n té m p o r è r e|e tfi at u hS p p éfcum ä bono rege Ezechia,
1 s
n a tm am p lffi® 'A ?P fflSlt® ë S p otc É â # 1 SN ? I S !
ianorcr natura <n ineutpuïcarn, fimnlicel’n, incirainM- naudonqu.npJlapaeMa <:rcdcbaot,cunâaf.çnc h l, fe
Dtam abcuijntéotóoc^iumtlcmcliloEuiPxgmplcxionei fa.yçra«fleputabaiH,:0elltïlÿit]uaiidogiie fcrfeMemxfle
velco\npóliriobelpiigi®i™c ligvegatam: cui nçc çàpiti^; g ed etew ^ u i « ® § f |
neccorpptis, nie a ,wromlibet4wrnaÄrum m tm W M f f i M m M B M M m
tum ilia fiTOilitpäp'v.sldift;näöift, ab his oninibùsÿ'»
S *
Nam bai» fin fine ®His
manàspedifqfiiiqa'<^^f““n haH t:' B B
abfque ^uortim Iibër>memb rorum in ft r u # en tiS|omc> a
membroruiU
dolejws, miferiam’clamàntfs >jH«U A»içi
ceoquodliitk^cafapiemiaômpipoteiKerofecerit’.mpotentem,
quod-foluerq vo 1 ensdiutioam Iudqeprum captiuicacemnoi}
poflïc, quodidci ccofleac, ideireprogiat, îd-
circomugiatj&circogemat, idcirco doleàt, idcirco «¥;-
nuspedelque cpllidat. Nam hefi.mihi dicereDeum» qais
vnquani; excogitate*. q u i sa fie re r ea fi fus c II, prêter Ia-
dæum ? Lego, quid cm enm dicememper Prophetam.
Heulconfolabor fuper hofttbusmeiii&
Sed illocl heu, Itcet prblatupi â Deo, npn eft DeL fed h©:^
injnum^.ribn eft.Dei, fédeiüsinimicorum. Videàntprgo
inîmiciDei, qukm ab furdaim purentmaie ftat 1 Dei. Nam
heuhailùdreere, nboWlnifrmifeti :heu mihi dteere, non
eft ni fi propriam milèriam deflerë. Iudæus igituccumheu
mihi dieere Deam dicit, vtique Denrn miiernm efle d k
foie. Mjferumautem Deum, non Cpluni>oc;are :redpr^-
Pfludæum,quisnonexhorreat cogitate ?| Êcveré mîie-
rumgenus hominum v veregenus de capice conucrfain
Icau^athomniamgentium.^aiDeqmqüahtùmaddeitahpmanqjum
membrorufn,thuifîonem diftingunfttrqut
ipfisfiüâfi hum finis' memBris 'éfficia {la man fi diftribuun t:
quinonlplum hnmanos, fedé t ia rn b el I ni n os ge ft us, rti-
gitus&geraitus Deo aferiboor. Non hpçfehfùde D.ep
'Moÿleséoïnm, non hoc dicit, nonhocin vÏTimq Penta-
theucffuiltbroferiptum reliquit. Na« vtdijlii, aitillelu-
d'æis , aliquam jmïlüudnim in die qua locutus eft vobis Deùs in
Oreb demedioignis : «c/orfekrçe^d/rfri^« yobisfoulptamfimïïitudinem
omnium iumentorum quçfunt JÙper terrain, vel auiuni
fubtab volanttum, atque rcptiltum qntmouenm intend, fine
piftcuimqui fui terra mouentur ïn aquis> ne forteocuiis tleuatis ad
coelum, videos Soient & Lunant, & omnïaajira coelt, & enore-
dcceptusadoresex &-colas ,qua creaifU:Dominus Detu tints in mi-
ntfi.eriu curiftis%entlbus>quafub ctxlofnnt. Etqüid pôrüic aPei_
tins dieere ftnlto populo » & ad orane nefas cogicandum ■
& credendum lernper pâraco ? ynde potuk homines illos
apettius monere, ne idoloiaÉræ fieéent,ne in Dei.i
naturaimaginem,autiîmiluudinem mafcali veUeipinæ, I
iumentorum.veL aùium»‘r*p.t»liutttVei pifcfum, Solis, Lu-
Bz, vel aftrorufUvcrederent î Negauit plane,in hîs yert^,'
fteoprOrfus incelligi permhic Deürh m^Tculuin eflè. vel
feramatï»;iumerrtum v^el a'uem,reptile vel piTcem.Sqffemi-
■Lunam, velaftra. Noiïautem Moyfes jp^hibuiflèclii-
dïeos facet« Ædruôi Yçulptam (im’ilitudinem au c i magi-
fr.talé diuinæ natiir^ognofcetet veriratem; Quod
quia prôjwb |ir ^ntiîlis Iforu m;ân i mali u.m»; ;ytl au 1 m|n -
tiam,Solis,Lanæ,vel aftrorumnaturis: È)ei natnram ÉmilemintellexSludjeo,^:
Deum (ÿp'ântuinfy t iata'dtdfum eftyad Deina-
turarn fpèilat .^.>^'iominem hrTgac,' v’t humanàmembraei
aidvibacy v t hum a n 6s\ ïiue bel lui nos, geftus-v e 1 a fféôl us
ei aligne tA; vt eorp fi eut leofièm^fugtre,ficutcolumbam
geméce dieat î Reeordaicntup mtfei-i, eadecatïfa Deum
dinemarrifices^tbernaculiTub Mdy(e , ardHces templi
fubSalomone,vél intabernacujo rexerënt i vfel inrem-
plo limul'anucabernaado fculperent, ruriderenc, pin-
geteaç, Fabricar£njf, excéptisdaobus; Séraphin,quaijn
limtlitudïne qnidemex parce Eiârsf fopc h^inlrium V^Ted
| ad merhbtiam & reiiéXen tiam Angélbmm 5 yelvdfc.làlterh
W ? '
igi tura C>eo omni c o rp or e,o m ni qt re coipo tearu m re rum
fi militiid i ire,cr,edö propofiram iu daicam fabu la iti iam
exintcgrointeriiTe. Natura enim , cuicum rebi4SCorp6-
reisnihiIcornmunceft, cliifmpotentia,doiorynii^ya,.
a(cribinonpptefi:,abotiinibus etiahirèliquisrerumcbi'-
poraltumanei5tïonibusliberae(brEal('umefi:igtrur, quid-
quid de talibusa blafphemis'iudffis fupra propofitumeft.
Sediam a 1 eiïoris coi!oquto ad Itid^unuedeo, vt qui de
eoagerenolui.demagnis quidem,tiontamen aaDei i|a-J
tit rani percinehtibys errodbiis, morefolitócüm eoagani.
Die ergo ludxë,i}li'.dquod dë'Og rege Bafan Talmuthi
tiiurti referCyVerum ede putas? N o 11 i»quia; riön lpliim pu-
cas,(e4Sc plufquamlegaliavelprdphettca'verba.yerfim
cite credis. Veniat ergo illud qualecunque, fit ippic-d
I tutti, H clatiflima veritateprafulgear, videatur.jpg rex
Bafan, ait Talm nth, videns ingen tëm exercitü lfrael,lex-
centarcilicë't & quatuortTullia^, & qitiQgen tosv j rosa tri-
[gin ca an n iif 6c- fiitira excep t is mu lier i büs. & pat u ul i? | qüi
fuppotari non poterant y moJ.em inaudit« magnitudinis
cüpitt fuo im^ftnty& cumpa exp'editioriem rotam pro*
ftërnere voluit. Ho ce om e d i tan te yp u p aa u ism ini m a~
[ moll ipfiruperfediti, & ram ’diu roftro 1'uo cam contudity
Llo^ec foraipine magno iuxta quautitatem papitis eiuC-
dem regisfp&Oj moles capuctranfilien.s,ftiperipfiu®is
humepos infedic : quo fatio, UiOle eadein ^uper eius hu-
meros mfidenteyde regis eapltefnprêmoletTi eminente i
neeamyltra pofiec deponete, fpbito adau <5li denies, lon-
gilÉmi prohib ueruh r. Q^pod Moyiès i ntue ns. cuius corpus
decetn cubitorum fuit, & rotidem viigie i'tnelongitu-
do habuir,erexit fe in morem falientis deceni-eubitis (u.-
per terram, vteumvirga perCureret inaliqiiPloco corporis.
Qui.cum in tantum (alcu eleuacuspflet a terra, vitgae
tarnen lummitas, quaedm intendebacpefëitcere, neqna-
quahivltraattingere poruit:quam adeuinnodum, quo
crus pëdi ibrigitur, & vu.l^>:caulHa' vocacur. fn quo cum.
Og tegfem Moyfes përeu,mlièr , contipuo cadens expira-
üit. Hjeceftéerce nobilisfabula veffra. Sed videre, quan-.
turn ftulciores, vel fapientipresfitis omnibusgentibns»
Finxerunt quidem rruiitiantiquorum gentiliutn, mujeas
& varias dé diuerfis rebusiabulas,, licut .dalopus apud
Grecos, Nafoapnd Latiqos. ■
dendaj fed ea necipli auOiores fabtilarubiiinxca id quod
feripTete, (enfeiunr: fed vc 1 lebns phyficis, vcl motibus
hiimanisèaadapcafi vbluerunr. Inde eft quod Athlan*
ten» eoelum fuftitjere^Typbceuib gigaotem ^ cetitima^
nura, hoc eft centu m marnus;habencem , nöontes m onci-
busimpofuifle,ac de fiimmoeoruin contraeoelum, lo-
I uemquepugnafle dixerunc. Quern poft diutinam contra
[.cffileAesDeqspugnam^lminibusGycIopumalbuciay
lótisd epo Gtpin,, aeproft tatum, non tapren in teremptu ni,
Imagnam Sieiliaeinfiilam, ne denoo ad conferenda ctim
dij-> p raeli a refu rgere poljer^ii m po fit am, i rid cq; fre quell-
I te ra-te use m o t uïn infu 1 x accidere, eo Quodrurfusielur-j'
gerè & con tra Deös pugnare ni tatur, afTerueru nr. ;,Sjc $c
0rpheu.m miris cantibus, & ihaitdica-cithar* melpdia;
squod p o ftfefy 1 uascurrerefn ob n es,a tynes ftare coegerit:-
Hercnlem aduerfushydrammultoruracanicumpUgnai-
lb.ledpro vnocapire abebprafcifo^centum fubitocapica
: orra e (re,ac tandetn.G rêco ign c i mm i p p m o n ftnjjn il Iu d
ctiroLe cna pal u d?,inquamoi-ab 1 tur,cre mafïèfcn pfcrür.
':Hi|tc &- filium Solis Ph^ëtojitem^nalè.cutxus pa.remo’s
.regendem, pene ofberrt^fucCendi/Ie: filiam^iufdeihSblis
ppircen in luposleones, & .tygrides, diuerfrque generis
herbis, & carminjbtfö ioèios Vly flis mutafle: dra-
coiiem peruigilem.* ^vellus afireum avietis afleruantein,
afp etäucbm rp ont t i, i n ce 11 igc re nt dun Iudiei Deum præ- ] homines inDeos, fe^unasinf|êllas, viilpes j gallos, le-
férehdum eflê, non folum terrems horamibusy fed ccele- |-ppres,^nferes, teljquafque.b|ftiasvel a'ues, humanis vex^
ftibüsëtiam virrütibus. Recolant & ipfutn «neumfèr- \ bisioiu.ce.nirloqjj^ni€:s»inultaqjiçtnhancmpdiiouidm'
pentemfabticacutuirtflu Deia Moyti, longbq-, pofimo^* daliteris tradidebinf^Sêd licet bigcdixerint, licet hgc \
. i '• j, ■ •'fciipleïifity
Contrd ludkos, Traftatus>>
fiMi^r/ôt , longe camen aliter , vt didtiun e | y ifta |£ I prasmiferatn-, Og fcîlicet régis Bafan. . Quid en l ui magis
fènfëiunt, & ab alijs.fentiri Së intelligi volü^riint. Hq- ^abulôfum!, mendofum ,. deriforium dici poteft , qnâm
------- *----:•— r-.• -Ai.,-,. i quod foIiu5eiuspedis(fblarn altftudi'nem‘crigîi^e^lc$ipico:-'
niihcs.eni.in étant,:& ratibnaHilës, & licet a cultudiui
no rempti, quæ pondum
^ t e t ^ û p i c ü ^ s :% Quem épfqpi ip talibusfabuliS intel- '
ledfum, clarë per :f in gui a exponérem, ni fi plus iufto
'opus hocprpaahere, & adrcmprbpofitam hoç non per-;
' tincreviderçm. VndeVâldemirumnon eflèrj,.fiSc voSlu-
diEi fabulasiiaberetis ;. & eafum iritelleftfim jn aliquam
re m veracemi èc vrilem conuer|eretis;''Nam habet hoc ip-
ïa paginayérax & fanéla. qtlæ quaiidoqüe aliquâpàrrat^
quorum cj u idë in t ek tu$i uxt a 1 i fera m fàlfuJ eft, fedeo-
rtirn intelleibus vqrax &neeefïàtiuS eft. Indejn libro ve-
iïro» quiiiidicumdiêïfur, legitis,1 qudd ierihfc ligna, vt vn-
Lgefent fuper fercgëm : & quod locuta fuefihead öliiiarnj
& ficum,& vitem, &adiharnhiimi Qubdiuxtaliueraye-
[ixum hön efljè quicunque lignafloqfii non pofie npuit,
agnofci t^Quo.dta nieniiix t a reiv eritate m., quæâbi nfènr
fibi lib u sfr ufite cisa quodain fimïli çraôta eft, qüicunque
.falern vlum locütiphisin omni fcriptuf^ fteqiientari non
âubicac, aduertic.Hinc doétus inhîs intellîgitpër yieem,
8c oliuàm,& fieuip , frutäuofa arbufta, filibs Gedeonis:
! perrhaninum infruâubfpm ébifpnrum| A'bimélech fta-
I cric idamfign a ri ;H i c fenfùs, & inalijsdidini
.ftri parabblisfêpe qnampdflcpmj
iftifiiim aÈ)auid iqvxore Vriteadulcerium.. Nathah pro-
I phetaéi pröpbfiiif; *Npni enim verum fuerâtàd litëfâm ,
qfipdéHpfè dixerat, vel dé diüite & centum ouibus êiu v
vel de paupere ôc vnaoilë ipfius, vel quoddtuës ëéntum I
ôfiibus fuis pepcrcifïet * 8c dé Vria pauperis ofibj'iblentêf
fubIata,,hotplri fü^:éoenam paraflèt. Veriinltlmen fuff^ 1
quod Pröpnetain verbis illis fenferat , Daiiid diuitem}
Vriam éomparati o ne régis p'aupçrem:> ^.nairiillras ouem j
eius yxo rem,p e re gr i n u rn hbfpitèmregisCQ^cupifçentia,;]
de ouehpfpià coetia parafa' mtlliéfëmilliçitæcôneupif-
ceritiæ proftitutam. Muitafiâïiliâîrî huhc moHum, SificJ
0 Iudæ:i,fâburas vëftrasintetprëcareminiififiç ea§f4 piën-
ter^^incèîligerëçis,^^fi>fîdeâs vtilitër expôneretisjèffifiohlaii-
dàre m,hp n mi rarer : Nofilaudarem^quia extra faCffifii
Çarionèm ÿëftfû qtiicqua vos prp£âuthênticp ffifèepiflei
yeHufcipere fion approbo. Npti mirarer,fi aliquaprêter
î^em.p^l^^fophfetas.fiùe allas ^^vpbis'ahuqfiicus-ciràdi-
fos a i uitlos lip r os, ad quà m li bëfi| cilera inftrüâii on é,, é t-
iam.btb’ujplb velamihe tetäavös appjobâre vidercni. At
cumhis omnib.caréant fabul^veftfæ,cumnihil prorCds
irieis vtile lafeatjfed cbtü ftultum, fdtum im^ium ,tofu
blafphemüàppareat: non eftin qub vobis parceredebeat
ft-ylus meus, quia nec parcit ôëdpfé Deus. ouperaïit enim
ludàicê fabulæ onines f^biïlas fêctflorurA, quia^cjiipd àj
feculisauditumnonfuerat,hdcTâlmutHiudaicarumfa-
bularum fàcer textus enarrat.Etj oftapenda Itidaieægen-
! is à Deo auërfio t qui ea fub cùicu diuinoi cui fe dèfefufré
putaUti de Çfeatore eiufque natura feutrant,'quç necipfi
1 dololatræ v n qu a rfi crëdere velp tlgerëp otaerfi n c^pm-
plét'iïeft in vobis &’de Vôbis, d perdi ca getfei qbod Apoq
ftolusnatura vëfter, dblSftinanofter, de täfibusdièif. Erifl
téwptts cumfanxmdoUrïnam nbd^înebunt,féa1ddfita defiderial
fc^e^dbüntßbimapßrospfurien^^urib^.E^avmt^teqttidem
rfimfuiflèëçlcgirisf&çreditisiHoçquomodoiQui'al
longiçudiriém Çorppfis Moyfi decem
Moyfem, quàndo fummirarç Vfrgæ gigantem intuhdtura;
çrüris, âc pe4îs,percuflicid çefHdeçbm cubicis fahu fel<î?H
uattim fuiflèàllcritis. Ea decaufa aecëin'cübiïi fcbi'potis
Mojrfî^ decemefibiri virgæ Moÿfi, decem cu|>iti falfus
Moÿn, fiinul iuhâî frigîntàçubkos fâçiunt : eicepi:a eà
lbngirudiheextenfibrachijVqusinreroaputeiuidem,-& I
inFefiorem^irgêfümmitatëm ,qp^mibänfifcnebar, deporis
Vu tâtam menfufam, foi u m crusëi usàpède yfquë ad
furai piincipium, vc minus dicftm ,'' centuffi & quiudüa'
gin tacu bi t o r um ex t rtir. .yhdènec dfibiütrfëft, qiioqeàf
dem fura, quæ çriirelongiorefl, d genu yfque ad femoris
iunétüram, iuxta naturalem , vtdixi, coiporis, ditnenfior l
îiériii âd minulducentoruhvbubitbrum fuerir, (Jnde fi
iufta dimcnfio vfque ad fummitâtém fpinêiiqu® coflô
adhæret .procedat, plufquam duce ri r os ^ crigîn ta inue^'
Irties : & hoç.præter colli & câpiris ni agnït fi d j n e m, i n q u i-^
bui non m i nus oétogi n ta reperies, q uifim fil i u n ctfife-,
p.tingentos cubitps, aecèm minus,perfiriu nr. Vide tisigi-
tur,- Iudéi, quodiuxrahanc non noftram, fedyeftràm dis
Imerifionem Og régis Bafan fia tu ta, v fqué adfëxcéh tô5|
Inqnaginta çubitos iq loii^uro proceflerir, iôxra qUatu j
çtiâm latitiidb eiufderq Vfqué ad céntum vigmd pecue-
nit. Qjjis èrgo prêter vos taie mohfirum vnquam inue-
nire potuicî -’Quis,i tîq u am, prærer yosço ifiiuC ht art po-
tuip.hominçmlongl^urhfêxcehtisnbnagintâcubitjs,^
latum centfim viginti cubitis ? Çpntt'a quam veftram in-
faniam quia hon eftdiu dffpütändum, Ted rfdendum,
çum tatudara fit, vc neççæëbs latéàt : .iljuâ ^nutli tan-f
tum propôhov; Greditii Moyfi ? Npui f quia ereditis.5
Qûandoquidem ergo Moyfi creditis, quare taliiabfur-
dam rem contra verba Moyfi credere potuiftfs î^Scribit
quippeipfe in libro Deuterohbmjj, quemiibrü, fhludiei
eftis,nefcirenonpbtcflisi Mollis, inquiti Og j tex Bafan
rèftirerat de ftirpè gigantum. Mohftrarur léétuscius fér-
reus.qui eft in Rabathfiliortpn Amdn, nouëm cubitos
habens longitudinis, & quatuor lati.cudinjs, ad: râenfii-
ram cubici virilismanus. Soletàùtem femperjectus lon-
gitudinè, aclaritudine m a i orefle iacent e .iQmergbl e â u
gigantis illius nouem eu bit jè longu m , & 'quacüôr latin m
éfïe dixir, Vtiquèaliquideüm minus Jeéto iirlbngitudfnq.
r&larirudrnèHâ'buifïe bftendic.Patét: ergo qUbdrexille
rnetThtegfis nouëm cubitis longus, nec integris quatuor
cubfçis latuiCTciteric, Sedconçedp quod fiiHilëi dejiôn*'
Igiefidinc noùefn Cubirorùm, heq;dë Iàcicndine quatuor I
cuhitofùm deftsent. Nunquid long’ror, aut laaor ieéfo
prôpriofuitî Credo quod hiclisludaica conqttiefcic.':
Faliûmèft igitur,
lumfuiflè dixiftis.Nécminfisillud falffimerfiquodMoy-
fenipfum décem cùbitis ldngutti fuîfled i x i fti s .Non enim
vèfut prbmdnftio iniifitato fcripfîfièr, quod leéfus Og
gigantis'nouem' cubicorum futffer.’Namfi ipdc decem cu-
bltorumfuic,'quàvratidneleflunjKdmmisnSuém cubi*
forum mirari vidérar'î MagisSnim iure mirari aeberé’vi^
dere ru r, fèjp fum h bip i né m ^ècéfe çubi çôru m, qiiam I è-:
étum altérius hominfs nouëm cubitprum. Vcrumvhe
iftuddiutius quaip 6pprcec,prbfràham,fic fîqio«Si Moyfîj'
léâiimQg regis Bafan. n o ué m tantum cubitos. lïabuiffe,'
efjfè potfiifie dicetis|$ea, vt ïani dixiynbui vos in hàcpar-
téèredereMoyfi. Qèrcunfe^gbyôbisam^b^ elle débet,
non fèxbênrofumocf'ôginra, féa noue ni ad plus' ébbito*
Ecçe verè
/tempus illud, in quo hâne Appftolffentëriqahi complet
tamcernimüs. Eécetëmpusjiitquofe'Uam doélrtnam tos
non fit ftinërë' vide m us. A ri d i cet is vos’ ftifti n e r ëfà nam
do6frinain, qurLege Dëî’&Prophétisabfëéfis , peregri-
nas nænias coelëftibus verbis præ^rtjistSfedlîocfaéic prm
ritusäuriVmvefttarum,quo%ftichehfesyfitataimäudita!
am a tis& anti^uorùm pertæfi, n,duos vobis tfiagiftroS
cbaceCuaftis. yéreëoaceruaftis, vëfè-magnùm^sierufim
“ agi ftro rumfedfti s :iravcpene/‘t ulîtis via eattir h'u^rhè Xtif
ve^ërum.adcomparauonem magiftfbrdm’noUôfum.Sed ! rum faepe nomînatigigantisftatiïramàiflè.Êcvtfeqi
qiîorunïmagiftrofum ? ’Ndn y tiq ue fai ü tis, fed peiitii ci o -, tiafabulêattexam,quomod{fpdtüic,lfcet maibriscor-
:nis : non vëritaeis.fed falfitatis. Vnde & féquicu r. p o fto - j p b t is,'qua m n p (Irafinf, homo, taminfôlitê&inüïfæ maV
luS. Ef4ym?4teg«iifdMrfKfffiHwrff(^fc«f)4 (ff«liid^4«fei«co»“ gnitudini'smolcm capitifeoimponefè.'' vtiàânéius fex*
uertenitir. Nonne fie? vere fie." Ä vëricàtëi coco niiindô'•; centa 8c quatuor millia annatorum, & quingentos viros
cefte,auditum auerriftis : ad fabulas autem , vc dixerarq *v Iudaici exet eitus fèxceptisun numeris ‘rti#iéribus^-pâr-
conueffi eftis.'-De qfiibfiseft&fila ,; q'uam craârandam nulls, fe pro fie mere pofte pu tarer? Ad hoc enim éxpjen-
,. Èibliotb. Vet. Patr. Jom. ii+ Pars zj. ,< *7' Rr Ï' ' .’s." •' . ' dùm,~