Africa* partem invadentes , barbariem quo-
que in litteras invexerant ; ita ut Augufti-
nus, qui inter alios eloquentioe laudemolim
captarat , nihil habeat quod hoc in genere
cura auftore noftro conferri queat.
Non Gal- Galium fi dixeris fuiffe , difficile cogites
lus. cur a Gennadio tarn accurato alioqui fcripto-
rum Gallicanorum recenfitore vel ignoratus
fit, vel prætermiffus. Cur etiam Profpero non
fe adjunxiffet commilitonem adverfus Au-
guftinianæ doftrinæ- obt reft a tores, cum tanta
dicendi fcribendique copia, tarn fingula-
ri eruditione polieret, & tanta effet defen-
forum gratiæ penuria in Galliis, ut vix effet,
qui ejus impugnatoribus fe fe objiceret.
Profper Nec facile quifquam, inquit fanftus Profper |
Ep.adfan- PRÆTER PAUCOS PERFECTÆ GRATIÆ INttum
An- trepidos amatores, tantis fuperiorum dtf-
putationibus au fus eft contraire . In ilia ,
inquam, teroporum neceffitate auftor ifte in
Galliis delituiffet , velut pugil inermis aut
trepidus $ quando folus Profper decertabat ,
uno foçio vel potius pugnæ incentore Hila-
rio Monacho , non fatis , ut apparet , ad
pugnam idoneo?
XVIII. Reftat ut Italum pronunties hunc aufto-
Italusfuit rem ; quod & nonnullis adhuc momentis
auftor o- probabile facimus . Stili enim elegantia &
pufeuli. nitor hominem defignat in Romanæ civitatis
finu aut vicinia educatum : ubi Latina
lingua fe magis adverfus incurrentem barbariem
tuebatur. Vix enim ac ne vix qui-
dem coaevum Leoni feriptorem reperias ,
quem auftor librorum de Vocàtione Gentium
feribendi concinnitate non fuperet. Præ-
terea auftor libro 2. cap. 33. hæc habet :
A lii, inquit, barbari dum Romanis auxilian-
tur, quod in fuis locis noffe non poterant, in
nostris didicere regionibus , & ad Sedes
fuas cum chrifiiana Religionis inftitutione re-
mearunt . Incertum qua de expeditione fer-
mo fit hoc loco ; fed haud fcio an aptiiis
ad aliam referri queat, quam ad bellum adverfus
Eugenium tyrannum , a Theodofio
magno confeftum . Recens enim ejus tunc
memoria. Viftoria hoc parta prælio pro Imperii
rebus decretoria* fuit. Imperatorem ex
Orientis partibus proficifcentem ad bellum
fecuta eft ingens barbarorum multitudo ad
Alpes ufque, ubi debellatus tyrannus, quorum
pars magna cæfa eft ab hoftibus . At
,iacile fuit ut eorum filii religionis chriftia-
næ elementa illic edocerentur 9 baptizaren-
turque , hanc illis gratiam vel gratitudinis
ergo procurante Theodofio, quem in eadem
occafione difeimus hanc follicitudinem ini-
micorum etiam fuorum filiis ultro im'pen-
S.Aug.Lf. diffe . Intmtcorum fuorum filios, inquit fände
Civ it. ftus Auguftinus , quos non ipfius juffus ,fed
Dei c. 26. belli ab/lulerat impetus, etiam nondum Cbri-
ftianos ad Ecclefiam confugientes, Cbriflianos
hac occafione fieri voluit , & chrifiiana cavitate
dilexit. Sed & fenfus magis obvius
ggs
iftorum verborum, in nofiris didicere regionibus
, requirit , ni fallor , ut de Romano
folo intelligântür ; cum his aliis anneftan-
tur: dum Romanis auxiliantur . Hoc tamen
argumentum Erafmo, cui etiam inmentem
venit, dilutius videtur, quia quacumque fe
Romanum pandebat Imperium, Romana re-
gio dici poterat. Penes leftorem efto judicium
. Forte validior conjeftura, quae ex li-
bri 2. cap. 16. eruitur: ubi magnificis verbis
Romanæ Ecclefiæ principatum prædicat,
ditionemque illius, diffeminatæ ubique fidei
titulo longe lateque propagatam. Etfienim
fit omnium per uni verfum orbem catholi-
cotum Romanæ Sedis Primatum agnofeere ,
fihgularemque prærogativam Petri fucceffo-
r i, Ecclefiæ vertici debitam profiteri ; his
tameli loquendi modis gaudere mihi videtur
auftor nofter, qui hominem prodantvel Ro-
manum vel Romano Clero infitum. Deni-
que opufculum iftud nufquam apud Africa-
nam Ecclefiam citatum legitur : apud Gal-
licanam, non nifi poft annum oftmgentefi-
mum. At apud Romanam ante annum qua-
dringentefimum nonagefimum fextum lauda-
tur, nimirum a Gelafio Papa I. qui nomen
quidem auftoris reticet , a quodam tamen
Ecclefiæ Magiftro fapienteque doftore com-
pofitum indicat, SlCUT quidam , inquit ,
M agister E cclesiæ sapienter edocuit
dicens : Ad magnam enim utilitatem fidc-
lium materia eftfervata cert ami num, utnon
fuperbiat fanElitas Ç dum pulfatur infirmitas.
Quis pôrro alius fapiens Doftor & Magi-
fter Ecclefiæ per ilia tempora floruit , cui
opus iftud adferibi poffit? cum Profpero aliif-
que infignioribus viris, qui tunc feientiæ elo-
quentiæque primatum tenebant in Ecclefia,
abjudicandum elfe fupra cenfuerimus.
Cum ætas & pa tria auftoris Leoni con- xiX,
veniant, inquirendum ^nodo an congruat fti- in ci[j
lus dicendique charafter . Plura funt profe- da Soi
fto quæ utrique communia fint. "ptura«
-Primum eft , quod 6 nova fanfti Hiero- venin
nyrm translatione uterque utitur. Quæ firni- ^or a
litqdo magis eo penfanda, quo rariffimi feri- S k®
ptores occurrunt, qui verfionem illam ufur- ®
paverint ante medium quinti fæculi , quo
tempore feriptum opus confiât . Infignis locus
eft 7 libri Job cap. 14. v. 4. ita cita- f
tus apud fanftum Leonem ferm. 8. de Na-
tivitate Domini , & in libro 1. de Voca-
tione omnium Gentium cap. 8. Quis pot-
eft facere mundum de immundo conceptum
femine ? nonne tu , qui folus. es ? Qui locus
ita legitur juxta veterem translationem : Nemo
mundus a for de nec infans cu/us unius
diet vita fuper terram . Juxta utramque translationem
ufurpatur idem verfus in epiftola
ad Démetriadem cap. n . Ex quo eum-
dem trium opufculorum auftorem non te-
mere, fufpiceris. Certe ut hunc nonAfrica-
num , fed Romanum credam , facit adhuc
pro-
E D I T O R U M A D N O T A T I O N E S ’
7 V. Obferv. 6 Vid. Obferv. n. 12. in Differt. 4. n. 5.
promifcuüs ifte utriufque verfionis ufus. Se-
rius enira receptam puto Hieronymianara
in Africa s ubi adverfum paffa eft Augufti-
num I quam apud Romanam Sedem -, (ubi
magnaHieronymi auftoritas, & apud quam
in ufu fuiffe utramque ante Gregorii I. Pon-
tificatum, Gregorius ipfe teftatur in epiftola
ad Leandrum expofitioni in Job præfixa.
Uterque legit hunc primæ Joannis epi-
ftolæ verfum 3. capitis 4. Omnis fpiritus qui
folvit Jesum , ex Deo non eft : quæ verba ,
et fi in aliquot aliorum Patrum feriptis ha-
beantur, non tamen inmultis. Défunt eer-
te in omnibus exemplaribus Græcis , ver-
fionibufque quas hæretici edideruntinlucem .
Scribitque Socrates hiftor. lib. 7. cap. 32.
Hanc Jententiam omnes, quiDivinitatem ab
humanitate Cbrifii fe jüngere ftudebant, ex ve-
tuftis exemplaribus delere tollereque non du-
bitaffe, idemque teftatum dicit a veteribus
interpretibu§. Loca funt Lib, 1. de Voca-
tione omnium Gentium c. 23. & in cele-
bri epift, 24. ( nunc 28. ) ad Flavianum
cap. 5.
Uterque capitis 31. Jeremiæ verfum 33.
hoc môao refert .• Dabo leges meas in fen-
fu ipforum j & in corde ipforum feribam
eas. Lib. 1. de Vocàtione omnium Gentium
cap. 8. & 9. Leo ferm, 95. de gradibus
afeenfionis ad beatitudinem cap. 1, ex hif-
que : verbis notât uterque eodem loco feve-
fitatem legis in mifericordiam per gratiæ
infufionem effe mutatam.
Uterque ita legit & paffun ufurpat tex-
•tum hunc Apoftoli Nemo poteft dicere Dominum
Je sum . Utrique familiäre eft illud
libri Job î ’rentatio eft vita hominis fuper
terrant . Et ut gentium fine Qeo , fine fidei
lumine viventium ante Domini Incar-
nationem ftatum exponant, perfæpe addur
cunt. haçc cap, *4? Aftuum Apoftolorum
vérba : ; Dimifit gentes. abire , vias fuas\
Uterque hunc locum capitis 2.8, Evange-
lii feeundum Matthæum ufurpat , ut probet
Chriftum Dominum in verbi fui faera-
mentorumque miniftris numquam non ope-
»;]î.io8. rari • &cce e8° vobifeum fum omnibus die-
■ T heô- bus ufque ad coyifummatioytem fa cuit , . S.
di»'. Foro- Leo epift. 83. ( nunc 108.. ) ad Theodo-
wlienf. 1 rum Forqjulienfem Qui utique-openif nem-
fe- 2- pe reconciliationi peçcatorum per minifte-
rium Sacerdotum ) inçèffabiliter ipfß Salvator
intervenit, nec umquam ab his abeft ,
qua miniftris fuis exequenda commifit, dicens:
Ecce.ego,, inquit , vobifeum fum ufque
ad confummationem faculi . Et epift. 2, ( nunc
Wpift.167. 167. \) ad Rufticum.Narbon. Confirmans ,
m Rufti- inquit, pradicatores Evangelii & facramen-
Wpm Narb. torum miniftros : Ecce ego} inqu-it, vobifeum
Wpraf. fum &c. Auftor. vero librorum de Vocat.
Gent. lib. 2. cap. 2, Et ne pradicantium
minifteria humane tantum viderentur opere
Tom, II,
Ç D I T O R U M A !
8 . Confer Obferv. hqic differt, fubjeftas
nurp. 13.
peragenda : Ecce ego , inquit 9 vobifeum
fum &c.
Uterque etiam (quod maxime notandum )
verfus 31. & 32. capitis 22. fanfti Luca:
refert eodem ac pefculiari modo . Sic enim
habent: 8 Simon, Simon, ecce fatanas po- S
STULAVIT ut VOS CERNERET flCUt triticum .
Ego autem rogavi pro te9 ne deficiat fides
tua : & tu tandem converfus confirma fra,-
tres tuos ; e t roga ne intretis in ten-
ta t ion em , Intra enim tarn pauca verba
tria aut quatuor funt, in quibus & fibi
invicem confentiunt & ab aliis diferepant
fatis infigniter, ut ex fubjefta vulgatæ edi-
tionis leftione manifeftum f it , quæ fie fe
habet : Simon, Simon , ecce fatanas expe-
tivit vos « ut cribraret ficut triticum, Ego autem
rogavi. pro te , utnon deficiat fides tuaz
t& tu aliquando converfus confirma fratres
tuos. .Habet quidem fanftus Profper fimi-
lem fere leftionem cum hoc auftore noftro „
fed tamen non omnino eamdera. Nam
priori loco, feilicetin epiftola adRufinum,
non habet cerneret pro cribraret, etfi cetera
concinant X in libro contra Collatorem,
cap. 35. ubi eumdem textum iterum/ufur-
pat , hæc ultima verba omittit, & roga ne
intretis in tentationem. Sanft us autem Lep
ferm, 3, ( nunc 4. ) in anniverfario Affum-
tionis fuæ *, cap. 3. quo folum loco hæc
verba adducit, in omnibus convenu cum
auftore libri de Vocat. Gentium . Opponet
quis procul dubio illic non haberi cerneret
pro cribraret «. Non ita , fateor, legiturjin co-
dicibus excufis ; fed ex MSS. optimæ notæ
adulteratum hunc locum fuiffe convinci-
mus . çum enim nemini non fit familiaris
diftio, ftc in omnibus ubique codicibus cribraret
legamus, non dubitavit feriba doftu-
lus çrratum, ut putabat, ad vulgatam leftionem
emendare, & reponere cribraret pro
cerneret : fed hoc ultimum eflè legendum
arguunt MSS. codices Viftorinus unus, al.-
ter Cifterci.enfis, & tert-ius fanfti Mariani
Autiftiodorenfis Ordin. Præm. qui fuitolim
Abbatiæ R,egniaçenfia Qrdin. Cifterc. non
longe ab lila urbe . Ita etiam legit Hinç-
marus Remenfis Epifc. Opufç. 33. Capitu-
lorum 55. capite 16. ubi locum hunc Leo-,
nis defçribit.
•2. Iftius operis 9. doftrina circa Ghrifti XX,
gratiam eadem prorfus eft cum doftrina ïn mat.e*
îanfti Leonis: cumque in illo. nonnullifint n a gratl®
tarn explicandi, quam loquendi in hac ma- c?nve~
teria modi * quibus videtur primo intuitu nlu” t •
ab Auguftini fententia recedere, iidem quo- 9
que paflim apud Leonem occurrunt. In quibus
præfert-im eft quod de generali quadam
gratia nulli ætati , nulli homini non ira-
penfa, fæpius differit, quam quidem ponit
m elementorum difcordi concentu, in ter-
ræ cæüque, Sc çreaturarum omnium ftru-
T t ftu-
N O T A T I O N E S .
P Vid. Obferv. num. 14. ,
■ i