D E M I R A C U L O
S. G E N E S I I M A R T Y R I S
A R E I. A T E N S I S
S É RMO SEU N A R R A T I O
S. HILARII EPISCOPI ARELATENSIS
B ex S urio die xx.v% AuguJli^r
OPera Del narrare honorificum eft : er-
■ go- opéré pretium eft miracala difti
operis ad S. Martyris Geïfefii gloriam referenda
narrare. Natalis enim ipfius die fre-
quens illein civitate Arelàtenfi eaûis, pan-
tis abrupt! pcricuio , urbem totam nimio
tremore concuffit, & animis fiibiti payori’s
difcrimine concuffis , foJeWnitatis l*titiam
xecepta- falutis gratia lætiorem reddidit ;, jü-
cunditate duplicata. Namquum qüos'mfec
celebritate plus ètiam , quam; fUOs Arélas
populus coegiffet , quorum in ilia die gau-
diis ipfacivitas angufta erat, femitæ& fpa-
tia camporum,■ furgenCe in agmine, & la-
borantibus fua cunftis denfitate îbat m uf-
teriôris fluminis ripam , in honorem Mar-
tyri», Chrifto devotus exercitus- cum caris
conjugibus, dulcibuspignoribus, pluraiimul
bénéficia habere, feftinans . .Nec contentus
uno in loco vota perfundere 7 in Ecclefîa
pervigi! , antelucanus ad locum radis; &
ianguiriis feftinabat ■: item ad fepulcrum' gau-
diorum immolans; hoftias,, quafioccupaturus
aurés Martyris properabat. Nec clericorum
officia fqlemniter ordinata , nec ipfum de-
nique lucis1 tempus expedlabat. Splendor liquidem
feftivitatis , collucente urbe tota j
omnem omnimodis pepulerat noctis ■ horro-
rem. Interim via ilia navalis, qua inter
confcederatas fibi urbes , illius terribilis Rho-
dani terga calcantur, fubito , aut fub in-
jufto fafee , aut nimio materiarum pondéré
, aut per obliquum amnis illapfum prôna
diffufa eft. Incertum eft quo cafu : cer-
tum tarnen, cujus infidiis pretiqfum onus,
hoc eft fidelium rurtnam ■ in mediis fluélibus
male pendula ftrata iepofuit, adftante me ,
quod veraciter loquor, & pedem âb ipfo ,
ut ita dixerim , ponte referente. Magnus il-
lico fragor populi tam ruentis , quam cir-
cumftantis exoritur : pavor tota urbe per-
currit: hic conjugi, ille filiis, alii propin-
quis, alii amicis : omnes fimul diverfis af-
feéïbüs metuunt: qui pârum, civibus.
Inter h£c fan&æ recordationis Antiftiti
Honorato, quo tunc ille populus paftore
gaudebat, uni quidem pro omnibus metuçn-
ti •, omne trladis pondus -incumbit : qnos tune
illa.pietas ftimulos accepit ?, quam fubita
animi ægritudine ægris præflô fuit ? Ere&is
confeftim ad cælum oculis, intentione cordis
luminibus exequata, ita a nobis erreum-
ftantibus mentis exceflu totus abfceffit, 'ut
nçmo dubitaret, quin. tribunalibus Chrifti
cum S. Genefib opern præferitis mâli impetraturus
adftaret. Agebatitür interim grandi
tumultu miferanda naüfragia : mixti ho-
minibus phalerati equi j impedito indignant
tes natatu, altis pe&oribus crura innotabant :
quidquid obviui^i fuerati feu admoniti peri-
culo j feu pavidi inftinélü^ proculcantes pa-f
vida viftute: impliciti-caris oneribus ma-r
trum ulnarn , & preffi caucis matronalibus
famuli, & tota itineris fui immixta frag-
minibus pompa folemnis. Nemo hoc loco
malus interpres occürrat , nemo tantam
Martyris gloriam malîgha' àbtreftatione ob-
feuretj & ripæ vicinam turbâm nullus al-
leget J nemo vadis exceptos alférat, quospa-
lam dextera divina falvavit Depreffa per-
egrinorum mercibus , qüotidie iisdem ripis
inæftimabilium onerum naVigia junguntur :
navem illic ferendis pontibus taniquam )<i-
cerè fundum defperaret aggeribus, ordinatio
antiqua conftituit. Tantum cum hoc vailp
gurgite ftipati populi pondus expofuit ,
quantum’ lofrgiffimis validiffimis eodemque
confra&is pôndera trabibus accéperat.
Occürrat riünc animis atque oculisiftare-
plicantium , -fimul totum Rhodànus ^ ruina,
naufragium, implicarida turba mifero-
rum diverfa, in unum d-iaboli infidiis con-:
gloimerata pernicies. Nihil periculo defuit
ut ad gloriam-Martyris ml deeflet . Qian-
do enim alumnos ipfius mergeret fluvius ,
quem ëodem .die piis natalibus^.confecraffet ?
0 magna Dei gloria ! Eriipit ;e- vafto gurgir
te ’gloriofus exercitus. ■ Jordanem iterum cre-
deres, rupto divinitus amhe patùHfe : aut
. iterum maria, populo.. Dei ,< fient fub_ Moyfe
quondam duce, in virgæ imperio iter inter
fluenta folidum præbuiflfe . Neminem
ruina quaffavit, neminem. gravatum vefti-
bus fiuvius involvit, hemini hauftum fumn
fluvius incefl.it. Illæfos ornnes, atque inco-
1 urnes : ver nacula, ac familiaris ripa fufee-
pit. Pompa omnis , fieut ihgrefla fuerat ,
egrefla eft . Materfamilias ex profundo fa-
mulorum fuôrum cervicibus mobilium cubi-
culorum fecreta viderunt. Compta; in ho.-
norem Dei vîrgines , nulla- fluitantium mo-
nilium detrimenta fenferunt : acus iple, ut
ita dixerim, ficut affixæ fuerant materni.s. minibus
, hæferunt . Nemo. damnum aliquod
rei, nèmo difpendium fâlutis accepit. Oc-
currunt pignora cara pignoribùs: unufquif-
que proximum. fuum, cui plurimum timuer
rat, lætus ampleftitur. Cujus hic nifi Chri-
fti perrinterceffionem Martyris fui præfens
virtus operata eft? Convenit utique Epifco-
pus, Marty rem ,,&.Dominum Martyr . O-
ftenfum eft falute dignum fidelis populi of-
ficium . Et denique plurimi ( quod mecum
forfitan , & cui feciftis agnofeitis- ) illico ,
ne vel leviter turbare dèvotionem fanftam
liceret inimico, veftibus ut èraht madidis
navigia confç'endünt , & matutinum rigo-
rem fluvii fpe fervente contemnunt : fefti-
n i , quo jintenderant, ad lôcijm fcilicetcæ-
dis, animo viftore perveniunt , alacritate
jnajori poft periculum recens vpta fufuri .
O dignte audiri preces ! quæ rlo'n fra£fæ,in-
juriis,- imputare nefciunt quod periclitati
fut?t ;
373 D e M i r a c u i
funt : grates referre fciunt, quod evaferunt.
Omnes gaudio tripudiant; affiftunt denique
folemnibus læti, interfuifle periculis juvat .•
quia confpicabile interfuifle miraculis ; tan-
ti cuique fuit de falute dubitafle , ut falu-
tem fuam mirabiliter acquireret . Integro
fuorum numero Honoratus Paftor exultât :
qui quidem hæc manu politiori , majorique
gratia manfuris perpetuo fæculo feriptis man-
dare potuiflet, nifi divini muneris confcius
in legatione S. Martyris particeps defigna-
tus , quod fe Præfule Dominus hæc contu-
Jiflet, infolentius exultare timuiflet. Et quidem
ad nos beneficia per plures diffufa perveniunt.
Ceterum quanti in fe privata co-
gnofeunt ? Quod foh Deo adfcribimus, qui
omnium conditor, &; confcius colitur 8c
vivit cum Filio, & Spiritu Sanfto per in-
finita fæcula fæculorum • Amen .
i E P I S T O L A
S. H I L A R I I A R E L A T E N S I S
E P I S C O P I
Ad S. Eucherium Epifçopum Lugdunenfeqi.
1 Domino beatijfimo, merito fufeepto & fu-
feipiendo & in Chrifto devinftijfimo Papa
Eucherio. Epifcopo Hilarius Epifcopus *
CU M me libellos tuos mecum relatu-
rum præcedentibus litteris indicaflem ,
3 înftantiam & exaftionem pueri , quem
miferas, lentare nulîatenus potui. 4 Emifi
itaque florulenta beatitudinis. tuæ opera, non
parum anxius . ne needum 5 .defcripta tam
jugiter, tam graviter ruentibüs imbribus la-
befaftarentür'. 6. Percurri ea femel tantum,
univerfa miratus , Concédât Dominus , ut
fpeciofa hæç in, Chrifto 7 Inftru6Honum no-
ftrarum gloriæ tuæ opéra, te in paginistuis
duce, aiiquando 8 pereenfeam. Hoc unum
precor, ne me diu his Inftruftipnibus frau-
dari feras % fed unum me de juvenibus tuis «
'Tom. IL
.9 quorum ha»c eruditioni ordinafti , ha-
bens , eo inftantius habere me htec veiis ,
10 quo me magis juventutis retia premunt.
Memorem te mei Dominus ad profe&um
Ecclefia; faz dm fervet, beatiflime Papa.
i S A N C T I H I L A R I I
V E R S U S
I n N a t a l i M a c h a b £ o r u m
M AR T Y RU M .
R EXfuitAnüqchusSyriaditiftimusolim ,
In cujus regno mater natique 2 fuerunt
Septem , ut fama refert , de fanfta gente
creati :
Quos cura 3 egregii generis meminiffe ju-
. bebat ,
Et legi fervire data : fic namque volentes
De populo, meliore >Dei Jua jura teneb ant.
Rex avidus mutare fidem y mutare timorem
4 / uftorum voluit r populo ut mifceret inïquo
Pramia promittit matri ? promittit 5 &
aurum,
Et quidquid pojfet toto conquirere regno,
S i modo mutaret mores fenfufque priores,
Cogeret & natos alios fibi fingere mores *
. lila negat , tacitumque premit fitb carde
dolorem,
Hanc pofiquam $ nullis potuit corrumpere
verbis,
Tentavit primum tormentis vmcere fa v is .
Pertulit illa 7 tarnen gemitus , & tvtftia
Regis
Yerbera non timuit, 8 Viclum fe vidit ut ille :
Heu quid agaml dixit. 9 Vincis quodfe-
mina Regem l
Non tarnen ejfugJes: plus efi quod 10 du-
ret dolebis K
In natos favibo tuos, licet improbaperfles :
A*/2 eer te rat tone meum 11 fanabo dolorem.
Suflulit illd manus, calumque 12 afpexit
in altwn.
C c Emi-
X Hase epiftola recognita & emendata eft aD.
Joanne Salinas ex MS. 186 S. Crucis in Hie-
rufalem .
2 Hjc titulus defiderabatur in editione Quef-
nelli . Supplevimus ex Bibliotheca Parrum edi-
tionis Lugdunenfisi & ex MS. Crucis in quo
etiam cootinentur libri Inftitutionum Eucherii .
In hoc codice pxo .äevinSiiJßmo habetur deviRif-
fimo.
3 Ita ^ex eodem MS.. S.. Crucis D. Salinas ;
cum editi, praeferant. i. jnflante exaSUone pueri ,
quem miferas , .le&itare nuklatenus potui.
4 Libentius legerem Remifi. Idem Salinas.
5 Ita Salin- Quefn. fertpta .
6 Defiint haec in MS. S. Crucis ufque ad miratut
.
> iiaoemu ! 4UU Duincrii
-------uuw uuu iuiuuHiuuuiu icu im mu n e
” num,, qups hic defignari nemodubitaverit, quoi
s» que lnnuitad utrumque Eucherii filium feripte
•’» ab «o fuiffe, tametfi Salonium unum nominell
55 Inftruftionum Codices.. “ Quefnellus.
o_Siç cod, S. Crucis & ex eo Salinas,. Alis
eamoncs perfentiam . Poß pauca Inftru&ionibu
fcripGmus ex eodem MS. Al. InflitutioniSus.
9' Secuti' fumus leftionem Salinas ex eodem
codice . AL quos bac. eruditione ornafti , Poll
nonnulla adjecimus b<ec cum laudato codice .
10 Idem cod. avi jenium juventa imperitia
premit.
X Titulum MS. Floriacenlis exhibemus.
2 Ita ex eodem cod. Alias perperam fuijfe.
3 Volga« ajfidui . Praetulimus hic leftionetn
laudati MS. in quo mox pro jubebat legitur vi~
debat . . .
4 Sic idem cod. Male in vulg. Voluit , & ut
populo pariter mifceret iniqtto .
• 5 Vulg. dr ill is : & poftea totum perquirere
regnum , Si demutaret mentes . Codex Eloriac.
melius.
6 Ita idem cod. Vulg. nulla, potuit compellere
prada.
.7 Cod. Flor. graves gemitus.
8 Idem cod. Vi&um ut fe vidit at ille .
p Vulg. Vtncor , quid plura ? dolendo. Melior
MS. Flqr. leftio .
10 Iidem vulg. plura.
xi Cod. Vlou fatiabo •
12 Vulg. infpexit in altum, emit tens gemitus ;