftram non faciunt ( fatetur enim
ipfe non ùno eodemque tempore in omnes
Provincias indu&am effe ) at de Narbonen-
fi nullum extat veferum teftimonium , ex
■ quo eam ante Conftantinum effe’ divifarn
vel fufpicaïi liceat. Quod enim profertura
4 clariflimo Præfule 4 ex fubfçrip'Wonibus pri-
mi Concilii Arëlatenfis, übi mentio fit Pro-
jibfcri- viufiæ Viennenfis, ut probet jam tune tem-
mm poris, hoc eft an. 314. Viennenfem a Nar-
Jilaten- bonenfi fuiffe diyulfam , nullius eft ( mea
■ Conci- quidem fententia , ) ponderi's. Valde ertim
i l ord° fufpicor eas fubfcriptiottes non eo modo eo-
Pe«us. que ordine, quo nunc exhibcntur, ab Epi-
feopis ipfis præfentibus effe fa&as; fed aliquot
^ poft annis ita effe ordinatas fecundum
Provinciarum, ex quibus Epifcbpi cbnvénérant,
numerum ; ut primum deferiberen-
tur h i , qui ex Romana Dicecefi, tum qui
ex Italica, deinde qui ex Gallicana, & ita
confequenter de aliis ; cui deferiptioni ordir
nandæ affumta funt turn alia quæ tune fü-
pererant monumenta, tum epiftola fynodi-
ca , quæ Epifcoporum eorumdem nomina-
continet.
Hæc noftra conjeéiura his nititur ratib-
nibus . I . Non ifta fuit Synodorum confue-
tudo , ut fecundum Provinciarum ordinem
fubfcriberent Epifcopi. Etfi enim non idem
femper & ubique mos invaluerit, plerum-
que hoc obfervatum e f t u t confecrationis
ordo teneretur : aliquando etiam Metropolitani
omnes primi fubfcripferunt, & inter
hos nonnumqüam amplitudinis ac dignitatis
fedium ratio habita , ut céteris præpone-
rentuf.
2. Varia eft admodum in Codicibiis five
MSS. five exeufis earum fubfcriptionum po-
fitio ac fitus. In quibufdam enifrt: pr&po-
nuntur canonibus1, in' aliis/ poftpbnuntur :
in aliquibus Concilio primo AreJatenfi j in
nonnullis feeundo, quemadmodüm; in Mer-
liniana, Cràbbiana, & Nicoliniana . In iif-
dem editionibus & aliis nonnullis , & ih
MSS. Cqdicibus Remenfi & ' aliis defigna-
tio Provinciarum & civitatum prædedit Epifcoporum
nomina ; in aliis, ut- in’ Gorbe-
jenfi Codice , quem Sirmondus fecutüs e ft,
his ilia fubjicitur. Quæ omnia innuunt ilf
lùm catalogum pännum fuifiê a Synodi aiiis
diftinélum, & a privato ho mine Confeftum :
qui quidem variis Jocis jadatus certam federn
nondum inVénerit.
3. Ita perturbato ordine jaeënt Epifebpo-
rüm nomina , ut fynodàlis ordo dici nequa-
quäm poffit. Cur enim Marinus-Atelaten-
fis , qui primus in-capite epifto& ffynodicæ
genùina afta continentis, inferibitur, non
item primus habetur fübfcriptus: in ^ cake il-
lius breviarii ? Cur Presbyteri ;a_ Sylveftro
mijfi quinto loeb fubfcribünt ? An qùiapoft
Epifcopos Dioecefis Urbicæ fubfcribere de-
buerunt? At Theodorus Epifcbpüs" •''Aq’uile-
jenfis , qui iftos præcedit, ex Italica1 Dioe-
cefi erat. Cur adhuc poft omnes duo provincial
Romanæ ’ Epifcopi^ & duo Presby teri
fubfcripti inveniuntur , a céteris ejufdem
Dioecefis Epifcbpis feparati ? Cur: -denique
tantum diferimen inter nomina epiftoîæ &
fubfcriptiones, immo & inter PröVinciarum
recenfionem? Ubi enim antiquæ editiônes
habent ex civitate Carpentoraco ,-• alite le-
gunt ex portuNicæenfi . Illæ unicâmAqui-
tanicam exhibent ; âliæ primam & fecun-
dam diftinguunt : in aliquibus fit mentio
proyinciæ Narbonenfis & civitatis Biterren-
fis'î de his nonnüllæ filent : quædam pro-
vinciam Romanam commémorant; quædam
minime: quædam Maffilienfem eivjtatem&
Epifcopum habent, de quibus nihii in aliis
legitur. Hæcprofeélo innuuntindiççm iftum
eo tantum confilio effe deferiptum , ut di-
verfitas Provinciarum , ex quibus congrega-
ta erat Synodus, infpiceretur : quem auftof
pro fuo captu confecit , & alii poft ipfum
pro fua etiam fententia, proque ætate, qua
feripfere , correxerunt, • prout divifio- Pio-
E D I T O R U M A D N O T A T I O N E S .
4 De his fubfcriptionibus, feu jpotiusde ca-
talogo Epifcoporum primæ Synodi Arelatenfis
ule agemus m Obferv. part. 2. c. 3. a. 14.
ibique omnes Quefnelli cavillationes cjisjiciçn-
tur. Inde etiam patebit, provinciamViennen-
fem hoc tempore, fuiffe dife<ftam a Narbonenfi.