Aquitania pus, ut oblervavit Pagius ad an. 3 7 4 ' num. 9 * tob eodem Imperatore una tan-
quandodi-turtl erat Aquitania, quod patet ex infcriptione apud Gruterum CCCCXLV.
daas”1 8. Saturnimo Secundo V. C. Prefidi Provincie Aquitanice Magiftro Memo-’
y';£ ob Egregia Ejus in Rempublicam Memta D. D . N. N. Valêntihianus
E t Valens ViBores Ac Triumphatorcs temper Augußi Statuant fub Auro Con-
ftitui Eocarique Jujfcrünt'. Vides Saturninium Prefidem provincie Aquitanice
appellari, non yèro provincie Aquitaine prime, vel fecunde, quemadmodum
fcribendum fuerat , fi Aquitania turn divifa fuiflèt in duas ? Id multo eviden-
tius comprobatur ex S. Hilario Piétavorum Epifcopo, quæ urbs ad Aquita-
niam fecundam poftea diftinQam pertinuit. Hie enim ante Sextum Rufum feri-
béns librum de Synodis fub finem anni 358. in infcriptione eidem ,præfixa duas
quidem Germanias, Belgicas duas, & duas Lugdunenfes diftinguit, at unicam
provptciam Aquitdnicam , ficut & unicam Novempopulanam, ac Narbonen,
fçm unicam defignàf.’ DileBiJJimis Ô* beatijjimis fratnbus (S’ Coepifcopis provincie
Germanie prime & Germanie fecunde, & primé Belgtce & Belgtce
feéunde , Lugdunenßs prime , & Lugdunenfis fecunde , & provincie
Acquitanice, & provincie Novempopulane, *57 ex Narbonenfi plebtbus & Cle-
riHs Tolofams , & provinciarum Britanniarum Epifcopts Htlârius . Si ■ igitur
in- ;Sexti Ruft' ferie unicam Aquitaniam coboces, uti erat Hilarii tempore ;
quænam fueririt ante eumdem Rufum quinque provincial, manifeilum fiet. Ha-
bebis enim ■ Alpes maritima?, provinciam Viennenfem , Narboneafem , No*
Non tota vempopulanam , Aquitaniam. Quinque ergo provincial non e fola Narbo-
Narbon. henfi folidaà, fed ex Narbonenfi fimul & Aquitania coaluerunt . Neque ta-
fclida in mejj jja folidaiii Narbonenfem comprehenderunt, uti totam Aquitaniam : nam
SivoeciisGrajæ Alpes e fôlida Narbonenfi diflfeâæ, in Galbas proprie diflas, ut ex
compre- eôdem Rufp accepimus, traduftæ fuerunt.
henfa. 8. Hæc jporro quinque Provinciarum divifio Sexto Rufo anterior a Conftan-
Quinque fortaflis originem habuit. Cümque in hac divifione Aquitania Galliis an-
e(]-e'te açcenfita , ad has quinque Provincias conficiendas cum Narbonenfi çoaluerit,
yidetur & diftingui coeperit a Galliis j videtur Conftantinus univeriàs Gallias fecafîe in
Conflantî-partes duas, ita ut Aquitaniam 8c Narbonenfem Provincias in quinque Provin-
.. cias dilpertierit, Galliarum nomine relicto Provinciis ceteris, quæ antiquam
cefe ab"eo Belgicam, & Lugdunenfem comprehendunt , & inter has concludi voluerit Al-
conftitatæ pes Grajas, qu<e ad eas partes propius accedunt , Ita duas dicecefes conilituit
in Galliis. Galliis, qn;i’. in Notitia a Marchione Mafïèjo e vetuftiflimo codice Capitu-
»SiorVEepI P ^eronénfis édita defignantur, nimirum dioecefim Viennenfem, quæ quinque
S3. S4. Provincias eontinébat, cuique præerat Vicarius quinque Provinciarum laudatus
3 in lege 5. de Paganis an. 399. direéla Procltano Vtcario quinque Provincial
ruyn ; & dioecefim Galliarum in eadem Notitia Veronenfi defignatam. p qus re-
liquas Provincias comvieciebatur, cuiiiue alium Vicarium fiib Pradeclo .Prxto-
tfo 'Galliarum præfuiflè nihil dubitandum eft, ficut fub Præfefto Prætorio Ita-
lïx in duas dioecefes difpertitæ duo erant Vicariii-alter Urbisv, Italiæ alter.
Tres dice-'Cum Sextus Rufus initio laudati teams'tria Provinciarum corpora memorat ,
cefes fub Gallias cum Aquitania & Britanmis, tres dicecefes videtur innuere fub P.rae-
Præf. P. peQ0 pratorió Galliarum, quæ a tribus Vicariis regebantur. Concinit in hac
rum!1' triiim dicecefeon divifione Sulpicius Severus, qui fimiliteri diftinguit Aqiiitanps ,
Gallos, & Britannos: ubi Aquitanorum nomen aique ac Rnfus pro illis Provinciis
■ ufurpat, quæ Aquitaniam & veterem Narbonenfem compléxæ, quinque Provincie
aliter appellari folèbant. Clàrius in Notifia dignitatum utriufque Imperii harnm
trium dicecefeon diftinâio indicatur, cüm memorantur Rationales fummarum, &
Rationales rei privatæ qutnquc Provinciarum , Galliarum , & Britànniarum-
Notitia 9. Huic Vicario Galliarum, quern turn exftitiffe affirmavimus, objici poteft
dignîta- Notitia dignitatum, quæ dum memorat Provincias fub PræfeSo Prætorio ,Gal-
tumemenj jjarum ^ & per dioecefes quatuor ea ætate diftributas , nimirum per Hifpaniam,
Pcavica-,!per feptem Provincias , per Galbas ,. & per Britannias, tres folos Vicario®.,
rib Gai "Hifpaniarum fcilicet, feptem Provinciarum , & Britanniarum recenfet ; cumqoe
baram. Vicarium feptem Provinciarum nominat, non feptem tantum , fed decern &
feptem Provincias deferibit, ideft , omnes turn feptem Provinciarum, turn Galliarum
, ac fi omnes Vicario feptem Provinciarum fubeffent j ex quo npnnubi
erroj
, , t 7 .«ici. y. V£U tSN tJLl.1 . IOI4
errorem fuipicati in titulo fub difpofitioHe Vicarii feptem Provinciarum , corrigendum
putarunt fub difpofitione Vicarii decem & feptem Provinciarum.Sed
Vicarium quinque Provinciarum, quæ pofteâ feptem diâæ funt, fine ulla Provinciarum
Gabiæ attributione nominat lex i^. de Paganis: Vicarium autem
Galliarum adftruendum Notitia a Marchione Maffejo vulgata dubitare non finit
. In hoc enim monumento diftinéle nominantur dioecefes tres, nimirutri dix-
cefis Galliarum, dtxeejis Britanniarum 5 & dtcecejis Ve'ünrienfis, qux poftrema alias
vocabatur feptem \ uti tune erant ) Provinciarum. Hæ autem omnes dioecefes
erant lub dilpolitione Prxiecri Prætorio Galliarum . Quîévis autem dio®ce/is
nifi regeretur a Proconfule, qui vice ^làcra præfidens, a Præfeclis Prætorio ne-
quaquam pendebat, ut P. Jo, Antonms Blancus demonftrat ; Vicarium habe-
bat Præfeéto Prætorio fubditum, ut omnibus notum eft . Dioecefis ergo Galliarum,
quæ a Præfefto Prætorio Galliarum pendebat, Vicario non caruit. In
Notitia ergo dignitatum, ubi Vicarii Britannigrum, & feptem Provinciârum
notantur , foius Vicarius Galliarum per errorem omittitur, & fub difpofitione
Vicarii feptem-, uti dicitur, Provinciarum, perperam Provincial XVII. recen-
fentur , cum decem pertinerent ad difpofmonem Vicarii Galliarum ,
10- In hac quidem Notitia dignitatum , quæ poft Hifpanias Galliarum Præ-
feao fubjeflas confcriptai. eft, quatuor dioecefes non obicure indicantur , cum
fub difpofitione: Viri ïlluftris Comitis facrarum largitionum nominantur Rationales
fummarum quatuor , y Hiipaniarum , quinque Provinciarum , Galliarum ,
& Britanniarum 1 & fub difpofitione Comitis rerum privatarum ponunfur Rationales
totidem rei privatæ per Hifpanias, per G alitas y.-per quinque Provincias
, & per Britannias,. Hæ non Provincial, fed dioecefes quatuor fW - qua-'
rum fingulæ piures Provincias continebant. Similiter ergo fub difpofitione Præ-
fefli Prætorio Galliarum:quatuor Vicarii affignandi erant, Hifpaniarum fcilicet
, quinque vei feptem Provinciarum, Galliarum, & Britanniarum, Hæc omif-
fio Vicarii Galliarum in Notitia dignitatum aiiâoris imperitiæ, vei incuriæ
tribuenda eft, quern aliis quoque in lacis lapfum pluribus deuionftrare pofle-
mus. In Oriente fcripfiffe patet ex his, quæ de regionibus Conftantinopolita-
nis & Provinciis Orientis exa£liffime traduit. Cum pofro in deferiptione re-
giônum @onftantinopolis auflor memoret inter cetera regione I. & X: àomum
Placidie Augufte, quæ Conftantinopoli ’ exftitit ann; 423. & 424., regione autem
X. nominet domum Eudocie Augufte, quæ eodem an. 42g. Augufta a
Theodoiio juniore appebata fuit ; citius hoc anno hæc Notitia feripta diti poteft.
Cum veto auétor accprate defcripfit, quæ ad Orientcm pertinent • tum
vero quæ ad Occidentem fpeâant, ex memoriis, quæ feperit, fumta fu.ere :
unde non pauca mifeuit nova & antiqua, ac nonnuba prôdidit non uti tune
erant-, fed uti in ■ documentis anterioribus naflus eft'. Hlnc în Britariniis higni-
tates ac Romanas militias expreffit, quæ fuo tempore non exftabant, cum jam
inde ab anno circiter 409. Britanniæ a Romano Imperio fubduétæ fuiflent. Tre-
viros in Gaillüs pofuit, cum hæc urbs jaihdîu demolita fuiffet, 8c àlîâ eiufmb-.
di fimiliter notavit, quæ hic appendere necéilè non eft. In hac ergo hominis
de rebus Occidentalibus minus exafla deferiptione, H Vicarium Galliarum non
invenimus, nihil movere poteft, quominus ea bipartita Gabia'rum divifio fiib
duobus Vicanis quinque Provinciarum (quæ poftea feptem diftæ funt ) & Galliarum,
quam conftituimus, Conftantino tribuenda credatür .
. H. Hæc fatis de hujufmodi quinque Provincihrum pàrtitione': qüte vîghit ad
Valentinianum primum - uique, lub quo Aquitania in diras Provincias diileéia,
ut ex Sexto Rufo intebéximus, ex quinque Proviriciih^ïhx ëvàlèrüht. Cum porto
Ammianus Marcellinus, qui fub Theodofio primo fcripfit, duas Narbonen-
ies appellet, uti duas item vocat etiam Concilium Aquilejenlè an. 381. in epi-
ftola ad Epifcopos Provincie Vtennmfmm & Narboncnfium prime '& fecunde
; tertian hanc divifionem .paubö póft Tecündam fuiffe induflam agnofeimus,
ex qua eædem. Provincial,,(eptem., fif l* fuerunt : & hæ quidem font ibe'feptem,
quæ in .Notitiis recenfentur. In Notitia Provinciarum ;e' MS. Verpiienfi édita
per Marchionem Maffejum ■ fie | Dioeceftf Biennertfiff lège. Viepnbffif) Sabet
Provincias feptem. Bietinënfis Ç lege Vtgnhenfiiy) Narbonenfis prima l Narbo-
nenfis feftinda , Novempqpuïi , Aquitania prima , Aquitania fecunda , Alpes
Tom. U. V uu I P martdell’
efter.
Polit, lib.
2. c. 2.
S.7- A 1-
Notifia,
dignitatum
ubi j.
& quan»
do lcri-
pta.
Notitia
circa- res
Occident»
minus ;
accurata.
Sex Pro»
vine, divifio
fub
Valenti-
niano I.
tom. 2.
ConciL
pag.1178.
Septem
Provinc.
divifio
fæculo IV«
aflignanda.