CAPUT menta non unius tantum fam ily paucifli-
XIV. mos tunc homines, fed in îpfis omnes eo-
rum porteras imbuebant : ut quod eruditio-
ni impendebatur parentum, profteeret feien-^
tiæ filiorum. Jam vero procurrente huma-
Gen.u- 3. propagations augmenta , cum ipfa
4* mortalium numerofitas de fuis multiplica-
tionibus fuperbiret , & fecundum elatioms
Confafio fuæ altitudinem i cælo cuperet molem îm-
linguarum. modicæ exftruftionis inferere , quam mirabilis
erga cohibendam banc infolentiam fuit
divinæ cenfura juftitiæl Quæ unam illorum
populorum loquelam notis fibi invicem fi-
enificationibus confonantem, feptuaginta &
duarum linguarum varietate çonfudit, ut &
inter diffonas voces operantium pereunte
Lingu* concordia , infanæ ' molitionis 44 machina
72. ex con- fa iveretur 9 & habitando orbi terrarum da-
tulione or- inCQjas majæ congregationis opportuna
44 difperfio. In ifto autem opéré providentiæ
Dei præordinabantur miracula gratiæ chri-
ftianæ, quæ omnem hanc difperfionem in
illius ædificationis erat çoaptatura compa-
gem, in qua omne genu fle&itur Deo, &
Epb.i, 6. ûmnts lingua confitetur quoniam Je fus tnglo-
Pbthp. z. rja Dei p atris 'ß '
Hanc latitudinem gratiæ in- plenitudine
difpofitorum temporum revelandæ fafta ad
Abraham promiflîo Dei , fignis jam lucu-
Gen.is, s* lentioribus indicabat , quando duplex ejus
fuccertio, filii fcilicet carnis j & filii pra-
miffîonis, multitudini arenarum compara-
batur & fiderum , & vir fenex per anno-
fam uxoris rterilitatem ab fpe jam prolis
alienus, credebat laudabili fide per germen
unius filii patrem futurum efTe le mundi ,
profpiciens ilium in femine fuo., immo con-
fpiciens, qui. dixit : Abraham diem meum
Joan. 8.56. v id i t , & gavifus efi. Qua fide Abraham
Ä0OT.4.10. cum juftificaretur, nondum mandatum cir-
cumcifionis acceperat, fed cum effet in præ-
Fides Abra-putio naturali , reputata eft fides ejus ad juft
® * ftitiam. Et eadem fides fignaculum circum-
45 cifionis 45 accepit in eo corporis membra,
per quod fernen procreationis perventururn
erat ad earn carnem , in qua ; fine carnali
G E N ' T iU M L i b . I I . 2 26
tam pauci fuerunt, ut vix cognofcatur an ÇAMJT
fuerint. Neque ob hoc excufabiles 47 ^ •
nationes, quæ alienata a converfatione lfrael, I2>
fpem non habentes, & fine Deo in hoc mm- 47
do, fub ignorantiæ tenebris perierunt, quia
hæc abundantia gratiæ quæ nuric univerfum
mundum rigat , pari antea largitate non
fluxit.,
CircurociGofe m ine Dei Filius, Deus Verbum, carofie-
cur Abrahæ ret, ac de Abrahæ filia Maria Virgme na-
mandata. fceretur, affumtis omnibus in hujus nati-
Pauci fide- vitatis consortium , qui in Chrifto 4<5 per
les inter 5pirjtum fan&um regenerati , quod Abrar
fempore le- ham credidit, credidiffent. Hæc. autem fi-
gis veteris: des, antequam, veniret hoc fernen, de quo
infidèles Abrahæ di&um eft: In femine iuo benedi-
inexcufabi- centur omnes gentes terra : intra unius ftirpis
lcs • populum contmebatur , vigente apud veros
Gen.iz. 3. jcrae]itas fpe redemtionis noftræ . Quoniam
4 etfi fuerunt ex alienigenis, quos temporibus
legis veritas illuftrare dignata fit , tarnen
43 Vat. 1. propaginis.
44 Idem MS. maebina folvcrentui . Aliquanto
poll pro coaptatura al. voCatura .
.4$ Ita melius vifum eft ex quatuor codd.duo-
bus Vatt. Jol. & Camb. al. acceperat.
46 Voces per Spiritum fantlum defunt in MSS.
Vat. 1. & jol.
47 Prsferimus funt cum MSS. Vatt. 1. 813. ac
C A P U T XV.
Meliora non nafei nunc ingenia, quam ante
Ckrifii adventum : quintmmo tempore ad-
ventus Chrifti inventa efi irtiqüitas robu-
fiior, ut gratia Dei manifefiaretur.
ADhibita enim femper eft univerfis lj°“ fidtn^ui-
minibus quædam fupernæ menfura do- bufdam ad
ftrinæ, quæ etfi parcioris occultiorifque gra- remedium,
tiæ fuit, 48 fuffecit tamen, ficut Dominus omnibus
judicavit, quibufdam ad remedium , omni- imo'
bus ad teftimonium : ut non dubie, fed evi-
denter appareat , quod nifi ubi abundavit ^
peccatum, fupèrabundaret & gratia , nunc
quoque univerfum genus humanum iimilis
çbcæcaret impietas . An forte, ut plerique
garriunt, meliora quam veterum ingenia
noftris fæculis orta lunt, & aptioresdivinis
donis animas tempora extrema pepereruntf
Quod etiamfi ita effet , ad bonitatem id re- Q.uod Plu'
ferendum effet au&oris, qui vocandis ad vi-
tam æternam populis ea quæ non renite- nunc qUam
rentur , corda finxiffet . Sed nihil prorfus ante incar-
no vatum eft in generatione carnali, neege- nationem,
nerofior avis minorum orta fucceffio eft : non eft ad
cum potius in hominibus illius temporis ,
quo mundi redemtor advenit , quanto erat ny refe.
propago tardior, tanto fit iniquitas inventa rendum .
robuftior. Probavit hoc Judaici furoris im- obRinatio
pietas ; & quam apta Evangelic Chrifti Judæorum
fuerit ilia generatio , non fojum populi , |?harjjJjCntu
fed etiam Scribarum & Principum ■ ac Sa-
cerdotunj corda, dpeuerunt . Quibus parum
fuit in Agnum Dei tollentem 4^’ peccata 49
mundi, contra teftificationem Jegis, contra J°an' •
oraqula Prophetarum , contra divinarum expérimenta
virtutum ,. feditionibu&j.contume-
liis , fputis, alapis , colaphis , lapidibus ,
flagris, & ad poftremum Crucis atrocitate
fæviffe , nifi etiam telles refurreélionis ejus
eadem perfequerentur infania : quam Apo-
ftoli, quandp a Pontificibus fiagellati funt ,
oftenderunt in Pfalmo .dâvidico. propheta-
tam , dicentes : Domine tu es qui fectfii ca- Æ.4.24.
lum, & terram, & mare, & omnia qua in
eis funt ; qui Spiritu fanSo per os -patris no-
firi David pueri tui dixifii : Quarc fremue- P fai. 2.4-
runt gentes, & populi meditati funt ina-
nia ? Afiiterunt Reges terra , & Principes
\ ton«•
Jol. AI. fin t.
48 Vulg. jujficit : at melius fuffecit cum MS.
Jol. ut videotur .exigere verba contextus , quss
prxterito tempore efferuntur . De hoc loco vide
obfervationes noftras in diflert. 2. Quefn. n. 18.
4P Sic tres MSS. libri, Vat. z. Jol. & Camb.
Al. peccatum.
2 2 7 D e V O C A T . OMN*
CAPUT convent runt in unum adverfus Dominum ,
XV. & adverfus Chrtfium ejus . Convenerunt
enim vere in civitate ifia adverfus fanSlum
Filium tuum Jefum, quern unxtfit, Herodes
& Pontius Pilatus cum gentibus & populis
56 S° Ifi ael facere qua manus tua & conjilium
■ 'Qua: ele- decreverunt fie r i. Igitur ad njanifeftandam
1 aa incar- gratiam D e i, qus ex a:terno ejus incom-
Bnationi mutabiliquq cpnfilio in felutem omnium
■ tempora. gentium difponebatur, nonpriora, quafi in-
. capacia ,. declinata funt tempora , fed ifta
elefta , qua: tales populos ediderunt, quorum
ferox & voluptana iniquitas: non confulent
ratia Der , led intentione^feviendi perfifte-
>manife- ret. facere, qus manusDei & confilium de-
|ior, quo creverqnt fieri: ut mirabilior; effeti gratia &
Mmt^quos P°tent^a >■ QU2e de tam duris animis ,,
K jj fubji- tam tenebrofis mentibus, tam inimiciscor-
|it. dibus; fecit fibi. populumvfid^lem, fubditum ,.
fandlum-,, qui non per fapientiam hujus mundi
pervenit ad lumen: fapientiiE Dei ; fed
per illius donum,. de quo teftatur Joanne?
1. Joan. Apoftolus dicens: Scimus quia Films Dei
B°- venit, & dedit nobis fenfum , ut cognofca-
mus verunt' Deum , & fimus in veto Filiq-
ejus. Cui teftimonio Apoftolus. Paullus qopf-
Bo/o/.i.i2v Ibnat dicens: Gratias agentesPatyi9 quidi-
gflos nos ftcjt .in partem fort is SanSorum in•
4 luminequi eripuit nos de- tenebris & por
reflate tenebrarum ^ & tranfiulit in regnum
Tit. 3. jk. Filii dileSlionis fua. Et iterum idem; Era-
mus enim r inquit alt quando infipientes ,
increduli , err antes , fervientes defideriis &
voluptatibus- variis, in malitia & invidia
agentes ,1 odibiles,. odientes invicem. Cum apt-
tern berpignitas & humanitas apparuit Sal-
vatoris iiofiri, now ex operibus jufiitia qua
^ fecinius nos, fed fecundum fuam mifericor-
diam falvos .nos fecit, pers lavacrum regenc-
rationis- Spiritus SanEli,. quern• effudit in nos
abunde. per Jefum Chrtfium SalvatoYem no-
firum, ut jufiificati gratia ipfius, hcredes fit—
mus fecundum fpem vita at cm a . v
Muxmeri- Potuitne. 51 plenius ,. luculeqtius, verius:
ta invenitr explicari qu£e merita hominum Chriftus
Bliriftus-» invenerit , & quos fibi mores fubjecerit ,.
I . qute. ad fe ;COTda converterit-, quando venit
■ .. mederi non fanis, fed male habentibus, &
vocare- non juftos, fed peccatores.? -Quoniam
f «/.p-i j. Ge»tium populus, qui fedebat in tenebris ,
Ip. p. V. 52 luccm{ vidit magnam , & fedentibus in
■ 52 -tetiebris' 0?< umb’ra mortis y lux orta efi Hits.v
tfficacia* Pmraebant gentes, irafcebantiir populi, fa:-
ati* in viebant Reges, &.p,oteftates cpntradicebant-,
itbcilibus fuperftitiones; & totius mundi reluftabantur
B 80 /ub-.-errores fed. de : refiflentibus., furentibus cr
■ tnJ,s • perfequentibus, populum fuum Chriftus au-
gebat, & per vincula ac fupplicia mortef-
que Satlftorum rQborabatur fides, vincebat
$o Vocem I [me l , quae in editionr Quefnelli
defideratury ex MSS. & cetetis editis revocavi-
mu9. Mox in Var. 1. & confilium tuum .
51 Vat. 1. plantws .
S;2 Quefnelli editiones per faltum feptem fe-
quentes voces omiferunt', uti etiam- eodem faltu
ob repetitam vocem tenebris défunt in Vat. 3.
Ex aliis codicibus & ex editis Profperi integrum
veritas,. perque univerfum mundum domi- CAPUT
nieje fegetis multiplicabatur ubertas . Tan-x v *&x v I*
ta enim defuper prasbebatur conftantia fide
i , fiducia fpei,, fortitudo tolerantia: , ut
il.le ignis dileftionis r quem in cordibus fi-
dejium Spiritus San£lus accenderat , nullo
jnodo ab qpprimentibus poffet extingui t
cum & qui cruciabantur vehementius inar-
defeerent, & qui fa:viebant, eamdem quam
perfequebantur, flammam fepeconciperent,
qua beatus Apoftolus Paullus ignitus,, fiden-
ter ferventerqiie dicebat : Jufiificati igitur R°w.s.r.
ex fide pacem habeamus ad Deum per Dominum
nofirum Jefum Chriflum ,. per quem
& accejfum habemus <,^fide in gratiam tfi am $3
in .qua fiam u s& gloriamur in fpe gloria
filiorum Dei . , Non fdlum autem, fed gloriamur
in \tribulationibus \ feientes• quod tri-
bulatio patientiam operatur, patientia autem
probationem, probatto. vero fpem, fpes autem
non confptndit : quia caritas Dei diffufa efi
in cordibus nofiris per Spiritum SanSlum ,
■ qui-da^us efi nobis. Fx iterum ; Quis nos U. T/.35.
feparabit a carptate Chrifit ? tribulatio., an
■ angufiia ,. an per ficut,io, an fames , an nu-
ditas, an periculum\ an gladius ? Sicutfcri-
ptttm, efi: Qvtiapropter te moxtificamur tot a Jttftfla 2^*
die j ^ exijlitnati fumus ficut qv.cs occifio- ,-s<*
.nis i. Sed in. hi^, oynnibus fuperamus per eum
qui dilexit ,n0& . Ceytus fum enim, quia neque
mors, 5>5 n$que vita , neque Angcli , 55
neque principatpts, r neque infiantia,, neque
futuya,, neque fortitudo,T neque- altitude, ne-
que rprofundum., neque creatura alia poterit
noS' ; feparare a cay it ate Dei , Lqua efi in
Cbrifio' Jefu Domino nofiro. Hxc caritas diffufa
per Spiritum San&ium, fecit ut mun-
fius -fidelium mupdum, vinceret impiprum .
Hree Neronis crudelitatem Domitjani fu-
ax>rem > roultorumque poll, eos, Principum ra-
ib.iem glprjpfp /nnumerabilium Martyrum fine
confudit , donante Chrifto imiratoribus
fiiis, de perfee.utipnihus Regum aternarum
fiemmata coronarum.
C A P U T , XW..
Quod Chri/lus’p h omnibus' niortuusfuit,
N .U.lla igitur ratio dubitandi eft, Jefum
Chriftum Dominum noftrum proim-
piis & peccatoribus mortuum : a quorum
numero fi aliquis liber invejitqs. eft , non
eft pro omnibus rriprtuus Chriftus:. fed pror-
fus, pro orimibtt§i mortuus eft : nemo , ergo
omnium hominum ante reconciliationem ,
quje per Chrifti* fanguinem fa^la eft , non
aqt peccator y aut impius fuit, dicente Ape--
■ .1 m , .ftotextum
dedimus, quemadmodum integer etiam le-
gitur lib. 1 .c .iS .
53 MSS. Thuan. Jol. & Vat. 1. fidei. Vat. 3,
per fidem . Mox in gratta ifta cod. Vat. 1.
54 Cod. Jol. aftimati.
55 Idem codex alio ordine : neque vit a y neque
in fiant ia , neque futur a , neque Angeli , neque
principntus, neque altitude &#.