f l « \
?,l i l
1 lil!
CAP,XIV. Deunt , cum ipfe dedcrit ómnia. in manibus.
& XV. porum.. É f idèm. de omnium rerum huma-
narum. profettu & defe&u difputans,omnef-
07 que mUtatioHes 9| ad. judicia. Dei refe-
Miii. 13» rens: Apud Mum eft\ inqü it, -fapientia &
fortitudo , ipf& habet co'nfiltüm & intelligen-
5,8 tiam. S i deftruxerit, ^>8 nemo. eft qui adi-■
f ic e tg f t ‘ihcluferit hominhm nullus-eft qui
dperidti S i continucrit aquas , omnta ficca-
buntuY'y f i emiferit eas ,fübvertent te Wam".
Apud ' ipjuifc'eft fortitudo & fapientia :: ipfe
noniit & deiipientem , I erna: qui t dectpi-
tu t; adducit’ conftliarios in Jlultufn fineïttj,
& judtccs'mftuporem.. Balfheum te gum dïfi-
folviiy pi‘êccingit füné reries- eoruYn . Dïfi-
cit faoetdótesinglorM, &■ optimates fupplart-
tat, commutans labium vtracium &■ doftrt-
nam fenum auferens, i effundcrtS' defpeftioném
fuper ptiitcipes , & eos'quvopprejft fueraüti,
* reietians,. Qui revelat ptofundd de tenèbrU
& producit in lucem ymbram: mortis . Qui
multiplicat: gentos , &petd*t èas, & fuèvdr-
99' <fas in* integrum. 99- reftitueti.: Qui imntutat
cor piincipum>. terra,, decipii eos, ut frü-
Jlra. incedant per invium tt: 'Fülpabunt quafi
*in-4emht.i$)£& non iwluee yj i & enare 'eos
faciet qüafivebrios :. Et iterurw idem diCefts
volüntatcm Dei irritam'effe non/poffe:: Ipfe
Jet-i}. 1,3.. enim ,, inquit,\folus-eJb,.. & nemo dvertere
a'irri pöteft' I' aogitatiohem ejusM: anima.' e'jus:
quodcutnque voluerit '3; hocfaciet.,'
. C A P U T XV.
Quod pars' hominum liberatur ,. afcribi non
■ patefi rneritis voluntatum, 'Veluti bonos ele-
ger'it. gxqtia ,, molos frdterieYit.
Non ex: T Ibetaftir pArs hominumv parte pereun-
mennsne- | 'A te ; & ïi hóé VólUhtaturft' meritis vo-
gleai vel luerimuö a fcribereïit malos1 neglexiffe grA-
eet 1" tia, bonos Ailtem elegiffe videatur, refiftet
lióbis innümerabilium caüfl» populorum ,
quibus per toe faecula-, 2 nulla cadèftis dö-
ftrinte *'a«ihurttiatió corufcavit ^ Nee melio-
rtfs füiffe1 ebrum pófterbs pofliihius' dicere;*,.
. dé quibüs fcriptum' éft :^ 'Gentiüiti1 pöpulüs 'y
qüPfed&bat in tenebris "f lüèerït vidit magnam ;
& feifetotibUs in tétiebris ütnbra mottis‘ ,
j.. ?et.i'9+iux 'wïd' efl tHis. Et ad qüö$! Petrus- Apö-
3 ftöliis dicit/ Vos autéin 3 gentts elc&ümy regale
fdo&dotium y geiï?} fqnSlit , pfpulus ïic-
quifitionisy ut virtutes dhnüntietisi ejtis qui
de tenebris vos vocavit in admirabile lumeh
G ê n t i ü m L i b . L ip o
fuum ; qui quondam non populus , nunc au-
tem populus Dei ; quorum aliquando non efi
mifhrtus, nunc atotem miferctur . Non ergo
meritis minorum tribuitur quod non me*
ruete. majorés .. Par enim impietas; &: patres
accufabat & filios., eademque ignorant
e cæcitas omnes fjmul in eofdem merge-
bat tfrmres Sed our illorum non : mifertus,
horum, fit mifertus DeuSi quæ fcientia com-
prehendere, quæ poteft inveftigare fapientia
l Latet dircretionis iftius: ratio fed non
latet ipfa difcretio - Non intelligimua judi-
cantem , fed videmus operantem^. Quid ca-
iumniamur juffitiæ occultæ, qui gratias de-
bemus mifericordiæ; manifeftæ ? 4 Laudemus
& veneremur quod. agitur, quia'; futum eft
aèfcire quod tegitur .:
C> A P U T X V K r
Expect quöd parium- patvulorum- älii adater-
nnm vitam y alii ad mortem 'atemam an-
1 te intelligentix ufunt' hinc migrent, oßen-
ditur inferutabilitas. divinorum judicio-
Ifa. p.
f i i S '
m i
CAP.XV.
& XVI. I
Cur Deus
quorum- [
aam mife. L
reatur,& I
quorumdam;
, noa
miferea-,
tur, occul. I
turn eft,
REfpice autem & ad univerfalem mul-
titudinem parvuiorum ,, in quibus ex-
cepto illo,.:quo.;'in damnationem'- nallcitur 5
genshumana, deli£f6 r nec prseterita poflunt
merita , nec futlira , cenferi w Ömnes enim
de quibus^ nunc, loquimur, ante ulium- m-
telligentise ufum, ante liberum, voluntatis
arbitrium , alii Ad aeternam beatitiidinem
regenerati y alii äd perpetuammiferiatn tranf-
eunt non renati .. Si originalem culpam fa-
teris,' omnis numerus- in reatu^eft- Si moralem
innocenti£tn quteris ,: 'omnis';fumma
fine vitio* eft.. Non invenit quöd < difeernat
humana juftitia, fed habet quod eligat ine^-
närrabilis gratia1 Dei.. 6 In abfeonditö eft
confilium, fed non latet donum ; y opus
exerit pietas caufiam obfcUtat pöteftas .
Sed tarn indubitabile eft quöd non videtur?
quam quod videtur: quia au6lori manifefti
operis1, negari confeflio etiara 8 ignotse non
poteft azquitatis.
C A -
Judiciui
Dei id- I
fer utabili
in difertfl
Æterna I
paryulo-1
rum fine I
Baptiftno|
decedeo-
• pY Qucftr. a i }udicia~dëfeYëtir. Przferenda' yi-
fa eft ieftio noftrorum codd. qufc eft item editio-
num Profperi.
98 Cod. Jol. & non eftt VqutZ’-~ »
. p9 Vat. l.vreflituit * Mox editio Quefn. & cod.
Camb. decipiet. Praetulimus leftionem- noftrorum
MSS.-Vat. Jol; & edit. Profperi.
X Quefn. in marg. Al. cognitionem . Dein vulgat!
boe-fiet. Magis placuit leftio MSS. Var. x.
Ä-Jft . ..... • ■1V*vV-.,
a Vox nulla deed in codd. Vat.- x. & Jol.
_• 3 Vat. ». . inferit!' verbum eftis * Paull’o poft
MS. Jol. & edit. Profperi in tarn admirabile.
4 Unicus codex Job- Lauda & venerare quod
agitur , quia tuum eft nefeire quod tegitur..
5 .Vat. x. genus bumanum.
6 Vat. x.- omittit hoc loco fequentia : In abf-
condito eft4 1 6 confilium fed non latet donum : quse
inferuntur cap. sp. ut ibidem adnotabimus.
7 Vulgo ante Quefn. legebatur m’x/f . In ^MSS.
Thuan. & Camb .opus excelfi, quam leflionem
probabant .editores S. Profperi . Qiielhelli' emen-
dationem ex editione Parif. i$6p. S. Ambrofii,
noftri codd.7 & Jol. confirmant .
8 Sic ex MSS. Vatt.-x. & 2. ex Camb. & Jol.
Quefn. incognita.
C A P U T X V I I .
Ex impiis î qui in extremis convey ft- falvan--
tur, oftenditur & gratia' fine meritis dart,
<& inferutabile ejfe Dei judicium.,
^ VUod fi & 'ad illos dirigas mentis in-.
B V ^ tu itum , oui; longam agentes in flagi-
ïitægra- " . tus. &, iceleribus ætatem , facramento.
tijE proba- baptifmàtis Ghrifti in ip(b-vitæ fine reno-
çjo. vantur,' & fine ullo fuffragio; bonorumope-
rum in regni; J cæleftis. confortium transfe-
runtur , quo intélleftu7 8 * divinum judicium
Comprêhendesf nifi ut indübitànteragnofcas.
gratuità efie Dei munera : & ficüt nulla,
fùnt; tam dete.ftanda, facinora , vquæ poflint
gratiæ àrcere donum , ita nullaJ poile tam
præclara opera exiftere, q ui bus h b c , _ quod
gratis tribuitur, per retributionfs judicium
non.dçbeatur ^ Vilefceret enim rçdemtio fan-.
ex guinis, CHrifti, nec mifericordiæ Dei hu-
s * manorum operum. prærogativa; fuçcumbe-
ret, fi juftificatio quæ fit per gratiammeritis
præcedentibus deberetur , ut non mu-
nüs largientiâ:,, fed, merces effet operands
Unde autem probafi 9 poffet , quod adeva-
cuandurn origiflale peccatum nulla idortea
effet indu'ftda- nifi & impii & faeinorofi
per lavaerum Chrifti affumerentur in re-
gnum, àgrtofcerentque- qui in. fuà juftitia
glodantur , quam. nihil dignum agere. poffinr
adoptibrie1 filiprum Dei r fi ad regeneratio-
nis non pérveriçrint facramenturncum ea-.
dem qua fceleftiflimi peccatorës conditione
’ tehèantürparés.1 futuri in 'fàtiéVifièatibne, 10
fi affuerit regeneration fimuhperi'turi, fi cef-
fAverit ablutio' .ViSi ergo etiam ex- nequifli-
mis in ipfô vitæ -éxitü gratia invenit quos
àdôptet, cum tàiiîën multi,, etiam qui mip
Ita potiores codices & editio Profperi.. Quefn..
cum MS. Camb. pojjit.
10 Al. fi affuit mijeratio: Quefn.. in margine.
MSS. Var. i* & Jol. fi dffuerit miferatio.
i t MS. Jol. fint.
-.•I-2 -Id MS. 'Vat. i. -hie noiatur . SR. In abf-
conditQ eft. confilium, fed non latet Dei donum:
qua» in aliis MSS. & editis ioferta leguntur fu-
pra cap.. 16.
13 Huic textuf prolixam adnotationem Quef-
nellus fubjicit his verbis . „ Exemplaria excufa
,, addunt continuo : Quo vita aterna fignificatur
aqualitas ’. & linea, fequenti , ubi nunc babe- .
„ rttus -f toiius diet óperartis aggregati: eadem ha-
,, buerunt ; totius diet Operartis exaquati . Quo-
, „ rum hoc depravatum, illud additum mihi vide-
a, tur ad mentem Joviniani haeretici , qui ,. ut S.
,y Hieronymus docet libro 'xi.. adverfus ipfum ,
,r omnia prxmia beatorum paria eflccontendebat.
„ Codices, enim Camb. &Thuaneus nihil amplius
„ habent, quam editio noftra . Et certe auftor
„ nolter parabol am iftam non eo fine add ucit ,uc
„ squalitateni zterni prasmii ex aequalitate denarii
,3 parabolici afTerat * immo de mercede eleftis in
,, cxlo folvenda ne verbum quidemtfed totus eft,
„ ut ex ilia parabola commendet gratia excellen-
iy tiam , quant tin conclufione vita, rionn'ullis im-
3, pertitur fummus Paterfamilias j & multimoda
33 vocationif variftafem ad unam juftificationis
» gratiam pertinentem, up etiam bi qui in mul-
G e n t i u m L i b . I . i$>2
nus pocentes videntur, doni hujus alieni 11 CAPUT
funt : quis hoc aut fine difpenfatione Dei x v **‘
fieri , aut fine profunda dicat zequitate de- 11
cerni ? Quod utique non ideo iniquum eft, Quod Dem
quia occultum eft, fed ideo arquum eft, quia
judicium Dei effe non, dubium. eft 12. Quod colwcrm*
enim ab illius pendet arbitrio,? qua fenten- jnipfo vi-
tia judicari. debeat, priufquam judicetur, in-- tz exitu ,
certum eft; cum autem res ad finem fuum aliis minus
venerit , ■ nemini liberum eft de exitu con- “e5®*
queri, quia certiffimum. eft nihil aliter De- fcrutabile"
um facere debuiffe quam fecerit.. Qui mul- eft.
timoda; vocationis, varietatem, ad unamgra- 12
tiam pertinentem etiam. ilia regula evange- Matt.zo.t.
\icz, comparationis. aftruxitqua oftendit pa-
tremfamilias. diverfo. tempore conducentem
operarios: vineae 13 fubpa&ione denarii ..Ubi
fine dubio hora undecima intromiffi in vi-
neam & totius diei operariis aggregati, ifto-
rum, de quibus nunc loquimur , prseferunt
fortem, quos ad commendandam gratis ex-
cellentiam in defeftu diei & conclufione yi-
tse divitia indulgentia muneratur , non la-
bori1 pretium folvens , fed divitias bonitatis.
fuse in* eos , quos 14 fine operibus elegit , Sine ope-
effundfens: ut etiam hi qui in multo läbore ribus elc-
fudarunt,, nec amplius: quam noviffimi acce-
peruntP inteJJiganr, dörtum fe gratia;, non **
operum accepifle mercedem.. Unde fi & nos
aaverfum patremfamilias murmuremus , eo
quod noviftime vocati 'totius diei operariis
15 exiequentur , nec: amplius triulta opera 15
quam pene, nulla mereantur , dicetiir nobis
quod imi eorum refpöhfum. eft1: Amice, non Mattb.io.
facio 'tibi injuriam-,. nonne ex denario convc- *3*
nifti mecuml Tolle quod tuum efi, &vade.
Volo autem-& huic novißimo dare ftetit &
tibi . Aut non licet mihi de re me a facere
quod\ Volo? 16:Aut' betilus tuus neqUam eft, ^
%Uia: ego bonus fum } Certe huic calumnia-
to-
,, to Iqfore fudarunt , nec amplius quam novijji-
„ mi acceperunt', intelligant donum fe gratia ,
„ non operum accepijfe mercedem ., In quo non
,, sequalitas gloria: , fed gratuitas gratia; ab eo
,, confideratur . Quem fenfum parabolae-1 hujus ge«>
„ nuinum efie & contextui magis confonum pro-
„ bat Corn. Janfcnius Gandavenfis. Epifcopus. ca-
„ pite 101. Commentarii in Concordiam Evange-
„ licam. t£ Lizc ille . Noviffimus autem S. Profperi
editor verba , qUo. vita sterna fignificatur
aqualitas, haud omittenda credidir propter edi-
torum Profperi & codicis Jol. au£loritatem . 1 Solum
ea uncis inclufit , & -Quefnelli adnotationetn
fubjecit . Retinuit vero totius diet, operariis aggregati
emendationem , quippe quam. in MS.. Jo-
iienffi invenit . Quefnellianam. le£lionem Thuan.
& Gambei-on. exemplaribus fulram etiam noftri
codices Vaticani confirmant ; & Joliano codici ,
qui unus movit editpres ■ Profperi , contraponimus
inter' ceteros antiquum Vat. 1. qui licet in ple-
rifque leftionibus cum Joliaoo ita conveniar, uc
ex eodem exemplo uterque videatur-exferiptus ;
inferta tamen in hoc. verba quo vita &c. haud.
quaquam recipit.
14 MSS. Var. x. & Jol. fine, operibus legis
elegit .
y 15 Edit! Profperi coaquentur . Confer adnot. 13.
16 Cod. Jol. An oculus tuur ; &t paullo poll
idem MS. cum Vat. 1. omittunt huju's , '