te*x-ftylo tara excelfo,quod alter Auguftfriusvideaturcl-
leialanoium^delc.ripcionçlibrorum.
•InpiMraisEpiftolai'uiïilibe.reiuÿifi fex fibrös diùiditur.
i Primus liber condnet xxx vj.EpiftolM.
Secundüsliber-èôntmctLx. .
T ertiu^i;i|»ere§otiiiet v n .
Qu.irtuslibercon tract xLiri.
QraiituTÏibei contract ix.
Sextus libei'contiuet L.incerquas in lefuit Tradätum
■quinque Capitulorum diftindione diuilum, & otonium
iqux dida lunt, vel dici polIbnt,argumentorumrationi-
bus aducrlus Iudæoruminueteratam dutitiara.
$ PAmiim Capiculum oftendit quod Chriftus filius Dei
Secundum C^ituium oftendit quod'Chriftü'sfpecia-;
liter Dens clle-probatur. ■
Tcrtium Capi^piumofteuditjqubd Chriftus, non fic-
u t Iudæi p utant j tern ppralis Rex , fèdæternus lit ôccoele-^
ltis.
Quai tum Capitukm oftendit, Quod Chriftus non
licur îudæi defipuintadhue venturus.lit, led iamèerto^ôC'
ptæordmato tempore, ad mundilàlücem venerit.
Qui n aim Capi tal ura oftendit, & de terminât de ridi-
culls at que ftultifiimisfaffiiiisludæorum.
Iniciuitetiamidem Petrus Venerabilis Abbas Clunia-
ceniis libitum queinedidit &lcripfic contra Petrobrufia-
: noshxreticos,quidicebant primopueros baptizariinu- I
1 tiliter.quia credere nonppifunt. -
Secunduserrorerat,quia<licebantbafilicasvelaltaria
I fieri noivdebere, qi^oiuam Eccle/ia-Dei*,' prout affirma- 1
i bant,vnitäte hdeiium rongregatorum cqnftaiet.
Ter ri us error erat, quia dicebant Crucem Domini nec
adorandâmnecvcneraiidam,ledmagis confringendam
ÔC couculcandam elle.
Quartüs error erat, quia dicebant'Miffiun nihil eile, I
nec celebrari dehere.
Quintus errorçrat,quia aflêrebantviuorum bénéficia >
' nihil prodeftc dcfünétts.
Sextuserror erat,quoniamdicebatltDeonpïieflècan-
tandum.
Idem ifteTetrus nofter Çluniacenfis Abbas iplo exi-
ftenre in Hilpanijs cum Imperatore, tranftulit de Arabie
n *1 Latinum Aichbnmum dciege Mïhometi hæretici.
Ertamenin Cluniac«.Iciiplit foitillîmè adueffus prædi- !
£tamle«5tam,ppus fuum diuidensin quinque Libros,qui !
Lrbii diuidun tur per-Capitula.
lfte idem Petrus Cluniaeenfis Abbas leripfit de Mira- ;
culisquæ luis temporibusäduenerunt,fiuefada finit. Et
dchis duo extant Libri.
In primo liquidem Libro dexxviij.miracirlis deterim- j
nat cura magna & Ciceroniana elegantià, non lolumin
hisoperibus luis,vërum in omnibus.
- lnlecundpnarratxxx.
|Item fctipfit idem Petrus Sermones quatuoryalde vti-
les & elegàptiftimos,quorum
Primus de Transfiguratione Domini eft.
Secundiîs Setmo de Laude SepukhriJ)omini eft.
Temus Sei-mo de fando Marcello Papa & Martyre
eft.
Quartus eftiriferipeus in venératione qùarumlibet
Reliquiarurà'. vN&P.
(nlupçr egregius illePaterPetnis Venerabilis Clünia-
cenfis Abbas fcripfijÆpiftulam ad Petrüdeîàndo Ioan-
iiefocietatis fuæ veteran û ô i, contra-eos qui dicunt Chri-
ftum hùnquàm Te in ËuangelrjsâpertèDeumdixifïe.Hæc
Epiftola vftlis&ncceflaria', pletoainftrudionib'us quam-
pluriiiHs.
Sciiplkidëmtÿthmum in laudèm Saluatoris.
RytMrmrn de fitndo Hugo ne,
RVtlimumde S.Ben ed id o .
frem jjythnram de Relurreétione Domiftl.
f Ccitny mnum arhottore fàndæ M arise Magdalènsé.
Item aliam hyirinum in honore niatris Doniini.
-Fecit & Profam deoadem Virgine Mariagloriolà.
■Nimc eft videndum deglorioii Partis noltri Petri Venerabilis
Abbàtis Çluniacenfis prudentia, ergafiiorum
Relrgi^forumprouilionetn-Nam iniibro quodamStatu-
torum huiusMonafterij Çluniacenfis ab iplb editoafle-
rir,"quod tètfipore fuæ aflunïptionis in Abbatem, iniplo
[Cluniacenli Monafterio erantReligiofi plus quàm fret-
^centiimjficutipfèteftarur.Iplènamqueait.Notum faciô
igitur ego frater Petrus humilis Çluniacenfis Abbas omnibus
iftud legenribus. Quod quando âd hoc officium
ante xxviij.annosalTumptus lum,magnamquidemEccle-
fiam,religiolàm&fàmomîn inueni, led. paüpcrrima, ma«
gnarum expenfarum,& comparatis redditibus cüexpen-
iis, nul lorum penè reddituum. Trecenri erantveleoam-
pliusfratres.nec centum deproprijs fumptibus domus ilia
prOcurare vafëbat. Turba holpitum,lêmper pauperum
infitiitus numerus.Cogrégatade omnibusdecanisahnb-
navix quatuor menlîblis , aiiquando liée tribus : vintfm
vndccumque colleétum, 4nunquam duobus aliquando
?menfibus,n*cvnofuffieiébat. Pànisperùus^,puger, &
furfureus. Vinummaximè aquatum,infipidum, & verè
villum,prçter alias&multo cum foenore acceptas expen-
fas.In mendo folummodo annonam & vinum,plufqua J
vigintimilliafoiidôrum Çluniacenfis Camerarius expe-
debat.Hasanguftiaségo yidens, habito cum âpientibus
fratribus,quitun5:Yiuebantcdiifilio, proutmihi&ipfis
ratipoabilgYifum eft,mefatiçaperDecaniasconftitui. Et
vt,Çonuentum<Cluniacehférode pane & de fabis, & ta-
rum fàgirpme quidam ex Decanjs.vno menie,quidam tri-'
bus hébdomadis, quidam quindecim, quidam o&odie-
b us,hoc eftjintegro arino procurarenc,ordinaui.Ètvt lu-
per annuatim hæc conftitutio feruaretur, vriiuerlbrum
fratrum aflenfu Ôf voluntate & in Câpitulo præcepi, &
fcriptô-firmaüi. Hocita Vcdécrétuni eft, multispoftmo-
dum annisleruatum eft.
TemporehuiusbeâriPatrisPetri Venerabilis Clunia-4
cenfisAbbaris,anno videlicet ii^i.dedicatio magnxbafi--
liex Çluniacenfis àdojnnoPàpalnnocentio fccandofa-
dtafuit.
Anno Doniini ii5f,pr^ternimiaftî& ef&enatam loge
plus loiito p'éftîmof u'm ràptorum malitiam, qui prseci-.
puein resCluniacenlèsfuriolèdefieùiebant, rogatudo-'
mni PetriAbbatisGluniacenfis,dtamicorumCluniacen-
ftum, domnus Oddo lanétx Romanæ EcClelî^ Cardina-
lis,& Apoftolicæfedis Legatus,domnus Eraclius Lugdu-
nenfis Archiepifcopus eledlus, cum fuffraganeis’Lugdu-s.
nenfis Ecclefiæ,h"oc eft Eduenfi, Matilcenu^Cabilonenfi
Epifcopis: cum Comité etiam Burgundiônum W ilier-; '
mo, ComiteCabilonenfi altero Guillëlmo,Humberto de
Béllo-ioèo.Ioceranno jGroftoiHugone derBerziaco.Hu-
gonede Scalciaco,& alijs Burgunmæ nobilibusnon paücis.
conueneruntapudMatifcooeminEcclelîaânâiVinoentij.
Qui tra&âruntibi dçdrejr fparium trium dierum
de negotijs,& præcipuè de paçe Ecclefiæ Cluniacenf. ré-
formanda: ita quôd coram viiiuerfo clero populo ciüi-
^atis prædi<ftæ, Dec»etum eftab eis iam prælibatis Domi1-
nis, v t Monachi diéli &laici, ôiomnes resadCluniacum
pertinentes,quæ infra terminos Araris,Ligeris,^ à Rh 0 -
dano fluminum continetur, àdditjs partibus illarum ter-
rarum, quæinfra Éduenlèm çjjuitatem & caftruin Camo-
nis,quod eft vitra Cabik>ne|n »conftitutælunt, plena &
lecura pacemaneant^E t qpicumqueper diétum Clunia-
cum tranlè^ntesôum iplîs &Veb us lp lorum lècuri &paci-
fici permàneant 'conferuentfirjta quod prçâià;i,domi-
ni de omnibus fuis promiferunt praçdijftos Cluniàcenfès
feruare indemnes,tam in rebus quàm perlonis, etiam vî-
queprocedere contra taliter malçfacientes didfeis&ona-
chis Cluniacenfibus velrebus iprortim ad arma , & obfi-
dendaç^ftra vel loea , in quibus taies male^aélores lere«
tràxerunt.Et habitatores Ciuitatis Cluniac. promiferunt
ibidem dum hæcperagerentur, qudd quotiens ëlfëntre-
qùifîti dt procedendo ad arma, cùm diétis N obllitus &
Dominis,quôdirept,^:c.ÇretiàînPrçlari exparteeorum
con tra talcs pronulèr unt lîmëlitor ptdcéde^e^&c.
Tëjtkpôrë inmpèr hüius.prifkti PetriVenéraEilis Ab-
baris-Gluniaeenfis, ahno làlutis humaaiæ 1155. vir illuftris
Henritüs ^ihtofiiëhlisËpilcopus^ rogatu dîëfci domni
Petri
Agrams
alicDo
ppndcre.
Petri Abbâtis, & ab Adriano Papa IV. litteris inüitatus',
fimuleriam à Rege FranciæLudouicoIuniore omnibus
ferç feurgüdiæ perlonis & Baronibus euocatus, Clu;
niacum venit j eandenique Ecclefiam grauis f alienipon-
derisopprelïam,prudentia & expen fis fuis omni fere debitor
um alienauii onere.Itaut tam ex perfolutione debi-
ti,quàm etiam in comparandis poflèflionibus,necelïàrijs
etiam reifamiliariscomparandis , ficutëx oreeiusâüdi=
turn fuit, prolatumque ab ipfo, quod plüfquam feptem^
millia marcharum argenri expenderit.Pauit enim per annum
4 6 o .Monachos tune èxiftentës in d id o Monafterio
Cluniacenfi, vt habetur iniibro Capituli d id i Coenobij
Çluniacenfis. Ifte Henricus Wintonienfis Epifcopus
fueratolini huius Monafterij Çluniacenfis alumnus &
Monachus , ac noiftrûm noftrique Coenobij benefador
fingularilfimus fiiis temporibus & maximus.
Anno Domini nyi.prçfatus dominus Henricus'Win-
tonienfis V. Idus Augufti obi j t.
De Religiofis & Monachis iüafiribus tempore Venerabilis
Ratrisnofiri Pétri Abbatis Clun.
C Vfcepit veroCluniacenfis Ecclefia,& fæpe,vt dixi/uf-
^cepitmultorum &diuerforum,no£fmrerra,lèdin coe-
lothelaurizantiumgazas. Auroigitur & topaziolonge
carioraCluniacusàLeodienfi Eçclefia aiunera fulcepit,
quando magnificos viros, & fumma cum laude ac dulçe-
dine recolendosad nos venientes > humili Collegio Clu-
nicen.copulauir. Nam à temporibus beati Patrisnoftri
Hugonisvfqueadipfius Petri Venerabftis Abbatis Clu-
niac.diesLeodienfis Ecclefiæ Cluniacum.tres Cânonici,
Zelon fcilicet.T ezelinus,&Algerus,magnifuis temporibus
raagiftrijhumilitatifque difcipuli venere.
QuoruTn primus,videlicet Zelon,multö tempore pro
Ecclelia, ad quam venerat laborans,ftngulari feientia, &
prædicabili lingua non loium audientium mores inftru-
xit ; led & corporalem nouæ Ecclefiæ fabricam plus cun-
d is mor tali bus p oft Reges Hi^>aUos & Anglos conftru-
xit.S
equens fpiritualibus tantum ftudijs totum luum ho-
minem occupans jin la n d o propofitolongæuusconlè-
nuit.Ëtptius Cluniaci fub lando Pâtre Hugone, dehinc
VizeliacicumdomnoRainaldo Abbate eius nepote, &
demûm Lugdunenfi Archiepilcopo degens, laudabilem
vitam lândofineconclulit.
Tertius Algerus nomine, humilitate, puritate, vitæ
totiusfinceritate longe præeedentes exfupcrans. V nde de
ifto Petrus Venerabilis Abbas Çluniacenfis librol. Mi-
raculorum narrat.quôd, vt de beato lob dicitur, ipfe Algerus
vere fimplex & redus, timens Deum, & recedens à
maloerat. Sæpe multumque fibiinftitilfèdæmonesVe-
nerabiliPctro Abbati luo conqueftuseft.
Ifte Algerus erat lubtilis ingenio, facundus eloquio.
Ipfe namque pro Eoclefiafticis negctàjsad diuerfasperfo-
nas, & ad Ecclefias mulras infignes Epiftolàs conleripfît.
Et item inter cæ teraingeni j fui monumenta duos Trada-
tus ediditEcclefiafticis valde vtilès negotijs, & Catholi-
cæfidei. v ô *
Quorum primum intitulauit de mifericordia 6c iufti-
tia.quem tribus diuifitparticulis.
Qiaarum prima temperando iuftitiam mifericordia,
fufficienteragit de malorumtolcrantia.
Secundade Ecclcfiafticispeccatoribus, & eorùm ca-
nonica corredione.
Tertia de his qui extra Ecclefiam funt, &eorum facri-
lega communione.
Alium verà Tradatum edidit tanto nobiliorem
quanto fublimiorem , vtpote de re mirifica & necefla-
ria , de Sacramento fcilicet Corporis & Sanguinis D o mini.
_ >,r. . .
Hoc opusin très partis dtùiditiir. ®
Prima expedite agit de^eritate &*virtute Corporis
Chrifti continensxxij.Càpitula.
Secunda de ipfius Sacramenti varijs quæftionibus, di-
ftinda decera Capitulis.
Biblioth.Vet.Patr.Tom.ii.Parsi.
T ertia fub xï v /Capitulis agit de miniftrisEcclefiafticisj
& extrà peccatoribus hæreticis.
Pétri Venerabilis iàm læpenominàti Abbatis Clun
cenfis temporibus Petrtis Pidauienfîsfloruit , viril)
ftrillîmus&dodilfimüs* quiplûres ad Petrum Clun_
cenlem Epiftolas lcripfit,&mul ta alia,quæ apud nos fun,t
otaraià.
Eodem tfemporefloruitRichardushionàchusCluni^
eenfisj brigine Pidauiénlîs,qiiimagnus Ëîiftoriographus
facræScripturæ fuit.Scripfit enimab Adam Chro°nicàvf-
que ad tempora Frederîci.
Hugo Catulanobilis miles Ce promittensMonaçËurri
fadürum, in fignum cuius fibi;à Petro Abbate Cluniac.
comàm abfcidi fecit, & in huius teftimonium euftoftiri
Quo fadopræfatus Hugo mutato prQpofito Hiefololy-
mamireproponens, Petrus Venerabilis Abbas Clunia-
cenfisiplumâbitinerereuocat, ei infinuans & demon-
ftransmàiusbohum minori præferendum. Nam maius
bonumeft Deo pèrpetuô in humilitàte &paupcrtace 1er-
uire,quàm cum füperbia & luxu Hierofolymam iter con-
ficere. Quibus à præfato Hugone côfideratis,Monachus
iam læpe nöminari Petri Venerabilis Abbatis Cluniacea-
fis fadus eft.
AlbericusluotemporeCluniacenfisMonachus , de-
inde H oftienfis Epifcopus, fadus eft Legatus fedis Apo-
ftolicæ in partibus Hicrolblymitanis.Quare feribit Petro
Cluniacenfi & Religiofis eiuldem, vt eum in eorum ora
tiombuspro fua peregrinatione commendatum ha-
beant.
Domnss NatalispriüsTreJfbacenfîsÂbbas, fit deindc
Mortachus Çluniacenfis,dirai Ifa tarnen AbbatiaTrelbacenfi.
A cuius rei propofito mulri ipfum perturbare vo-
lentes, præfatus Petrus Venerabilis Abbas Çluniacenfis;
Innocentio Papæ humiliter fuppjicat pro eo dbmno Na-/
taliinquadamÈpiftolaaddidumlnnocentiumtranlmil-
fa,ficin fine eiulaem.jQ«w,inquit,er^ô nonalibi quàm infiriti
veßro,boceß,in Cluniaco,requiefceremaluit:Prouideatei,vtdixi,
pietaspaterna quietem}quam iuflo or dine pofi Martha mereatur
habere laborem.
Hiigo TùronenfisÂrchiepilcopus, cùm in infirmitatë
eftècMonachus Çluniacenfis effedus,à Clero poftulatus
eft,vt reuërteretur vnde exierat. Non fiquidem rcquire-
baturvtmercenarius, quividens lupum dimifit oues&
fugirj Veriim Paftor, qui pro dömö rfràel fibicommifla,
mùrümfcoppôriere.&ftâréinpræliômdieDominicon-
fueüit.QùiHugo de communi fehematé Cleri?ad Martini
fiii nigrum habitum conuerfus eft.
Abélardus, Pètrùsdomine, ab erroribiis fideiperPe-
trilm Venerabilem Abbatemnoftrü,&fandum Bernar-
dum Abbàtëm Clareual.reüocatiis,quæahteade fide do-.
gmatiÂaueracperfidèjMonachuÿCluniacenfisfaduseft.
Et deinde mens eiiis,lingua eius,bpus eius j fempet diui-
nafuere,lèmper Philolophicà, lupereruditorià médita-
batur,doccbat,fatcbatur.Et fieut dé Magno Ôrëgôrio le-
gitur, mométumaliquodpræteriréToiebatitiihimé,qüiri
Temperàutoraret,autlegei et, autferiberet, aütdidarët.
Ledio ei continua erat, oratio fréqUCns,.filéntiiim iiige:
fiificümautfranüfamiIiariscollatiö,autädipfosinCon-
uentu dediuipispublicusfermpeuloquivrgebat.Quarë
ipfum Petrus^Veneràbilis follicitè commendafis, taie dé
iplo lcripfitEpitaphium.
Gallorüm Socrates, Plato maximus Heß>eriarum,&c.
Reluxit illis diebus Matthæus virnon oblcurilècun-
dum carnem generis,ortus ëx Rhemenli Proitincia,vtro-
quepârente & nobilitate infignito, & mundaiiis Opibus
locuplete.Huicin pueritialitteris tradituseft. Quipoft-
quam adoleuit, in Laudunenfi Ecclefia cléricale officium
adeptus eft. Ëtftatimâprimis annis,quæ multortïm Cle-
ricorumdepràuatum morert^um ætate coepit & hone-
ftateinudlefcere,&leuitatem vellâfciuiâm confodaliüm
ftigiens & cxecrans, quodperrarum & in huiüfmodi,ho-
minumgener^, famo'fishoneftate&relrgioncClerids j
adhærebat. Interquosquendamprobatioris vitæ Cleri-
cum‘, Rhemenfis Ecclefiæ tune Thëlàurarium eligens,
qui Radulphus nomine, Viridis coghbmine dicebatur,ei '
lefpe