Quare <
Spjricu ,
HUgo'nte ‘ÉteYihni de hkre fibus,
inuifibiliacuts à creator a rumquePatrumfanótionibti's idu'corad hoc.Et quidem
hedicunt. AuenimApoftoI
mundi, perea p$: facia funt intellect* {onjpiciuntur. Etenim
ex ad mirabili difppfitione il jorum qu«fa<fta furit,condi-
coromnium crcattibrum pronunciatut1. Sedenim Mac-
cheusChnftuiii conceptum.efledcSpiritufandtOj&Ma-
riavirgine intuit ficdiceris: Quod in ea natumeft , deSpiri-
tufanftdett. At'non eft Chrifti PaterSpiritus lan&us,quia
non cx "eo efttan quara ex Patre, fed vt ex e o , quipr«pa-
jrauitvuluamfcECundam.confubftahtialiVerbo^arnfem-
que con drdicabfque lege commixcionis,diuinoprorfus,
&ineflubjlimodo'. Quoficvtnon.SpirituslandU Filius,
led lan&iflim« virginis § lecundum naturam dicatur&
exiftac. Attribuiturautem huiufmodiopus Spirjcui,pro-
pcer fandtitudinem: & quia cauflatiuus eft Patris' & Filij,
Sc alia fimjlia, hisanfte&i quamplurimapoflunt.Eodem
vero modo Spiritum efle Fi l i jac procedere ex Patre&
Film dicitur «quiuoce. Hoc Nicomedi« Anriftesficdi-
ftinguir: Quid igitur, inquic, dicemus, cum vnaqu«-
que di&io differences habeat fignifieationes, & aliasqui-
arbiti or quod illi fides parti rnbuenda eft, cui h«c qtiahi
"maxime cpnuenianr. Igitur adiiiuante Sanclo fpiritu ;
plena Veritariscontradiétio profihat in medium,primum
quidemfirnilitudo ex fra tribus aflumpra reijcienda eft.
Nam Yalde diffimilisexirtitjéfcnülJo nrodo fidem aptaeft
facere, propter duascauflasiVba, quod Filius rion dicitur
Spiriutsfandti, vt fratrum altèruter, alcerutrius.-alia verb
quiafrairesabfque medio ek Patre fimiliter pergenera-
tionem ptodcunc , nifi medianreforte qilis matre dicat
progredi àdlumen. Veruntamcn quantum ad genho-
rem immediati verepronuntiantur,filiusvero atqueSpi-
ritusdiftimiliterexDeoPatrèprodeunres, minime per
conueifionemreciprocranruf, vtfuperiusoftenfumeft.
Infuper nechoc benedicitur : idco Spiritö filij eflè, quod
lecundpm naturam illi propinquec, eidemque vniatur.
Eodem vtique modo, quiiibet Patrem eile Spiritus pro-
fiteatur,quodfubftantialisei fir,vnumque natura* Qija- !
re non ob hocaflèrendum eft Filij elle Spiritumv, quod fit"!
dem pcnecum infinite fint, ac omnibus not« * vbimihi eiufdem natur«,neque quod per Filiumdctur: quod niidetur,
pr«termircend«funt: de ilia vero Iclaq1
miner, &propofitacftnobis , n unc diuifiofacienda eft,
de hacfcilicet, procedere. Poteftenimfignificarivoxifta
procedure, vt aliquid de loco moueatur ad locum, po-
teft autem fignificare mini & dari, & hoc ipfum quod nos
profitemur, ex caula fecundum exiftendi rationem pro-
uenire. Cum ergo Athanafius,&Ambrofius , & fi quis
hildiffertdicerc, Filius ipledat vt apparebitinfequenti-
bus. Etquoniam Latinorumdogmainlringerenonfuf-
ficiunt, dilcutiendum quoqueeft ,'vtrum «quiliocatio
verbiprocedere,obuietfideiLatinorum, lecundum di-
bti pra-fulis opinionCm, an non. Atqui non obuiare fic
oftenditur, Si non eile Filij fan&um Spiritum «quiuoca-
tionemfugitat, nequedum.afieritur Filij eile Spiritum
alius patefSpiritum dicitaFilio,vel per Filiura procedere, multipliciterde.betintelligi:huius propoutionis fides ab
non lecundum exiftendirationem dicit: abfit, fedlecqn-1 Ariftotekcainueftigationetrahitur dicentc: Si quid lecfi-
dum alterum horum duorum omnino fignificatorum. dum contradidionemalicuiopponiturmondiciturmuF
Quemadmodumenimfatemuripfiim Spiritum per filiu. tipliciter,necoppofitum,vtnon videre opponitur, dich
manifeftarijfic & mitti ab eodem & darf. Alius vero qui-; tur autem non videre mul tiplicirer, vno quidem modo
dam: ficSpiritus län<äusex Patre procedit, nequaquam non habere vifum.- alio vero, non vtivifiu.Quare necefla-
aurem ex Filio. Pr«ful vero Methon« Nicolais hoc mo- < rius & videre multipliciter dici.Vterque ehim eot u qued
do: Licet Spiritus Filij, at non ex Filioeft: aliud enimeft nonvidet, opponiturquid vteiquod non habet vilum,
Filij, aliud dici ex Filio* Equidcm hoc eius quxlecüduth habere, ei vero quod non vtitur vifu, vti. Quare fine eile
naturam vnionis & faro iliaritatisfignific$tiuum eft, vtro FilijSpiritum vno modo intelligitur, & efle vniformiter
modo dicatur, fiue Spiritus,fiue prqeei][ibile,hocautem, profertur: at vero ponefle Spiritum, filij, vnum lemper
fcilicet,ex Filio eile, illiusquasex caullaeft produdlionis. falfum poffidetintelleäum non eile Icilicet, de fubftan-
At vero nequaquam. Quicquid fecundum naturam a- tiafifij.Nempenequequantitas.nequequalicas.neqjpof-
licui propinquar, hoc ex illo eile contrahit. Nanrfratres feflio,neque aiftio,necaliquid huiufinodi aliud Uegatur,
lecundum naturam propinquantadinuicem, alteruter e* eile Filij:vnde ntifquam in lacra feriptura, lecundum ali-
nimalterutriusdicitur,allexalteroj alternunquam alle- • quem verum fenlumreperitur Spiritum lanbtum non efi
retur:aliquando,quianon eftalterius alter caulla,led am- fe Filij. Inueniretur autem proculdubio, fi non eile Filij
borum Pater,&ideoexfolo Patreambo: Sic igitur *€«»- Spiritum pnedibtarum aliquam fignificationum innue-
19/xoi, tum dogmatos,quasputantredargutionibusfuge- ret. Itemxquiuocanonluntcomparabilia, vtalbavox,
re,capiuntur fuprä malitiam vaniloquium ftabilientes.^albatunica:acutushumor,&acutavox. Hocenim non
NicetasveroPhilofophus j non minus amata erfundit' fimiliteralba vel acuta nequemagis alterum. At vero ex
Ex dasmonis, inquit, odientis bonum praua confilio Jarat- Patre procedere,ac filio procedere coparabilia lunt; quo-
KsAoL»öojmff,ideft,aberrantes,veiledu(äi,&quampluri- j niam procedendo vnum eile quod perfonaliter Spiritus
mumaveritateabfiftentes,lan<3:i'ffimumconditoremdi- j habet ,ab vttoquefimiliter&sequaliteraccipit. Quare
uinum Spiritum exFilioprocedere.Vt ex partc,iimili mo- 1 non «quiuoce dicitur, procedere Verbum de ambobus
do decernereconantur, Non intuentes mileri emergen- j pronunciatum. Amplius:Quaelibet trium perfonarum,
aut praeftat eile alteri duarum j aut accipit ab iplä^Haec per
induiftionempropofitio, fufeipitprobationem .- Pater a
Filioalia perfona eft, eo quod per generationem ei eile
pr«ftat^ ln hocenim differta Filio , quod ei eile datper
natiuiratera.-rurfusagenitore Filius differ t, quod nafeen-
do accipit ab ipfoexiftentiam. Item aSpiritü fänblo pr±-
ter hoc differt Parer; quia eile illi dat dum ipfum emitdt.
At vero Spiritus fan&us non ob aliud alia exiftit a patre
Perfona,nifi quiaex ipfo procedendo accipit. Igitur & a
Filio dum alia fit perfona, idem Spiritus aut illi elfe dat>
aut ab ipfo accipit. Nonautem d at, vtpalam eft,accipit
ergo. Circavnam ehim &firüplicem fubftantiam Patris,
& Filij,Spiri.tufq; lau d i , aliam prster eas quae dicla funt,
cauflam differre adinuicemvix quis red« fideiaflignabir.
Quare fi alia eft aFilioperlönaSpiritus.didatum aliquam
habitudinum ad ipfum habet.Sin autem non, ab iplo nö
eft alia perfona : igiturhisprifedidi^ proprieratibus, ties
perlbn«adinuicem«qualiter differre habent, & nonali-
quib<accidetibut. Nihilenim in fupremaTrinitate quod
poflitabijcii vclabelle. In quibufeunque autem fubin-
relligituraiiquidhuiufmodi.accidcns adiacer. Quare in
fuperfubftantiali Trinitarenöcftaccidens. Amplius.-vbi
accidens
tem hinefoueam, & prophana quam multa quælequun-
tur.
C a p V t x i l
t j &C quidem & alia, quorum relatio neceflaria non
A. Aeftadprsfens, Latinis peritilüm^Grxcorum obij-
ciuntj habentiaquidem aliquas fórte verifimilitudines,
balein vero nee vnam innitentem Ibliditati.Öportec eerste
quamlibetacutecetnentein , aliorum delidaarguen-
temque conuenientesinducereargumentationes, rebus
illisquibusfidem negotiatur. C«cerum qu« didafunt,
nullaeomitatur demonftratio, necdlcriptur«qu«diui-,
nirusinfpirataeftteftimonijscomprobantur,necafandis
EccUfi« paftorfbus ahquem fortiütui fauorem, ob quam
remimuiles magis pofitionesfunt, quamdemonftratio-
nes<. ^Equiuocationesqaidèmin,diuinalcripturaomnes
recipmnr, Spirirum vero cum «qualiterPat ris fit Filijve
ptocedereabtytroque diftimiliter , non puto conceden-
dum, Sed minime ablquédemonftrationis adminicuio,
atque Icnptur« diuinicus inlpirat« teftimonijs, fando-
^ccidenfpofterîoris non abçftintcllîgëntia,quod accidés
iri aliopfprfus eftè hàbeat, qüod aiitem in alio.prorfus ef- :
fehabet*, & perle non pbteftexiftere,,eo jo quo eft, qua-
fi'jpofteriüs reputatur. Prop.^erea Çommunis ineelligèn»
ria'deDeonon perraittitaciîidensinçointelligi.Neiquid
circadiuinum eo pôfterius ëonfiderecur, atque ex hoc fi-
sueadu ,fiuepoteftate»dilïblubile cogitetur ac corrupti-
•bilè : talis enim,èft exi fte n tia fup erueni e n ti um fe cundu m
naturam , vtpoffè diiroluivideantur. ReltatigiturPa-
trem à Filio & SpiritûVæqiialiter differre ,FiJiu m quoque
àgenitoreac Paraclito , fimifiter Spiritum a Pâtre & Fi-
lio». Qua ex re quantum filiatio Filium differre a Patte fa-
cit, tantundèm paternitas a Fillo Patrem. -Quibus verè
pofitis & conceftis.aut Pater feçundum emiflîonem Spi-
ritusnihil diffère à F1I10 ., a ut ampli,us Pater à Fifio diffère,
quqrn | genitore Filius. Si enim génération® fplà infèrt.
ignis : at vero Pater quantum differtà Filio, tantum
diffère àSpiritu.Similiter autem Filius tantum diftert àPa-
• tte, quantum aSpfritu 5 S.piritus quoque rot difterentijs
a Patrediftat,quotôcàFilio.-JiocautenaCxeo dignofei-
,tur, quod circa •vnamquamqiie perfonarum , par pro-
prietatum numerus reperiatur, fiue fingularés fint ill«
babitudines, fiue non; hocroodo ï Spiritusfolus^proce-
dit, folusimago Filij eft , & folus mediate Patricopula-
tur. Eft autem er commune cum Filio,, ex eadem perfona
exiftentiam habere &cum Patre immediate habere ad
Filiù m ï Filius quoque folus gignitur,folus fplendor&, figura
fubftanti1« dicitur: & folus immediate adSpiricum,
öc Patrem habet. ,Emittit autem cum PatreSpirituni, &c
ex,eadem pcrfbna cum Spirituaccipitexiftentiam : Pater
etiam fine caufTa exiftens folus efle præftat duobus fimul * !
H , ^ fecundum qu—am: -fi0g—nificationem cwborum c a u flk ^ ^ ^
figniturFilnis, generare ves-p^emittere Pater, pluribus uocepronuntiatur ; ex quo vterqlie caufatiuus d idote -|
differentijs a Filio Paterquam Fftius a Patre difterr.Gene- nore-dicitur, folus generac 1 & fblus mediate fe ad Spiri-!
rare vero-acmittere, du« proprietäres funt, quibus Pater | tum habet. Acqui cum Filio emittit Spiritum , &ciim !
vtrifque a Filjo differt. Hoc äqtem inconueniens haud j Spiritu immediate habetadFilium. Quod fi Filius nihil j
puto alitervitaripofle, nifi eonficendo quod Patris & Fi- commune cum Patre perfonaliter hablror, communicac I
lijicommunefitSpiritumbmittere, Perid amboseodem autemSpiritmVtdiiftumeft , ex eadem perfona exiften-
differremodoaSpiritu. Iuxtaverohuiufmbdiraiionem | tiam habere, magis a PatrC differt quamaSpiritu.Rurfus
credendum eft quod Filij & Spiritus commune .fit ex ea- j fi Filius Spidtui,& Spiritus Filio aliquid commu'nicat vc ‘
dem perfofia exiftentiam habere | in quo par eorum ad : perfona cum Patre, aut neuter aliqua proprietäre iungi- I
Patrem differently intelligitur, etfi-altVr quidem per na- j,tur,pluribus alteruter differentijs d Patre quamife diui- '
^uicatem , alter vero per proceffiqnem vt frequenter cor ditur. H«c igitur & qu«in anteexpofitis diftinguuntur,1
memo^atiim eft fplendeat. Sed hpc «quiuoeätioni non j funt difFerehtiæ, lèu proprietäres , Vel habitudines, qu«
debet putariobnoxium , cum inter creatuiasabfquevlla circa tres perlonas confiderari poflunt, abfque fideiperj-
«quiuocafi.onc multo differepiiora reperiantur, vermis | eîïlo.; prârter quas haud multas inueniri pofle Irb S ‘
quippe acElephan rus ex eodégenere eile habet. Animal j qu« cumiftisin eadem portione numerari debeanr. Sed
venimhocgenusamborum ,fîcutc«ceroiumçaujîàexiftô: inoftmibushis atquefimilib«smagnopereatfedendi»
ahwalium. Quodfficut ab eis «‘qualités participator ygo qupdmediatum,&ithmedia'
de illis vniuoce prædicatur, & am bo rum caufa dicitur V- quid fimile ; nön vt temporis a
ctumocisl
propinquum,&quic-
localispofitiohis, aut
nraoce. Vcram alterex fcmmc, altetabfqae femme na- -ipacij, auttumotiSiautmagn.tadiniäfoilificätfuadicü-
m.raoiâdiptfoitutaannali^p&fciendumquæ p'ergencra- tmvfed onuuavtbeatadignam Ttinitate accipi'èda funt
tionem ad effe pf.o.deunc,dmul &cxïftereiauod I Qupd.fi apid fanaórumaliquidlcgefcin Tiinitatc non
eflc.oidjnem , intçUeûum däi additui, quodomriein
tea [dec n da c ordinem.Quomodo non d ie aliquid pütùni
qùæ.fnnt Dèusdicimr , non quod f t .fedquodfupèr'p-.
mniaennafir, Nempcfiordotollacur, non fit Spiritus
ptodeii-nt, non fim ul fieri ^ exiftere:quod
pr«ueniat eotuillge'neratiottemfubftantia, praeterea eft
quidem aliquidhorum, qu« fiunt yfque quo perficiatur,
vt Leonis , & fimilium. Idem in arboribus herbifque in
uenirecontingit.Nameorum quæda exfeminib.us,
dam vero fine (eminibus ex terra, vt.ex fua caufla progt c- terfius & Filius aPatrefecüdus, vt Chriftùs tradidi^.Ma-
diunrur: , quibus lecundum hoe commune cauflatiuurn gnufque Bafilias t^ftatiir-; hec Pater fit Filij, Spiritufque
.e(fiblenniuttflltuipsaammkbiimgiVr. AA mmwpllmiuns .:1 Qu«cunque alrerantur ! ».'..Ceii'.a.rJl.'iii.C__in;ai. . i 1
npif eodem modo altèradönem fufcipiunt. Contingit
enim repentealterari, & non priusdimidium , vtaqua
congelati, argenteum quoquevas ,'mox vt aquam calitr
dam fufeeperir, calere. Ihterdum autem vicinam pattern
a coh«rente calefieri j'aut congelari. Poftremp generis
^differentia Commune eft de pluribus pr«dicari,fed at“1
terum in quid , & alterum idquale: héèidcircoalterari.
vel präedicari«quiuocatio ampleótitur. Sed affirmationi
quoque ac negatioqi, priuationi, & habitui , contrarijs,
&relatiuis commune,vtpluribüs,&maximehotis,vifum
( e1^ oppofitä yniuoce dici.: A t tam e n •affirm ati p & n ega tiöi
i inorationeconliftunc, in rebus autem priuatiodehabi-
tus, quorum alter tantum,Icilicet habitus, fecundum na-
I turameft. Nam priuatio /in e o quod priuatio, fernper
i :contra naturam eft » & relatiua quidem licet ad aliud&
adaliudde eodem pr«dicantur , contrariaveroneqüa-
quam , vt ex diffinitibiie.eorum patens eft. Qua de re ta-
lis proueniendi modus pr«nominatas voces non facit «-
quiuocas : ad hoe autem adijciendum , quod Patris &
Spiritus commune fit, immediate habere ad Filium, ex
quoparicas vtriüfque difFerendi a-filio difcernituv. Con-
gruum proculdubio eft per omnia | diuinaque dignum
-Maieftéce,yt;ficucper fubftantialianonfuperataliuma-
liuSjita&diflFereptiaruméxceffiis non reperiatlocum.. ^
ptoptictatibusy certilfimum éftj
quodint^lligifociapttresperfonas , paribus dijïare diff
fe re n tijs ; fugi e ni mir u m Tri ni tare m ejem e nt oru tn | aliav:
riimüecceaturarum aflïgnatro ; qu« quidem ïècundum
magis & minus difFerünt. Aqnaenira pon habet tantum
grauitatis, quantum ignisppflißfet leuitatis.Ideoque ma-
gis a térra, quam dliquido elem^nto, pér leuitatéth djf*
n e e htexPatre, necamborum Spirituscen-
featur. IdcircoeftinTrinitaceordo^ etfiab homineim-
poflibilefit fciri qualis fit. Ét immédiate quidem Fihus,
mediate vero Spiritus ex Patre proueniunr. Ait enim Da-.
mafcenuS jperFiliumdaturSpiritus, &abomni creatu-
ra particjpatUr : Sc Nicenus Gfegpriüs fcribic ad Aulaliu,
jlPc quidem credimus efle cauflam , hpc vero ex caufla:
&eius quodex caufla eft, rurfum aliam diflèrentiam in-
telligimus ^hpc quidem proxime dp primo , hoc autem
per proximum de primo.
C A P V T XIII,
V i Agnus quoque in theologia Gregorius idem per-
XVXhibet.'Spiritus fan^lusPatri &Filio coordinarur,&
connumeratur, icaq; non expedit Filium a Patre in emif-
fipne^piritusleparari. EnimUero ex tali diuifipnefnniculuS(
«qualitatisdifrerentiarumrumpitUr,falutisnbftr«
minuiturfides,trium perfonarum magnificentiflimu? or-
do in irritum cadir,& magis & minus,multum & pariim,
inalterabili commifeetur Trinitati. Quodfolum cogitareprppharium
eft,&plenuexecrationisr«qualiter enim?
ynaqu«que trium perfonarum ab altera differt vc oftero
fum eft,& «qualiter conuenit nihil impedi^te, quod Spiritus
amborura dicitur, '& vere exiftir,quo4fi.c verum o-
ftedtppte'ft, Spiritus Filijeft,aut ratione natur«;aut ratio?
negrati«,at Dei yerbu nihilexgratia,quia Deuseft, pof-
fidet.Qro^renihil adie<5him, nihil habet nuperaduenies,
fed vt a prineipio. conftiterunt exu beräti« dfuinaeratiohe
viuetia, vita.Spirituq^attribunonis caufla poflidet , led vt . . . ,x m m m Film