M ' . ■ •/;. _ ...............
in çéc|is,6 Iudæc,vcllegebatjvellegit.yri^le lucidum eft,
qilod ricquévtdircatjhèqj.vcrcGöi'actur Deus, vëlilli'us,
velalicUiusleiftionis'eget.Scd nëcvtinftruat (Icutmâgi-
fterdifcipulos, nccvt»ble<5let freut tragoedi&çomoedi
populos,neevt arguât ficüt latynçireprehë|Qrès pfopha-
tfôà.Sed qtiid deiftis lo^ffof ? Ridiculafimt h rèc,nec audit
adë(o (ànëtam dicunr,' vr nemo, dum eamlegerit^ mori
poÏÏît.:Mpx ergo vt Rabbi Ncemias Angelum mortis vi-
d it, adquid v'ëniflet ihterrôgat. Dixit fepfo eius anima
veniflë.Ille vero exhorre(cens,& mori time.ns, adiurauit
euni terribilitei'peripfiim Deüm, & per fanëtam fcriptu-
ram T?àlmuth,quam legebatmëin eummitteret mah'üm:
quià'nullopaëtoadhucmoriveller.Àngéloautemdicen-
teiquiàmëîfus erätilliefre eumDeöin coeloj&çumfan-
(ftisludæisj&delèiftànincoeleftibus, Oevcpéraiitterera-
frimamfiiarn educi,nûllatenus adquieüit, lcgeiVs aftidue
Xalmutli, ne poflëtihrerfici. Reuerfuskaque Anljëlus,
næcDeo-narràûft -, dicëhs Ràb bi Neem iam nfillônïpdp
m ori yèllë, & a ilî diïeiT almu r h lègeré ,Vndë nihil ci £àce*j
re po(ret.Egô,inqùitDëùs, dàbo tibicoimiiûn\. Rèdi c i|
to ad eum, & fac fupèr caput eius ih aè're turbinem ma-
gnum,.&quafiëommotiônem grandinis ôilapidum, vt
dùmtrënièfa(ftusGCulosàleëtioneTalmuthauèrtérit,fic
animàméiuS râ'pere polîîs, & hue adduçere. Kedij r An gé-
lus ,& itafécit vtDeuspræcéperat. Moxaütémvtanima
Rabbi Nëëmiæ iii ccelum eue<fta,Deum in'thtono (èden-
u'fcrfcn<dâ-,nîfr tu inuudift mè'lôquH qùpd velcpgi'tàfë
exhoriebj'prof undâftulticiâ tua;,Iudæe,vrgeres. ! Succë-
daht ergoieliqua.
- Legi t,in qui tjDeu s is coelis,libruin T al mut h. S ed cu-
iuFmôdilibrurn? Si ralem,quafes qûotidie iiiv fu legendi
habemns,vtiquecxpeütbusarietumjHitcÖrümiVelvitu-
lohinÿfr^ÆX'biblis paludnm, àut
ex fafufis y éféru m pannotùm y feuçx^qualibet alià forte
vilipre materia çorhpaëtos, &pëon'is àuiü vélçalainispa-
luftriumlbcprum, qualibet tinétürainrêôHsdèicriptos^
Et,o mifër,tantç neceifr tati'orrinipotendsïapientiam àd*
dixiftLvt béceflè fit ei àddifr:énda vcl àd^rceordà'nda quç-
uipë'èyfcèdas viliflimàs cófrdpre, & à pèllibus vel biblisin.—
"tell tgeùtiam men di careîQupmodoàlüd æo rum librisa-
liquid di (cere p otuit,qui Iudæis lege m digito, ho c e (I fpi-
ritu fuo in tabulis lapidëis (cripfàm dédit ? Quid pôtùit
‘difçcreab aliquo librët Iudæorïim, cumipfe fitainftor&
lcgiflatorUorumf Séa rùrfum faftidio tâm abieétiflîmis
nænïjsrelp phderë,(êdquiatü tâm (àpiens lits cred is* non
poflum tâcëre.Nihü,inquis,aliudfaçitDeus in coelo,nifi
legere fcri^uräTalMiith'/^'öciatpdifcufFumeßiEt quid I______________ ^ __
fèqüicurî&de eà cum(apieubusIudâfis,quièamcompo- eft»Viceruntmefilij mei.Iam ego tecum,Iudæe,non agO,
frieruntjÇdnferre.MagnaplanéTôdæorûm dignitasj mul-' • Non fumci«î,hon præualeo : non inuenib vërba cbngrua
tàexeel lenti a,qiiod fçri ptùram à fihScomppfitamDeUsin jädtantam i n fimiam éo nfu tan da m. Succédât .loépvmei,
ëoelis dignaturlegere , aèèa cum fapientibusludæis,: Pfôphetktuus , immô iamnontuus, fed hoîler Efaias
conferee. Sed quafè côhfertDeusdelcripturaillacum fa- j Quid dicis Contram Iudæos^maxime Prophëtàrum ? Au-
pientibusluclæis ? Vtdoccat, imtvt difcac ? Collàtionis j ^redhquitjrff/wWj C^^MniMjpem/leierr/t : quonuiDi D ominus
quippebumanæmoseft, vtquiderealiquacumaliquo :
côfért,âutdôceat,aUtdoceâtur:aùfvtexerCitatior,prom- | gnouit bospöjfeßrejmni &dfitiw^ ÜoMimfui. ifrael au-
ptiofiafr'tfégnrQradaUquidagenduinredaatur.f Çonfe- j temmenoncognouit,&populusmeusnoninielkxit.V&genÀpec-’
Tensergo cumlttà&sDeusàe\&toiamdi&o,ûtco\\3£i~\catriciq>opulograüimquitate,femtninequatn,filijsfce}eraitslDe-
onè frià'db^rôr,fitexercitâtior,fit prömpttór,fit(egniorï, 'nlïqueruniDomnumMàfyhemàùèruntfanäumlfrael, abalie-
Refpondc quod mauis. Si fit collationefua dôëlior^fi ex^ j naiifuntretrorJùm.CûmtantadicàsexperfonaDeïcôHtra
ercitatror/rpromptioxicontradiêisErôphetçtuOjquidir 'jtui'témporisIudços,bPropheta,cumtamacriterinueha7
c i t Quis cognouïtfeftfumDomm, autquiscohfiltarusemfuiP. j ris,cum tamfüblimiterin împios declarnes : quandoad-
Contradlcis & illi qui ait, Quem docerevoluiftp.Noneeum qui ' hiic exparté Iudæi in'Deurn reâa fide credebânt;, qiiàn-
cùmludæis dë prædiëfaquæftione dilputantem
viditjmagnavoceclàmarëclepitf Mundaeft,rnundaeft.
Hoceft,vï«ftuses,b Deus,in quæftipneàIudæis,quiàaîô-
picia jnon eft 1 epra fi eu t dixifti,fed mu nda infirmitas.TÜC
Deus àliquantulum erube(cens ,.& contra teftimoniüm
[tànti v iri nihu dicere aüdens, fie Iudæis (ecum difputân-
tibus àllùdëndôfefpondit.N a z a H y n i B e n Ai^hoc
VideérgOjConfîderàjattédeiquiaffùftra ! doéümconfitebantur, quandoalfrduashoftiasirnmola-
collâtio.illaihcoefrsàDeo&üIudæis'fit^ quodnun- ; baht.Quiddeiftisdiçeres.fiiftaaüdires? Qmddiceres.fi
quam fitsçumDe'ûsconfîliarium7éuiiido|Vorem haberé ' audiresaffirmàreludæosjpeumin çoeliscummohuis Iu-
nbn poflit. Qirandp enim diûum eft i \ukconfiliàrïus eius * dæis velut cum paribus difbutare ? Quid dicereS j fi àiidi-
fuitïnoïi eftquæfîtutn vt,ofténdei;çtnr quis e(Te^, fèd ofté- res degcnêribuslepræ,aliamDëi, aliamludæorumfuifle
funa quod non ejTe&SiC& quando diiftumeft ;■ quem docere fèntentiam.Deum alTererc albpiciam lepraiti éfle,Iudços
voluiftï,nonne eum quifecitjjijramentum ? mo.nfttamm'eftàd- 1 ecbntranegare^&dilpùtando lortiter Debcontradjcere?
mirando,nullo modoDeum ab aliquo pofleaccipere do- J Quid diceres, fi audircs hacde caüfri in coelis poft longas
cumentum;cumipfè cunëtorum viüpntiüm creauerit fpR Iudæorum cum Deo contentiönes, & iurgiagrauifliina,
ytriiifque partisaflenfruadlitem hanc dirimendam j clè-
ëtumiüdicem Rabbi Neémiam, qui friper bac quæftione
intérDèum & Iudæos decilbriam féhtohtiam promiilga-
ret ? Quid diceres,fi audires præçepilTe Deum Angel p ; vt
.animam adhuc in carne viuchtis Neemiæ fi bi ad hoçiu-
'diciünlJ&cièndümaffertèt, illumquenë âd moriendum
ab Angelo cogi poflet,â(fidua ie6fcipne Talmuth (êipfum
defendiue ?Qujd diceres, fia udî r és extórtam tàndemab
eô diuinâfraudeanirttàm , & in coelos éue&am , cuni
Deum in throno fedéntem ; ôè. adhuc cum ludæis de iam
di&a quæftiohe difputântèm offendiflet : ftatim clama-
re ccepjflp, Deüm in p'ro^Pfrtipne fil amen fitiim ,&à I u -
dæisfilperatum? Quid diceres,fiaudires viëfcum Neemiæ
fentetitiâ Deüm erubuiflè ,/ f i àucfiresxontra iudicium
tantfiudicis nihilaufüm dicere fünfte, fi audités ctiam Iu-
daicam viófcoriam Oré proprio coufeflum fuifte dicen-
d o , i Viceruht me filij mei ?, Credo quod non poflèspa-
tiéhter audire, Deùm vôeariînfipientem, ypçari menda-
Cèmjcloçeriabhominibus.hominum iudicijs(ubdi,frau-
de humanasanimas à cotporibus eucllere, & tot non (o-
lûna Dëo, (ed & eu îlib e Mäpien tiv.elbono virp incôgrua,
.& iiidigda de Deo pcoferrf Audis enim eu m dludæis in-
'fipre-n tem v oearj, quando dieu ut defuifleilli, (ciêntiam
dlfcernendi inter varictates humanofum .moibOruni:
raiheûtum» Qimïftodd etlifti quis Deum potefit docere;
fine qüo hèc poteft (piràfë? .Qupraodo Deum docebit (a*
^iëàtiam^nequô nec ipfam potùi(Iethabeie^itâ?Qüpd
fi ab(qj Deo non potuiïîèt haberë vitam j qüomodo Deo
conferëtlàpientiam? Falfurrtëftigitur toto mündoiûdi-
ce,Deum in coeiisalfiduelegerefëriptufàin Talmuth, $c
dé ea cüm'làpiihtibüs Iudæis cohferrë|Sed iam fèriptura
admirabilisd (àpientibus Iudæis comppfitâ, ;in ïhédiùm
proferatur,& quantum hpientiamiliîüs vniüçrfi » ipfeq;
Deus vëréadmiraridébeant,vidcatur.Aliquàndo,inqiiit
TâlmùtK, conférentibus Iudæiscum Deo de éâdëm (cri-
pturàjiheidit quæftio dediuerfogenereleprarumiquæ iti
libro Moyfi ëontijiëntUr,& de alopicia, & dé quibufriatti
alu s irtnrmitatibüs.VbieümDeusdicëfcctalôpiciamieprâ
elle,illi auteni ëéoûtra negarent,& fortiter difimtando ei
contradicerent,necpô(ïent vllomodo conCordare : poft
longas conteutioUeSj Sciurgia grauifllmâ*", in hoCconuq-
rieruntjVt quicqui^inde RabbiNeernias dieefêt,hoc pro
vëto habereturiErat au temRabbi NëemiasâHhue viuens
infiîculay quemftilicetîudièimagnum&fanëtiflimum
fu per o m n es m agi ff ros fil o s fu i (Te alFe r ü n t. P ræ ce p i t e rgo
Deus-Angelorpërcutientïfvt citPanimattfënis eijeiens iii
c«elumperduçeret> -Quiveniéhsinuënitèum legentern
Talmuthy fiupradiëtamfciucetfcriptirfârny'qaam Iudæi
idquc eos negare omnipotent! D è o , quodcôcedunt cur - , | r
hbetmedicoTlnfipjentcmplaneVocantineapartc«,quaei, non<iuntre<ftromnesfermonespeiladæ^quianon(unt
fcientiam (ùbrralmn^Qmdergoinde tu diaS ? Audio te i£anionfntelligentibus,neceftmimm,finobfunt«qui
huic Iudæorum fehtentiië tnorç tùplipera v^opeyé;
fifténrcm,cum dicis I f-Dem jchipïterm Domnus^utcreauit
terminosten^ohdefJcietneqüelaborkbû;necifi iv-uejtiga.tjo-fn- \
pienttaeiui.Mi^V tklob.Nudiu èjfinfèruscôram illo^ndu:r>!
ejloper'mentufh perrditionctJ$ àmfi tantàeftiap^ntia Dei |y |
dic.tsivcnpn lic eius inuéftigacioy.hoc eft, Vtà lier, une ni-,
uéftigari poflit,Cercum eft.'quia nil eum lacet. Quô^ fi mL
eum latet;nec cuiuflibët morbi fpqcie^eum later. S h i m-
xta tuâm fentehîiam'fcùinon credere ne fas eft, , nil éiinv
lam^ Mentitur ergaludæuSj quidicit iatii duftanî morbi
(peciemvnûm lepra efl’ctannon,DeumlàtuifrevRuifum
lu nud.u^ cft inferps cpïJm Déo, fi nullufn eft opedmen-,
turn perclicionicoràmillo , nonpotuitbc^eum laterç',
qûoddicirlüd^useumlatuifl'ei-Sieniminferus.hpceftj
omniaquæ apud inferos fiint vëtfiuntjnuda fuîicëbnlpeT*-;
étui ëius': nunquidaÜquaeoium, qux i.n terrislune vèl
fiunqopçrta ëflep'o(rimtoéuliseius ? An dæmbnicosfpi-
rrtus &huiïianas .mimas ,quie apud inferos dctinentur,&
'quæ eircaëas agütùr,videt : hqrnines autem adhucin ter-
ris'pofitps , &in <âimë v-iuentes ,r qu? in ipfrsvël ëigai-
pfos geruntur,ignoi:at î • Hoc qui à fieri non poteft, quia,
plané fiefinba-poteft, vtaliqiuaGreatptpni in creacuvis
lateat,quiaqâpd fecit fa^touguorarè non pbteftnterum
diçb1(teidemm’ecum’paritëraftirmante,ipctiturItidæU3,
quiaufiiièftdrceceDeum aliquid.Ignorafl'e. Ëcquid di-
câi n - Cum ï udæ o. p ri us-ageb a m, fc d nücadte janëte Prophet?.,.
verba cônuerti. .Q^rë^Qmacohfundorioqu.i
lucdoiloquiinlâno.loquiiurnentp.Sedtçcnm,(inonde^
■ dignaris’ ,vdeij s-me i uuat ageré :quem^ôui de fimilibus,
(etlinonadéoiufanis,dumviuetesfcuiiper;egiflc. Plenus
^ta^iftuÔëi,'e.0 rm ^m e n tl^ ’dctëftabaris.j5 çldalijqaq..
Deiiicetlbngë ppftgfadiens j deteftâbiliorèm quârntuQ
ei (de ul liidæis., qu ia_n on ■fimt. æqu i no n inueniériti bus
fçieîinam'. V nde qui à ne mteUigunt,quia non inueniunt
(ereptiam Iudæi :iio poflunteis reëti yideriomiiéslçrmo-
faes'Dei.PerdéS>zitPla\musDc6 ,o}nnesquiloquunturmenda~
Prbpbetæ cölloqüio ad vos;
fedire;côpëllor.yidete,inqua'itï,,miferi,inquanttimvqfi-
^fbs'blaâtÉümfr'oiêciftis, quando per fçripturam nefanf-
’'dâmiCuiéreditiSjDeummendacenivocaftis.Sieni'mper-
dit Deus bmnesjqUîdoquuntur mcndaeium,&'i,p,fe.Deus
lo vqqiturmendâcilinTjVciquc perdit Deus etiam (êipfum.
HQcquisfè'tàtî Quis,ïolere't ?.QuispaLiaturïEt qiibniam
fi m aniféfti ifînii sd nrimrn ç> rat us fueto ,a ereïn fr uftraÿê t-
berare videboïi mocedam fequentia. Nonne bæciam
ài^afabulatôî3,ôluaæc,ppftquanVinfipïétiæ, poftquani :
mendacij’npt£nVDqoimjypfiiit'| | etiàm eumdifcipulatui
lip'minum fubdidit ?^onnedifcipulacui nominum fub,-'
didifquâdodidioiflêeumàNeemia quodariteneteiebat
dixitî Porte tirùofa fui\t hæG}>& vitra omneslarualcs figuras
ftupends. Miro'r?admiranshiêie6,mirarihon'{uftiCio:
qiialite^dc humànusanimûs fingerè, qââliter Humana
marins fcribéieVqUaîiterhu'manumos potuiry vel aufum
eft piofeire.Timeoipfétalialoqui,etiam conuadiçens,5 c
tunbn ci mes taha loqui,etiam affirmans. i Xeteopcgoifta
prdferre etîamadinftru£b'onem,& tùnDn vererisifta me-
ditari, (ctibere, dicere jad tuam, tuorumlp, perdinonemH
Exequatur tarnen fermo quod cavpic.Diasjvt dixi,docer:
Déum ab hominibus, æternu mutûaréfapi'êntiarn à nior-
tahbus^cmiëftemàterrenisifùmmiâmfapientiam'dbinfr;
pientibus.Audi num refiftanr jautêedanttampérüerfæ
èpinioni omhesfe^pturæ tuæÿnonprPplïanæ, (ed facræ.
.'Contra proplianas'emm exfàçris âgo, impijs f ter is ex di-
■j||srefifto;Audifti fupcripsdere limili» iufti viri lob tçmporef'lerat,
corurn perfidiam, verbis quibus poftuni j ftimomuni,quO/DeunTcqntraiicfaudam hanCjlentetiam _
exeaoL. An no eft vïtraomnem modum execrabilequad ; tuaïudefêndit,Tcum dicit. Qumdocèrevokifa Nonne eum, lobzo.
ptccmifr ? Nec minus execranda, omniexectatione digni | Audi & limilé de Plalims exeinpliim, |
(ubiungunt.Non fufficit eisfimplex blafphemia.volmm-., quo (piiitus Dei contra te ytiiöfqae inuèhicuL. quo inau- '. ,
na maxima infinitis m Deum blafphemijs implcucmnt. | ditam bauedeDeo opmionem deteftatur.I«re//^^att,m- W 5>?-
Congiegauêmntab aliquanusmiliibus annoium, in co- fipknt^ mpopulo,&jlultiahquandofapm. Qu bus verbis ye- i
dem nans peccatotibus valium impietacum pclagus:&ab hemencius indicate poflet commoti, & indignantis affe-
ore vènênati fei pefius nefairda per.tantum temporis vei ; £tum Hnßpientes, inquk, intei(tgite , ftttltt aliquandofapite.
nenacolligcnces,quantumpoirunt,quäntumaudcnt, ea j Q ^ d i g o $ s ( ! lM p l ) i n t a u i p a u r e m , n o n a u d i e t : a u t q M ß n x i t p c u -
quotidieinDeum piófundunt Dixerant Deum infipien- | lu m ,n o ) ic o n [ id e r u t j'Qmd demde^O^/c o r n p t g h m s , fio n a r -
tciii, dicunt 6c mendacem. Nomie mendacem dicunr, | guec,iUit qtudocet b(nmn:ni fctcntiïihi: Hoe ell;. /ióuandö
fatentm eumdeläbguoiqfu'pra fcnpto dixifiê, te s n o h a r g u e t ,a u t rq u t d o c e t h o m w e m f c p n u a m ,n o n a r g u e t ! A i i -
quodnoneft,&negafleouqdeft?Sed deftiuic hocratio, ! diftisiftud vltimum ludau? Docetmxia Pialmü vcftmm
dëftfuic auctoutasyiefttuitdc (apientia,quteloquitur per j Deus hominem fcientiam,non docet homo Deüm tciem-
5 alom one m. Venutem mednubitur.gutt'ujmeum, & labta \ tiam. V tarSf ego veibis dim nis,contra vos.lnjipientes mtel-
rneadeteßubimtur impiuml 'lufti fuut om nes mei, non eft m l hgite,ßultiahqu4ndofjipfpe.C^wdyo\Qtosinze'd'igeieiQmd
eis prauum quid nequeperuerfum.Reófci funtintellïgen- j yolo vos fapere j Rurlum dico-ivquod non ddcet honiq
tibuSjSc aequi inuenientibus (apienciam. Et qux eft hxc Deum fcientiam, (ed do Get Deus hominemfcicciani.Hoc
fipientia, quteloquitur gerSalömonem ? Nonneipie
Deus ? Plane ip(ê-Deus, Non'enim ficut aliud erat Salp-|
mpiïjdcdliud.Iapientia eius: ficaliüdeft Deus.* aliud fa--J
pientiaciuSv Nam & ii ab(qiie fapientia eflet Salomon,
effecta'men Salomon. Noüautem Deus abfque (apientia.
eilupoteft yquia nPn eftaliudiple , aliud fapientia eiüs;?|
fedqJiipdcMjeus,hoceft,&.fapie.ntiaeius.Vu1devel;fidir.
catur^Deus^vclfinomineturfapientiaeiuSjidemeftiquia,
6 Deus fapientia,& fapientia Dëüs eft.vDeus er|plpquituir.
yeritatmineditabtturgittturtyeum '/&iabMTftadetefla-
'buntur imp'um.^eritatëm ergo,nón mèqd^eiümvmedita-
bicür gutturDci ideteftdfiturimpiui'n, riöniuftum,labia'
Dei : (ed nullumreCtius quam vos,b méndaces ludëi,qui
meddacem conamini aflereBefapientiam Dei.Étquiaet--'!
iaml’uftüs,&yerax homp pleruiuquë ëtfinou Ä miuftiyj-
■pa,tamen ex iiifciëntiafalfituf,quahdoq, infiiper e^ (ub-
: r ipie n te in i u ftitiam enptur, firbuit (enp tmhidufiïfunt <M-
nesjermdnesmi, nonefi in efsprauum quidneqüéyeruerfum. Si
ergp'. non aliqui,fed omnes (erm#nesDei'iufti lunt^fi non
eftin eisprauuaiaiiquiddi non eftperuerfumaliqu^ifal1^
fum eft.ó Propheca1, quod Iudaeüsdixityquaudp Dèuin
mendacem voeauit.Et fequitur.Reëtifunt ïncellïgétibus,
fi verumeft,non dbcuitNeemias ve fter, qpelu homuie m
lateiUinijDeum (eie n tiam .Non (u fiici t hoclolupLöpiie-
ticum verbum,Iuchce,(epolicisalijs inriniaside.ni lohan
tibüs teftimPnijsjadprobandunyquod hon^poffirab i i o ^ l
mine Deus doceti?Nom,qma'ftiftiät.Scdaudiadhuc.O- Etil.i.
hinis.uh qü^dam feti p tura m^fapietitia äDomcnp,
cum illofuttfempehitjßaneedmm.Q^düömni^iipiem'n
.aDominoDebeft,,sfapienriaVjelfi:ienti.aIud2orüifi,qüa
noueranraloplc-iamieprani nön efleiabl'iplö era^.Qdcmfi
abipfo^erat, vtique eius erat. Quk fr eius erar^quod Uli
feiebäntjigndrare non pocerar. Sed hpe itaeie, negate no
potes.FaKttrh eftefgo quodmutafti jfabuldfiini qupd cte-.
didifti.Et ne'fo^e obijciaSjh tame hoc obijcerendfti,non'
eRe iamdijftäln fententiam de fummo ludaicarumbteia-
früm Cänpue, redi ad Pfalmd%&. vide quid alibi dere fi-
mili fen'tian t. M«vJÖife,ai t Prophetäulle,/<*flU eßfeientia tuu
exme\ Ex me,inquit,iuxraidioma HepiaiGunl:(uprame,
iuxca inteljeikum Latinum: Hoc1 e'ft, pl'u(quampp!rimin-
ce 1 ligere',pluftjuäpoifinicapere,(aiftäeft inuabiiis leiencia
tua. Et'quidamplius?Ec quod dixeratexponit., &qubd
nondixerataddic. Gonfortata eft,ßcnon porero^dearo.
: Vide, b'ludaee,cum tantus ^r,^cusrex,t;ahcas Prppheta,
> . ^ ' feien