PARS I.
CAPUT
XIII.
8 1 5 Q u Ê S N Ê L L I D r s s
Huic loco Eufebii ex altero lucis pluri-
mum affulget, capite'videlicet 22. ejufdem
libri : ubi dum recenfet varias Synodos Ro-
manam, Palæftinam, Ponticani , Ofrhoe-
nam , & Co.rinthiara, feu Açhaicam , quæ
adverfus Afiaticos circa pafchaiem diem ju-
daizantes colle&æ funt, addit his & Gallj-
canam conflatam ex Parochiis feu Ecclefiis
quas Irenæus ^pifcopus adminiftrabat.
<ràv x*<to yuAtecy S'l irupoiv-im As iiplwctiost-
TierjcoT« : id eft : Et Ecclefiarum fw Pnrq-
ehtarum Gallia , quarum Irenaus Epifcopus
trat, feu quas ut Epifcopus adminiftrabat .
Ubi plura obfervanda funt . Primum alio
modo hic enuntiari de Irenæo hoc idem
quod fuperius diftum retulimus_ de fratribus
irj Gallia commorantibus , quibus præerat
Irenæus ; ubi fratribus præeffe, & Ecclefias'
feu Parochias regere ut Epifcopus ,
Idem fonant. Alterum eft , ex his manife-
ftum effe pluribus Ecclefiis præpofitum fuif-
ie Irenæum, utabfurdum non fit eumcum
Xugdünenfi Viennenfem adminiftraffe. Ter**
tium.non magis in hac occafione Epifcp-
pum alium ab Irenæo apparere, quam in
fequentibus epiftolis in eadem controverfia
fcriptis, vel in iis quae a Martyribus fcri-
ptæ funt. Denique maxime obfervandus eft
loquendi modus Eufebii: cum enim de alia-
rum provinciarum decretis fermonem ha-
bet , appellat diferte Synodos Epifcoporum,
ipfofque Epifcopos, quorum ore prolata funt ;
cum vero deGalliis, jam non Synodos Epifcoporum,
fed Ecclefiarum decretum commémorât
, quod manarat, ab Ecclefiis Gall
i c , quas Irenæus epifcopali auéïoritate re-
■ gebat . Id enim vox «VivxoTret fignificare
mihi videtur, quæ proinde Irenæi in'alios
•Epifcopos poteftatemf fignificare non poteft.
•Hoc-certe credere me profiteer , fi plures
fuiffent tunc in Gallia Epifcopi, non unum
vice omnium in arenam venturum fuiffe ,
•præfertim cum hæc de, Pafchate controverfia
ex pauciori vel majori numéro Epifco-
porum decernenda videretur. Non nos quidem
latet Epifcoporum nomen a Rufino
Eufebium interprétante pofitum fuiffe pro
Fratrum nomine ; fed nec eruditis ignotum
eft , ne interprets quidem nomen Rufinum
mereri, qui ex profeffo non vérba vel fen-
fum au&oris, quern vertendum fufcèperit ,
■ attendere folet, fed omnia pro nutu & vo-
luntate plerumque reddit, Paraphraftis magis
perfonam quam interprets, induens.
Ad Eufebium autem ut revertamur, Videtur
is fermonem de controverfia pafchali
inftituiffe ex occafione variarum Synodorum,
ex quibus celeberrimos quofque Epifcopos ,
qui tunc temporis per provincias florebant,
ob oculos ponere fatagebat. Unde fi alii
floruiffent in Gallia præter Irenæum , eos
proculdubio numeraffet. Ita a Nicephoro
Callifti intelle&um effe Eufebium , quern
xewa ntbPas fequitur, manifeftum eft ex libri
4. ejus hiftor. cap. 26. Circumferuntur, in-
quit , etiamnum celebratarum eo tempore Sy-
tjodorum littera, qua variarum hinc & jj in-
de Ecclefiarum Epifcopos defignant Komana
h m
6
817 i? R O S, H I L A
paribus : T emporeillo, quo, poft corporeum Do-
mini & Salvator is advent um , exortus in te-
mbris Sol ipfe ju f t it ia , fplendore f t del illu-
minare .occidentalem plagam cceperat : quia
sensim e t gradat im in omnem terram fo-
nus. Evangeliorum e x iv it , tardoque process
« IN REGION1BUS NOSTRIS ApoftolorUIŸt.
prledicatio corrufcayit. ( Apoftoiorum nomine
apoftolicos etiam viros & Apoftoiorum
fucceffores comprehendit. Pergit auftor . )
Cum RARÆ in aliquibus çivitatibus Èçcle-
SIÆ PAUCORUM C hrISTIANORUM OEVQTÏOr
NE CONSURGERENt, & crobra miferabili ot-
rore gentilium nidoribus feetidis in omnibus
LOGIS TEMPLA FUMARENT : ante annos fa -
tis plurimos, id eft , Decio & Grato Con^
fultbus , ficu t fid e li recordations retinetur
&c. Et iterum poft medium. Baucis id temporis
Qhxiftianis . Quæ quomodo cum ilia
Hpifcoporiim mulcitudine , quam alii affermit,
conciliari queant, plane non intelln
go.^Certe Theodoritus de fan£to Irenæo ita
loquitur in 1. Dialogo Immutabilis di£io ,
ut Galliarum Apoftolum fuiffe fignificet .
Elptujeelor , inquit, Sf f IloAux^^oiy S'iS'cta-
xecK'uts dnrtiKctvaw, èÿiyèv» S*s <puti>p Tafharày
rm iavipiov : id eft j Iren aum, qui Poly carpi
auditor & dikipulus fuit, lumenque Gal-
lorum Occidentalism• Et in epiftola nuncu-
patoria compendii hæretiçarum fabularum
ad Sporatium : ’Elplwoùou, inquit,
friy.a ywpytiactvfos xgi <pa>rio'uv<JDs tbvn : id
eft, Irenai, qui Celticas sentes excoluit &■
illuminavit .
X. Obfervatione dignum eft, & pro fen-
tentia noftra non invalidum argumentum ,
quod Eufebius de Gallicanis illorum tem-
porum‘ Epifcopis, ft Pothinum & Irenæum
excipias, numquam mentionem facit ; five
cum de Ecclefiarum fundatione , five cum
de perfeçutione gentilium , five cum de jur
diciis adverfus hæreticos habitis , feu denique
cum de controverfia pafchali , convent
tibus ea de re congregatis, epiftolifque fcriptis
ad Ecclefias. Unus ubique Lugdunen-
fiaEpifcopus. commemoratur ; nufquam Vien-
nenfis, nufquam aliarum ciyitatum Antifti-
tes. Hoc in ilia infigni epiftola Martyrum,
totaque Eufebii de iifdem narratione clarum
eft, lib. 1. c. i.Hoc eng,3. ubiorta de$Ion-
tano, Alcibiade , Theodotoque PfeUdopro-
phetis contentione: Qui in Gallia, inquit,
erant frat res, privatum de bis judicium fuum
eidem epiftola fubjunxerunt. Hoc cap. 23.
de_quæftione pafchali , ubi commémorât
quidem Concilia & Synodicas Epifcoporum
Palæftinæ, Ponti, ipfius Romæ x & aliorum ;
fubdit de Galliis esd o-ûv 'xetvù yx&îotv S'i
TTupoiKim As EipUueeios WiaMirti . Epiftola
quoque Ecclefiarum Gallia ex ft at, quibus prae-
rat Irenaus . Et cap. 24. iroïs /gl 6 Eipbn-
ceios tx •jrpocrùirov uv üyâio xuvù <ruu yafotay
dS't’Ktpiiy ivieri'Kcts.. Ex quorum nomine Irenaus
in epiftola j .quam feripfit nomine fra*
trum quibus praerat in Gallia.
‘ XI. Non longe lateque admodum diffu-
e^e Per Gallias- prædicationem Evan-
gelii, ac proinde non multis in locis con-
R i o A r e l a t . 8 18
ftitutos Epifcopos, Pqthini & Irenæi terripo-
ribus s plura funt adhuc quæ perfuadeant ,
Prinium enim pauci admodum erant Evan-
gelii præcones apud Lugdunum , ubi pri-
mum, & quidem velut ex occafione fides
Chrifti annuntiata: qui yix duabus amplif-
fimis civitatibus doftrina chriftiana imbuen-
dis fufficere potuerunt ; idque furtim&clan-
culum propter diligentem præfidum inqui-
fitionem. Deinde diu poft Pothini martyrium
legimus Vefontionem & Valentiara
nondura Chrifti fidem audiffe, Sç adutram-
que civitatem miffos ab Irenæo qui illic
prædicarent ; ut fuperius rethlimus , quos
nec adhuc Epifcopos in ftitutos teftatùr ,
Et tarnen Vefontio Lugduno non diftat
longo itineris intervallo , • Valentia mul-
tq etiam viciqior . DeniqUe quam fun-
ditus jafta per illam regionem fidei femU
na eradicarint, nafcentefque Ecclefias po-
pularint fubfequentes perfeçutiones, veteri-
bus monumentis teftatum habemus . Ilia
enim, quæ Marco Aureliö & Lucio vero
imperantibus , Pothinum fuftulit, ita de-
fæviit, $5re ffvfktyhras sx vUv S'uo ixukoaiay
VKvrus too eefrouS'cclois , yft Pf t3y (Ccthira av-
vurmet id ivSiS't : adeo ut ex utraque Ec-
çlefia praft antifftmi quique, <& quorum, maxime
labore atque induftria res b’tc conftitu-
ta fuerant, fimul omnes tenerentur . Quibus
addunt A6la S. Epiphodii , qui in eadem
perfeçutione martyrio çoronatus eft , quod
per illam pene ad integrum Chrifti nomen a
Gentilibus crederetur extinElum. In alia vero
perfeçutione fub Severo, quæ Irenæum
Pothini fuçcefforem cælo tranfmifit, quan-
tam vaftitatem Ecclefiis intulerit , docent
nos Ufuardus aliique Martyrologiorum feri-
ptores, dum narrant Irenæum cum omni fere
civitatis fua populo coronatum effe glorio-
fo martyrio. Quibus fuffragatur Grègorius
Turonenfis lib. 1. Hiftoriæ .cap. 27. fi tarnen
illiua eft caput iftud, quod & in MSS.
non nul lis. Codicibus defideratur , &; aliqua
quibus fufpe61um reddatur continet .• velut
cum Vetii Epagathi 8c aliorum Martyrum
quadraginta ofto paflionem Irenæi martyrium
fubfeçutam effe feribit. Quamobrem
quæ de pofterioribus iftis Martyribus habet
Gregorius, jungenda effeôpinor cum iis qua
initio capitis feripfit de Pothino x ceteris ,
quæ interpolata effe videntur , refeftis in
hunc modum : Ex quibus. & ille primus
Lugdunenfis Ecclefia Pothinus Epifcopus fuit,
qui plenus dierum,. diverfts affeBus fuppli-
ciis pro Chrifti nomine paffus eft. Poft hunc
& quadraginta 0B0 Martyres pafft funt :
ex quibus primum fuiffe legimus Vetium Epa-
gathum. Si cui tarnen placet narratio de Irenæo,
quæ alioqui vera poteft effe & exbo-
næ notæ monumentii deferipta ,. hinc habemus
quod tanta ' cum Irenæo multitudo
Chriftianorum ob confeffionem dominici no-
minis eft jugulata , ut per plateas ftumina
currerent de fanguine chriftiano, quorum nec
numerum, nec nomina colligere potuimus. Hæ
igitur perfeçutiones ita vaftarunt vix pue-
xafeentes Ecclefias , ut pene extinxerint 5
Epifl.Eccl.
Lugd. a-
pud Eu-
feb. lib. 1.
cap. Ii
S. Epiphodii
aBa
apud Su-
tium.